عاسىر جەندەتى: 50 مىڭ ادامدى ءوز قولىمەن اتقان قانىشەر
جازىقسىز جاندى اتىپ، قۋدالاپ، تۇقىمىن تۇزداي قۇرتقان سان قاساپشى وسى ۋاقىتتا ەرەكشە كوبەيدى.
سولاردىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيى ن ك ۆ د (ىشكى ىستەر حالىق كومميسارياتى) قىزمەتكەرى بولعان ۆاسيليي بلوحين ەدى.
بلوحيندى 1926 -جىلى ستالين ن ك ۆ د- نىڭ «باس قاساپشىسى» ەتىپ تاعايىندايدى. ول ءوز قىزمەتىن اسقان جاۋىزدىقپەن جۇزەگە اسىردى. قىزمەتىندەگى جەتىستىگى ءۇشىن، ياعني مىڭداپ ولتىرىلگەن بەيكۇنا جانداردىڭ سانىنىڭ كوپتىگى نەگىزىندە ول 1937 -جىلى «قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىن، 1941 -جىلى « قىزىل تۋ» وردەنىن الدى. بلوحين ءوز قولىمەن ميحايل تۋحاچەۆسكي، الەكساندر كوساريەۆ، ميحايل كولتسوۆ، رەجيسسەر ۆسيەۆولودا مەيەرحولد، نيكولاي ەجوۆ، جازۋشى يسااك بابەلدى اتقانىن ماقتان تۇتاتىن. «ستاليننىڭ باس قاساپشىسى» 40-50 مىڭ ادامدى ءوز قولىمەن ولتىرگەن. تاريحشىلار وسىنداي ستاتيستيكاعا سۇيەنىپ وتىر.
قانىشەر بلوحين 1895 -جىلى دۇنيەگە كەلگەن. 1917 -جىلى 1- دۇنيە جۇزىلىك سوعىستا جارالانىپ، ساياسي ساحنادان 4 جىلعا قول ءۇزىپ قالادى.
1921 -جىلى ول كوممۋنيستىك پارتيا قاتارىنا كىرىپ، ءوزىنىڭ قاندى جولىن باستايدى. 1926 -جىلعا دەيىن ءتۇرلى ساياسي جانە اسكەري- بارلاۋ قىزمەتتەرىن اتقارىپ، 1926 -جىلى «باس قاساپشىلىققا» تاعايىندالادى. ول 1926 -جىلدان باستاپ مىڭداعان جاندى ءوز قولىمەن اتىپ، جۇزدەگەن مىڭدى اتۋعا بۇيرىق بەرگەن.
بلوحيننىڭ قىلمىسىن ءوز كوزىمەن كورگەن دميتري توكاريەۆ بىلاي دەيدى: «1940-جىلى ءبىز بلوحيننىڭ جاساقتارىنىڭ كالينيندەگى وستاشكوۆ لاگەرىندەگى پولياكتاردى اتۋعا كەلگەنىن كوردىك. بلوحين ءوزىنىڭ ارنايى كيىمىن كيدى. قوڭىر بىلعارى قالپاعىن، ۇزىن قوڭىر بىلعارى الجاپقىش، قوڭىر بىلعارى قولعاپتارى مەن قوڭىر بىلعارى ەتىك. مەنىڭ الدىمدا ناعىز قاساپشى تۇردى. ءبىرىنشى كۇنى بلوحين 343 ادامدى اتۋعا بۇيرىق ەتسە، ەكىنشى كۇنى 250 ادامدى ءوز قولىمەن اتتى. بلوحين كالينيندەگى لاگەردە 6311 پولياك اسكەريلەرىن اتىپ، ءوزىنىڭ جەكە رەكوردىن جاڭارتتى». 1940 جىلى بلوحين 28 كۇننىڭ ىشىندە 7 مىڭ پولياك اسكەريلەرىن ءوز قولىمەن اتىپ، ارنايى ماراپات العان بولاتىن. بۇل ايگىلى «كاتىن قىرعىنىنا» تۇسپا-تۇس كەلىپ وتىر.
بلوحين 1937-38 -جىلدارى ەرەكشە جاۋىزدىقپەن ءتۇرلى ۇلت زيالىلارىن اتتى. ءتىپتى ولاردىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ جاقتاس جەندەتتەرى دە بولدى. مىسالى 1937 -جىلى ايگىلى ن ك ۆ د جەندەتتەرى گريگوريي گولوۆ، پەتر پاكالن، فەرديناند سوتنيكوۆ اجالدارى بلوحيننەن بولدى. ءوزىنىڭ ارىپتەستەرىن ويلانباستان اتا سالعان ول، ستاليننىڭ سەنىمىنە ەندى. 1937-38 -جىلدارى بلوحين ايگىلى تۇلعالاردى اتۋعا تىكەلەي قاتىستى. مارشال تۋحاچەۆسكيدى ك س ر و- نىڭ اسكەري ادامدارىنىڭ قاتىسۋىمەن اتتى.
1938 -جىلى بۋحارين، رىكوۆتى اتۋعا قاتىستى. بۋحارين مەن رىكوۆتى ورىندىققا وتىرعىزىپ، وزگە كىناسىز جانداردىڭ ءولىمىن ءماجبۇرلى تۇردە تاماشالاتتى. ەڭ سوڭىندا ەكەۋىن اتىپ تاستادى.
1939 -جىلى بەريا ن ك ۆ د سالاسىندا ۇلكەن تەكسەرۋلەر جۇرگىزىپ، بلوحيننىڭ ءوزىن قۋدالاماق بولدى. ول ستالينگە ارنايى كىرىپ، بلوحيندى قاماۋعا الۋ كەرەكتىگىن جەتكىزدى. الايدا «جوق» دەگەن جاۋاپپەن قايتا شىقتى. ستالين بلوحيننىڭ جۇمىسىن باعالادى جانە ونداي جانداردىڭ كەرەكتىگىن العا تارتتى. 1940 -جىلى بلوحين حالىقتىق كوميسساريات باسشىسى ەجوۆتى اتۋعا رۇقسات الىپ، سول ىسىمەن ۇزاق جىلدار بويى ماقتاندى.
ول ءوز قىزمەتىندە ءتۇرلى ماراپاتقا يە بولدى. بىرنەشە مارتە وردەن الىپ، باعالى سىيلىقتارعا قول جەتكىزدى. مىسالى وعان باس قاساپشى رەتىندە ارنايى ماۋزەر تاپانشاسى سىيلىققا بەرىلدى. الايدا بلوحين ونى ۇيىنە قويىپ، تەك قانا «ۆالتەر» تاپانشاسىن قولداندى. ونىڭ باستى سەبەبى تەز قىزىپ كەتپەيتىندىگىندە ەدى. ويتكەنى ول ءبىر مەزەتتە جۇزدەن استام ادامدى اتىپ وتىردى. كەيىننەن التىن ساعات پەن 20 جىلدىق قىزمەتى ءۇشىن ارنايى «م-20» («جەڭىس») كولىگىن يەمدەندى. ول ءبىر عانا ليۋبيانكاداعى قىزمەتىندە 15 مىڭ ادامدى ءوز قولىمەن اتقان.
بلوحين اتۋ جازاسىن ىسكە اسىرار الدىندا شاي ءىشىپ، ارتىنشا 10 ساعات بويى تاپانشاسى توقتاۋسىز جازىقسىز جاندارعا وق جاۋدىرۋمەن بولعان.
«ءبىر ادامعا 3 مينۋت ۋاقىت كەتەدى. اتار الدىندا الدىمەن ادامنىڭ قولىن ارتىنا قايىرىپ بايلاپ، كوزىن جاۋىپ، «وڭعا»، «سولعا» دەپ ارتىنان ءجۇرىپ وتىراسىڭدار. اتۋ جازاسى ورىندالاتىن جەرگە كەلگەندە، قىلمىسكەردى تىزەرلەتىپ، تاپانشانى باسىپ قالاسىڭدار. اتقان ساتتە، ونى ارقاسىنان تەز ارادا تەپپەسەڭدەر، شاشىراعان قانى كيىمدەرىڭدى بىلعاۋى مۇمكىن. ايەلدەرىڭدى اياڭدار، كۇن سايىن كيىم جۋىپ، شارشايتىن شىعار»، - دەپ ارنايى جاس جەندەتتەرگە ساباق بەرگەنى ارحيۆ قۇجاتتارىندا ساقتالعان.
1953 -جىلى ستالين قايتىس بولعاننان كەيىن، بلوحيندى بەريا قۋدالاۋدى باستايدى. ونى اسكەري اتاعىنان ايىرىپ، 3150 رۋبل زەينەتاقىسىن توقتاتادى. ادامزات تاريحىنداعى ەڭ قانىشەر جەندەت 1955 -جىلى 3 -اقپاندا قايتىس بولدى. ءوز اجالىمەن و دۇنيەگە اتتاندى. ءبىر قىزىعى سول، ونىڭ دەنەسى ءوزى تالاي جاندى اتىپ، جەرلەگەن دون زيراتىندا جاتىر. بۇگىنگى تاڭدا بۇل جەندەتتى رەسەيدە اقتاپ الۋ، ونى ءوز سالاسىنىڭ اسقان شەبەرى رەتىندە ماقتاۋ مەن ماداقتاۋ كەڭ ەتەك جايۋدا. تاريحتان ساباق الماسا كەرەك.
