مەكتەپتە 5-6 ساعات حيدجابسىز جۇرگەن قىز مۇسىلماندىقتان شىعىپ كەتپەيدى - مامان
يسلام شاريعاتى تۇرعىسىنان العاندا، زاڭعا جانە باسشىعا مويىنسۇنۋ مىندەتتى. ال ولارعا قارسى شىعۋ يسلامدا بۇلىك شىعارۋشى رەتىندە ايىپتالادى. سوندىقتان مەكتەپتە 5-6 ساعات حيدجابسىز جۇرگەن قىز مۇسىلماندىقتان شىعىپ كەتپەيدى.
بۇل تۋرالى ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي- زەرتتەۋ تالداۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى تۇرار ءابۋوۆ ايتتى، دەپ حابارلايدى Baq.kz اقپارات اگەنتتىگى.
ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندا ءدىني سەنىم بوستاندىعى بار. وزگە ءدىن وكىلدەرىمەن قاتار مۇسىلمان ازاماتتار دا بەس پارىزىن وتەپ، ءدىني قۇلشىلىعىن كەدەرگىسىز جاساپ جاتىر.
«ال مەكتەپ قابىرعاسىندا حيدجابقا رۇقسات بەرىلمەۋ سەبەبى ءبىلىم مەكەمەسىنىڭ ىشكى ءتارتىبى زايىرلىلىق قاعيداتتارىنا سايكەستەندىرىلگەن. مەكتەپتەن تىس ورىنداردا بۇل ماسەلەگە قاتىستى ەشقانداي تىيىم جوق»، - دەيدى ول.
تۇرار ءابۋوۆ «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم تۋرالى زاڭىنىڭ» 47-بابىندا ءبىلىم الۋشىلاردىڭ مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋعا، ال 49-بابىندا اتا-انالاردىڭ مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋدى قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى ەكەنى ايتىلعانىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار 2016 -جىلعى 14 -قاڭتاردا ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ «ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ءۇشىن مىندەتتى مەكتەپ فورماسىنا قويىلاتىن تالاپتاردى بەكىتۋ تۋرالى» № 26 -بۇيرىعى جاريالانعان.
«اتالعان ەرەجەلەردىڭ بارلىعى زاڭ تالابى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ شەشىمى سانالادى. يسلام شاريعاتى تۇرعىسىنان العاندا، زاڭعا جانە باسشىعا مويىنسۇنۋ مىندەتتى. ال ولارعا قارسى شىعۋ يسلامدا بۇلىك شىعارۋشى رەتىندە ايىپتالادى. قۇراندا «بۇلىك شىعارۋ - كىسى ولتىرۋدەن دە اۋىر كۇنا» دەگەن ايات بار («باقارا» سۇرەسى، 191-ايات). سوندىقتان مەكتەپتەگى حيدجاب ماسەلەسىن كوتەرۋشى ازاماتتار سەنىم بوستاندىعىنا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭعا جانە باسشىعا باعىنۋدىڭ ءارى ازاماتتىق مىندەت، ءارى مۇسىلماندىق پارىز ەكەنىن تۇسىنگەنى ءجون»، - دەپ ءتۇسىندىردى ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى.
ونىڭ ايتۋىنشا، حيدجاب كيۋ مۇسىلماندىقتىڭ تىكەلەي كورىنىسى بولىپ سانالمايدى.
«يسلام شاريعاتى بويىنشا «ءلا ءيلاھا يللا اللاھ، مۋحامماد راسۋلاللاھ» دەپ يمان كەلتىرگەن، وسى كاليمانى تىلمەن ايتىپ، جۇرەگىمەن سەنگەن ادامنىڭ مۇسىلمان ەكەنىنە ءشۇبالانۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. ياعني مۇسىلماندىقتىڭ نەگىزگى شارتى - يمان كەلتىرۋ.
قازاقستان مۇسىلماندارى ءۇشىن ءداستۇرلى بولىپ تابىلاتىن حانافي مازحابىنىڭ نەگىزىن سالعان ءابۋ حانيفا (يمام اعزام): «كىم اللانى جانە ودان تۇسىرىلگەندەردى تىلمەن دە، جۇرەكپەن دە مويىنداسا، وندا ول اللانىڭ الدىندا دا، ادامدار ءۇشىن دە مۇسىلمان» دەپ جازادى.
مۇسىلمان ايەلدەردىڭ ورامال تاعۋى قۇراندا بۇيىرىلعاندىقتان، ول پارىز امال بولىپ ەسەپتەلەدى. پارىزدى مويىنداماۋ - كۇپىرلىك، ول دىننەن شىعۋعا الىپ بارادى. ال ورامالدىڭ پارىز ەكەنىن مويىنداسا، ءبىراق بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن (ءبىزدىڭ مىسالىمىزدا - مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋ قاجەتتىلىگىنەن) تاعا الماسا، ول ايەل نەمەسە قىز بالا مۇسىلماندىقتان شىققان بولىپ سانالمايدى. ياعني جۇرەگىندە يمانى بار بولسا، ورامال تاقپاعان ايەلدى «مۇسىلمان ەمەس، كاپىر» دەپ ەشكىم ايتا المايدى. كەرىسىنشە، بۇل جاعدايدا مۇحاممەد پايعامباردىڭ: «كىمدە-كىم باۋىرىنا: «ەي، كاپىر!» دەسە، ەگەر ول ادام شىنىمەن كاپىر بولماسا، وندا ايتقان ادامنىڭ ءوزى كاپىر بولادى» دەگەن قاتاڭ ەسكەرتۋىن ەستە ۇستاۋ ورىندى. يسلام شاريعاتى بويىنشا يمان كەلتىرگەن مۇسىلمان ادامدى «كاپىر» دەپ ايىپتاۋعا بولمايدى»، - دەيدى تۇرار ءابۋوۆ.
ورامالدىڭ پارىز ەكەنىنە سەنۋ - يمان ماسەلەسى، ال ونى تاعۋ - امال ماسەلەسى. يمان بولەك تە، امال بولەك. امال يماننىڭ ءبىر بولىگى دە، تىكەلەي كورىنىسى دە ەمەس.
«بۇل جايىندا ءابۋ حانيفا يمام اعزام بىلاي دەپ جازادى: «اللا تاعالا يماندى امالداردان ارتىق ەتىپ بەكىتتى. مۇميندەردى قۇلشىلىق ەتۋگە، زەكەت تولەۋگە، ورازا تۇتۋعا، قاجىلىقتى وتەۋگە ۇمتىلدىراتىن، اللاعا يمان كەلتىرۋگە شاقىراتىن زەكەت، ورازا نەمەسە قاجىلىق امالدارى ەمەس، كەرىسىنشە، ولاردىڭ يماندارى بولىپ تابىلادى. بۇل - وسىلاي، ويتكەنى ولار الدىمەن يمان كەلتىردى، سودان كەيىن امالداردى ورىنداۋعا كوشتى. اللاعا دەگەن سەنىم ولاردى ءدىني پارىزداردى ورىنداۋعا جۇمىلدىردى، ال كەرىسىنشە (بولعان جوق، ياعني) ءدىني پارىزدار اللاعا دەگەن يماندى ولاردىڭ جۇرەكتەرىنە قوندىرعان جوق».
ءابۋ حانيفا ايەلدەردىڭ بەلگىلى ءبىر جاعدايلاردا اللا تاعالانىڭ رۇقساتىمەن ناماز وقي المايتىنىن - پارىز امالدى ورىندامايتىنىن ايتا كەلىپ: «ەگەر يمان مەن امال ءبىر دەسەك، ناماز وقىماي جۇرگەن كەزدەرىندە ايەلدى يمانى جوق دەۋگە تۋرا كەلەر ەدى. ءبىراق بۇل ولاي ەمەس، سوندىقتان يمان مەن امال ءبىر ەمەس» دەيدى.
ەگەر ورامال مۇسىلماندىقتىڭ باستى كورىنىسى بولسا، يماندى جۇرەكتەن ءبىر ءسات تە وشىرۋگە بولمايتىنى سەكىلدى، ورامالدى ءبىر ءسات تە شەشۋگە رۇقسات بەرىلمەس ەدى. ءبىراق يسلام شاريعاتىندا ولاي ەمەس - باليعاتقا تولعان قىز بالا مەن ايەل ادام جاقىن تۋىستارىنىڭ (ماحرام) كوزىنشە (ەر ادام بولسا دا) ورامالسىز، تۇمشالانباي جۇرە الادى. ياعني يمان ورامالمەن بىرگە الىنىپ- سالىنىپ تۇراتىن زاتتىق دۇنيە ەمەس»، - دەپ ءتۇسىندىردى ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي- زەرتتەۋ تالداۋ ورتالىعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى
ونىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن شەكتەۋلى كەزەڭدە حيدجاب كيمەۋ قىز بالانى مۇسىلمانشىلىقتان شىعارمايتىنىن شىنايى مۇسىلمان تولىق ءتۇسىنۋى ءتيىس. ءدىن فورماعا ەمەس، مازمۇنعا سۇيەنەدى، ياعني كەز كەلگەن ءدىن ءۇشىن سىرتتاعى كيىم ەمەس، جۇرەكتەگى يمان ماڭىزدىراق.
«مۇسىلماندىقتىڭ نە ەكەنىن حاق ءدىننىڭ ەلشىسى - مۇحاممەد پايعامباردان ارتىق بىلەتىن ادام جوق. سول پايعامباردىڭ ءوزى: «مۇسىلمان دەگەنىمىز - قولىمەن جانە تىلىمەن مۇسىلمانعا زالال كەلتىرمەگەن ادام» دەگەن. قازىرگى قوعامداعى كەيبىر ءدىن ۇستانۋشىلار پايعامبارلىق تۇسىنىكتەن الىستاپ، مۇسىلماندىقتى تەك فورمامەن بايلانىستىرۋعا اۋەستەنۋدە.
يسلامنىڭ شىنايى رۋحىن تەرەڭ سەزىنگەن كەشەگى قازاق «يماندى» دەپ جۇرەگىندە بەرىك سەنىمى بار، تەرەڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتكە يە، ىزگى مىنەز-قۇلىقتى جاندى ايتقان. اتالارىمىز قاشاندا جۇرەكتەگى يماندى باستى ورىنعا قويعان، «سىرت تازاسى نە كەرەك، تازارت اۋەل ءىشىڭدى»، دەپ رياكەرلىكتەن تىيعان. «سىرتقا قاسيەت بىتپەيدى، اللا تاعالا قارايتۇعىن قالىبىڭا، بوياماسىز ىقىلاسىڭا بىتەدى» دەگەن اباي اقىن دا وسى قيسىنمەن پايىمداعان.
مەكتەپ جاسىنداعى قىزداردىڭ حيدجاب كيۋى ونىڭ سىنىپتاستارىنا ءارقيلى اسەر ەتەدى. سىنىپتاستارىنىڭ وعان توسىرقاي قاراۋى دا، شەتتەتۋى دە مۇمكىن. بۇل، اسىرەسە، حيدجاب كيگەن قىزدىڭ وزىنە اۋىر. كەي سىنىپتاستارىمەن ءتىل تابىسقانىمەن، بىرقاتارىمەن قارىم- قاتىناسى شەكتەلىپ قالارى ءسوزسىز. حيدجابتى وقۋشىنىڭ مۇعالىمدەرىمەن، مەكتەپ باسشىلىعىمەن مامىلەگە كەلۋى دە مۇمكىن بولمايدى. ويتكەنى ولار زاڭدى نەگىزدە مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋدى تالاپ ەتەدى. اتا-انالارى مەن ۇستازدارىن، سىنىپتاستارىن قوسا العاندا ءۇش وتتىڭ ورتاسىندا قالعانداي ءومىر ءسۇرۋ قىز بالا ءۇشىن از قيىندىق ەمەس.
ال مۇنداي جاعدايدا قىز بالانىڭ ساناسى قالاي قالىپتاسارىن ويلاپ كورەلىك. ول ەكىگە جارىلماق. ەكى جاعى دا وڭدى ەمەس. ەگەر قىز بالا اتا-اناسىنىڭ ۇستانىمىمەن تولىق كەلىسسە، ءوزىن تۋرا جولدا ءجۇرمىن دەپ سانايدى، دەمەك باسقالاردىڭ ءبارىن اداسقاندار رەتىندە قابىلداي باستايدى. جاس ءوسپىرىم قىزدىڭ بويىندا: «مەنىكى عانا دۇرىس، باسقالاردىكى ءجون ەمەس» دەگەن استام ءارى تۇيىق پىكىر قالىپتاسادى. ءدال وسى «مەنىكى عانا دۇرىس» دەگەن پىكىر تالاي شەتىن كوزقاراسقا نەگىز بولعانىن ۇمىتپاۋ قاجەت. مەكتەپ فورماسىنا قاتىستى تالاپتاردان قۇلاعى جاۋىر بولعان قىزدىڭ زايىرلى مەملەكەتكە وكپەسى مول تۇلعا بولىپ جەتىلۋى ابدەن مۇمكىن. سول وكپە ەرتەڭگى كۇنى ونى دا وسى ورتانى تارك ەتىپ، قازاقستاندى كاپىرستانعا بالاپ، اراب ەلدەرىنە حيجرا جاساتپايتىنىنا دا كەپىلدىك جوق. ياعني تاكفىرشىلىك كوزقاراستىڭ بالاڭ سانادا ورنىعۋى وسىلاي باستالۋى ىقتيمال.
ەكىنشى جاعىنا كەلەيىك. ەگەر قىز بالا اتا-اناسىنىڭ حيدجاب كيۋگە قاتىستى ۇستانىمىمەن كەلىسپەسە، ءبىراق سىيلاعاندىقتان نەمەسە قورىققاندىقتان ەرىكسىز ولاردىڭ ىرقىنا كونسە (ونداي مىسالدار دا كەزدەسەدى)، جاس ءوسپىرىم ساناسىندا وتباسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىك پەن جالعىزدىقتان تۋىندايتىن بارلىق پسيحولوگيالىق دەرتتەر داميدى. بالا ءوزىن وتباسىندا باقىتتى سەزىنىپ وسپەسە، ونىڭ ساناسى ۇدايى باقىتسىزدىق پەن جالعىزدىق سەزىمدەرىنە بەيىم بولادى. بۇعان مەكتەپ فورماسىن ساقتاۋدى تالاپ ەتۋدەن تۋاتىن كەلىسپەۋشىلىكتەردى، قاتار-قۇربىنىڭ قاتۋ كوزقاراسىن قوسار بولساق، جاعدايدىڭ كۇردەلىلىگى ايقىندالا تۇسەدى»، - دەپ تولىقتىردى مامان.
«باليعاتقا تولعان قىز بالانىڭ مەكتەپ تابالدىرىعىندا جۇرەتىن داۋرەنى - ورتا ەسەپپەن ەكى- ءۇش جىل، ونىڭ ىشىندە ءار جىلدىڭ توعىز ايىنداعى ساباق كۇندەرىنىڭ بەس- التى ساعاتى عانا. سول ساعاتتاردى ءجاسوسپىرىمنىڭ سىن ساعاتتارىنا اينالدىرماعان ءجون. تۇلعالىق بولمىسى تولىق قالىپتاسپاعان بالاڭ سانانى سەرگەلدەڭگە سالماۋ قاجەت. وقۋشىلىق ءومىردىڭ وزگە قيىندىقتارى دا از ەمەس. بۇعان قوسا حيدجاب كيگەن قىزدىڭ تۇلعاسى وزىمەن ءبىر مەكتەپتە وقيتىن باليعاتقا تولماعان قىزدارعا دا ءارقيلى اسەر ەتەرى ءسوزسىز. سوندىقتان قالىپتاسۋ كەزەڭىنەن ءوتىپ، مەكتەپ قابىرعاسىنان شىققان سوڭ، بويجەتكەن قىز بالا ءدىن جولىن ءوز ەركىمەن تاڭداعانى ابزال.
قىزدارىنىڭ مەكتەپتە ورامال تاعا الماعانىنا جەكەلەگەن اتا- انالاردىڭ رەنجۋى ورىنسىز. ەگەر قىز بالاعا جاستايىنان ۇيدە بەرىلگەن تاربيە ءتۇزۋ بولسا، شىنايى يمان نەگىزدەرىمەن وتباسىندا سۋسىنداپ، دۇرىس باعىتتا رۋحاني ءتالىم العان بولسا، ونىڭ مەكتەپتە ورامالسىز جۇرگەن بەس- التى ساعاتى قانىنا سىڭگەن يماندىلىقتان الىستاتا المايتىنى ايقىن. «بالاپان ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى» . ال وتباسى تاربيەسى ءتۇزۋ بولماسا، يمانسىزدىق دەرتىنەن بالانى ەشبىر جامىلعىمەن ساقتاپ قالۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەيدى ءابۋوۆ.
ول مەملەكەتىمىز مەكتەپتەن تىس جەردە ورامال تۇرماق، بەس پارىزدىڭ ەشبىرىنە تىيىم سالمايتىنىن، كەرىسىنشە بارلىق ازاماتتارمەن قاتار مۇسىلمانداردىڭ سەنىم بوستاندىعىنا بارىنشا جاعداي جاساپ وتىرعانىن دا اتاپ ءوتتى.
«ەل مۇسىلماندارىنىڭ سول ىزگى زاڭداردى يگىلىگىنە تۇتىنىپ، بەيبىت وتانىنا ادال قىزمەت ەتكەنى ابزال. ويتكەنى «وتاندى ءسۇيۋ - يماننان» دەگەن قاعيدا مۇحاممەد پايعامباردىڭ حاديسىندە ايتىلعان»، - دەپ تۇيىندەدى ول.
