جالاڭتوس باھادۇردىڭ 440 جىلدىعىنا تاريحي- تانىمدىق كونفەرەنسيا ارنالدى
دەپ حابارلادى قازاقپارات قازالى اۋداندىق اكىمدىگىنە سىلتەمە جاساپ.
شارا بارىسىندا «رۋحى اسقاق ۇلى تۇلعا» اتتى كىتاپ كورمەسى ۇيىمداستىرىلىپ، قۇندى ماعلۇماتتار بەرىلدى. اۋداندىق مادەنيەت جانە تىلدەردى دامىتۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى تولىباي ءجۇسىپوۆ باتىردىڭ ەرلىگى مەن ءومىرىن ناسيحاتتاي كەلە، جاستاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ باعىتىنداعى شارانىڭ ماڭىزىنا توقتالدى.
كونفەرەنسيانى قاراشەڭگەل اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى المات ءابىلحان قورىتىندىلاپ، جالاڭتوس باھادۇردىڭ ەرەن ەرلىگى وشپەس ونەگە، ولمەس مۇرا رەتىندە كەيىنگى ۇرپاقتىڭ جادىندا ماڭگى قالاتىنىن ايتتى.
**
جالاڭتوس بي سەيىتقۇل ۇلى (1576-1656) (ەرتەدەگى شىعىس ەلدەرى باھادۇر دەپ اتاعان) قولباسشى. سىرداريانىڭ ساعا- جاعالاۋىن مەكەن ەتكەن ءتورتقارا ەلىندە تۋعان. جالاڭتوس سەيىتقۇلى ХVII-ХVIII عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن ايتەكە ءبيدىڭ اتاسى بولىپ كەلەدى. 1581 - جىلعى اشتىقتان امان قالۋ قامىمەن شىعاي حان مەن جالاڭتوس باتىردىڭ اكەسى سەيىتقۇل تۋىستارىمەن بىرگە بۇحاراعا جاقىن بۇراتى تاۋىنا قونىس اۋداردى. جالاڭتوس باتىر 12 جاسىنان تامدى جانە قىزىلقۇم قازاقتارىنىڭ حانى دىنمۇحامەدكە قىزمەت ەتە باستادى. جاس كەزىنەن- اق زەردەلىلىگى جانە توزىمدىلىگىمەن كوزگە ءتۇستى. ونىڭ اتى حالىق اراسىنا كەڭىنەن تانىلدى. وعان سول ءداۋىردىڭ جوعارى دارەجەسى - «اتالىق» اتاعى بەرىلدى. 1640 -جىلى جالاڭتوس باتىر قازاق جانە وزبەك جەرلەرىنە شابۋىل جاساعان قالماق حانى باتۋرعا قارسى قول باستاپ، ونى جەڭىلىسكە ۇشىراتتى. 1643 -جىلى جەتىسۋ جەرىنە باسا- كوكتەپ كىرگەن جوڭعار قالماقتارىمەن سوعىسىپ جاتقان جاڭگىر حانعا 20 مىڭ اسكەردى كومەك رەتىندە جىبەردى، مۇنىڭ ءوزى باسقىنشىلاردى تالقانداۋعا زور ۇلەس قوستى.
1649 -جىلى ءجالاڭتوس باتىر قازاق قولىن باسقارىپ، بۇحار حانى ابدۋل ازيز بەن يران پاتشالىعىنىڭ حوراسان، بالح ءۇشىن جۇرگىزگەن سوعىسىندا جەڭىسكە جەتتى. بۇل سوعىستا بۇحار جانە قازاق حاندىقتارى ورتاق جاۋعا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋ ءۇشىن وداقتىق كەلىسىمگە كەلدى. حوتاجقۇلي بەك بالحيدىڭ «تاريحي قىپشاقتار» انىقتامالىعى مالىمەتتەرىندە قازاق حانى جاڭگىر بۇل سوعىسقا 100 مىڭ ادامدىق اسكەرمەن قاتىسقانى ايتىلادى. جالاڭتوس باتىر تاشكەنت پەن تۇركىستانعا ءۇش جورىق جاساپ، قابىل مەن مەشحەدتى باعىندىردى. اسكەري ونەردى جەتىك بىلەتىن، كەرەمەت باتىرلىعىمەن داڭقى جايىلعان دارابوز قولباسشىعا قىرعىز، قالماق، قازاق حاندارى، ءۇندىستاننان، حورەزمنەن جانە تيبەتتەن قىمبات سىيلىقتار اعىل- تەگىل كەلىپ جاتتى. اكادەميك م. ە. ماسسوننىڭ ايتۋى بويىنشا، بۇل سىيلىقتار ءوزىنىڭ سانى مەن قۇنى جاعىنان مەملەكەت قازىناسىنا ءتۇسىپ جاتقان بارلىق بايلىقتان اسىپ تۇسەدى ەكەن. بۇل بايلىقتاردى جالاڭتوس باتىر اسكەردى قامتاماسىز ەتۋگە عانا ەمەس، ولارعا ارناپ سامارقاندا ۇلكەن قۇرىلىستار، ءزاۋلىم سارايلار مەن مەدرەسەلەر سالۋعا جۇمسادى. جالاڭتوس باتىر سامارقاننىڭ ورتالىعى رەگيستاندا 1619-1633/36 -جىلدارى «شيردور» (ارىستان مەدرەسەسى) مەدرەسەسى مەن 1647-1660 -جىلدارى «تيللا- كوري» (التىنمەن اپتالعان) مەدرەسەسىن سالدىردى، كەيىنىرەك ولار بۇكىل ەلگە ايگىلى بولدى. بۇل ارحيتەكتۋرالىق عيماراتتار ءوزىنىڭ اسەمدىگىمەن، ادەمىلىگىمەن ءدۇيىم جۇرتتى تاڭداندىرىپ، شىعىستىڭ ساۋلەتشىلىك ونەرىندە ەرەكشە ورىن الادى.
