قازاق ەلى تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى مونعولياداعى قانداستاردىڭ 40 پايىزعا جۋىعىن كوشىرىپ الدى - قۋاندىق شاماحاي ۇلى
سول كوشتىڭ العاشقى لەگىندە ەلگە ورالعان، بۇگىنگى كۇنى وتانىنا ءوزىنىڭ قارىم- قابىلەتىمەن ەڭبەگىن ءسىڭىرىپ، قازاق جۋرناليستيكاسىن تەرەڭ زەرتتەپ جۇرگەن بەلگىلى عالىم قۋاندىق شاماحاي ۇلىن اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.
- بيىلعى جىلى قازاق ەلى تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعىن مەرەكەلەپ جاتىر. وسى جىلدارى وتانىنا ورالعان قانداستارىمىز جاس مەملەكەتتىڭ ورنىقتى دامۋىنا قانشالىقتى ۇلەس قوستى؟
- شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسى وكىلدەرىنىڭ تاريحي وتانىنا كوشۋ ءۇردىسى ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاۋدان بۇرىن باستالعانىن ەرەكشە اتاپ ايتقان دۇرىس. بۇل ۇدەرىس كۇنى كەشە عانا بولىپ وتكەن وقيعا بولعانىمەن بىرتىندەپ تاريحقا اينالا باستادى. ولاي بولسا، تاريح شىنايى ايتىلىپ، جازىلۋى كەرەك.
ال، ءبىز كوشى- قوندى تاۋەلسىزدىك جاريالاعاننان كەيىن عانا باستالعانداي ءسوز ەتەمىز. ارينە، تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا كوشى- قون ساياساتى قالىپتاسىپ، ارنايى زاڭ قابىلدانعانى بارشامىزعا ءمالىم. الايدا، كوشى- قوننىڭ باستالۋى ودان بۇرىنىراق بولعانىن تاعى دا قايتالاپ ايتقىم كەلەدى. قايتا قۇرۋ ءداۋىرى كەڭ ءورىس العان 1990 -جىلى مونعوليا قازاقتارىنىڭ العاشقى كوشى قازاقستانعا كەلىپ ۇلگەرگەن. بۇل كەڭەس وكىمەتى ءالى قۇلاي قويماعان كەزى بولاتىن. ەڭ العاشقى لەك - سەمەي قالاسىنىڭ ەت كومبيناتىنا جۇمىسشى بولىپ كەلگەن ءبىر توپ قازاق جاستارى ەدى. كوشتىڭ تۇڭعىش قارلىعاشتارى دا سولار.
1989 -جىلى كەڭەس ەلىنىڭ لەنينگراد قالاسىنا مونعول قۇرىلىسشىلارى ەڭبەك شارتى بويىنشا جۇمىسقا شاقىرىلعان. ءبىرقاتار جۇرت باردى دا. الايدا، ولاردىڭ اراسىندا قازاقتار بولمادى. 80-جىلداردىڭ سوڭىندا بايان- ولگي ايماعىنىڭ قۇرىلىس ترەسى ءوز كونتورىن تاۋلى التاي ولكەسىنىڭ قوش- اعاش اۋدانىنا كوشىرىپ الدى دا وندا «جاڭا اۋىل» دەگەن ەلدى مەكەن تۇرعىزدى.
ءدال وسى وقيعالار مونعولياداعى قازاقتارعا وي سالدى. اسىرەسە، ۇلانباتىر ماڭىنداعى ءىرى كاسىپورىنداردا جۇمىس ىستەيتىن قازاق دياسپوراسى وكىلدەرى جوعارىداعىداي ەڭبەك شارتىمەن قازاق جەرىنە جەتىپ الۋدىڭ جولىن تاپتى. كەڭەس وداعىنىڭ باسشىلارى قازاقستانعا جۇمىس كۇشى رەتىندە تەك مالشىلار كەرەك دەگەندى العا تارتسا دا، ءىرى كاسىپورىندا ەڭبەك ەتەتىن قازاق ينجەنەر، تەحنيكتەر، كاسىبي جۇمىسشىلار كوبىنەسە قالانى مەكەن ەتكەن قازاق وتباسىلارى كەلىسىمشارت جاساسىپ باقتى.
وسىلايشا، كوشتىڭ العاشقى لەگى كەڭەس وكىمەتى قۇلاماي تۇرىپ، ەلگە جەتىپ العانى شىن تاريح. 1991 -جىلى كۇزدە كەڭەس ەلىنىڭ ىرگەسى سوگىلە باستاعان سول تۇستا قازاق س س ر- ءىن باسقارعان ۇلتىن سۇيەر كوپتەگەن باسشى، زيالى ازاماتتار قىرۋار قارجىنى قانداس باۋىرلارى ءۇشىن اياماي شاشىپ، تەمىر جول تاسىمالىن، اۋە رەيستەرى جانە اۆتوترانسپورت كولىكتەرىن دە ءتيىمدى پايدالانىپ، مونعولياداعى قازاقتاردىڭ 40 پايىزعا جۋىعىن كوشىرىپ الدى. بۇل ءۇردىس 1992، 1993 -جىلدارى ءتىپتى قارقىن الىپ، ناعىز ۇلى كوشكە اينالدى. وسى تۇستى قىتايداعى قانداستارىمىز دا وڭتايلى پايدالانىپ ءبىراز بولىگى كەلىپ ۇلگەردى.
بۇل ەندى، راسىندا، تاۋەلسىزدىكتىڭ بۋى ەدى. بارىمىزدە اتا جۇرتقا دەگەن شىنايى سەنىم تۋدى. 1993 -جىلى مونعوليادا ۇسىنىلعان جوعارى لاۋازىمدىق قىزمەتكە پىسقىرىپ تا قاراماستان ءوز باسىم ەلگە كەلگەن جايىم بار.
ارينە، بۇل كوش قازاقستانعا كوپ يگىلىك اكەلدى. ەڭ باستىسى، وسىنداعى وزگە ۇلت دياسپوراسىنا وي سالدى. «اقىر زامان بولعاندا اركىم ءوز جاقىنىن تابادى» دەمەكشى، ولار دا تاريحي وتاندارىن ىزدەي باستادى. ءبىراز بولىگى كەتىپ تە ۇلگەردى. ءىرى قالالاردا وزگە ۇلت وكىلدەرىنەن قالعان تۇرعىن ۇيلەر مەن پاتەرلەر قازاقتىڭ ءوز ەنشىسىنە ءتيدى. ناتيجەسىندە، قالالار قازاقىلاندى، ءوز جەرىمىزدە باسىمدىققا يە بولدىق. بۇرىن قوعامدىق ورىنداردا قازاقشا سويلەگەندى ەستىسە، قارعانىپ ايعايعا باساتىن وزبىر شوۆينيستەر ايىلىن جيدى. وتارلىقتىڭ بۇعاۋىنان بوساۋدىڭ العى شارتىنىڭ ءوزى وسى بولاتىن. جاس مەملەكەتتىڭ ورنىقتى دامۋىنا وڭ ىقپال ەتكەن ەڭ باستى ءارى قوماقتى ۇلەستىڭ ءوزى وسى ەمەس پە؟
قوعامنىڭ ەڭ باستى بايلىعى دا، كاپيتالى دا - ادام. ونىڭ وزىندە وزگە جەردە ءبىلىم العان، تۇلعا رەتىندە جان- جاقتى قالىپتاسقان زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ اتا مەكەنىنە ورالۋى قازاقستان ءۇشىن باعا جەتپەس بايلىق بولدى. ۇلى كوشتىڭ ەلگە تيگىزگەن پايداسى ۇشان تەڭىز. ونى ءبىر اۋىز سوزبەن جەتكىزىپ ايتا المايسىڭ، ۇزاق اڭگىمە.
- سوڭعى جىلدارى كوشتىڭ قارقىنى نەگە سايابىرلاپ قالدى؟
- كوشى- قون ءىسى زاڭمەن رەتتەلىپ، وعان كۆوتا ەنگىزىلگەن كەزدەن باستاپ بۇل ءۇردىس سايابىرسي باستادى. وعان ىقپال ەتكەن فاكتوردىڭ ءبىرى - سىبايلاس جەمقورلىق دەسەك ارتىق ايتقاندىق ەمەس. توقسانىنشى جىلداردىڭ باستاپقى ءۇش جىلىندا كوشىپ كەلگەن اعايىننىڭ سانى ميلليونعا جەتسە دە ايتارلىقتاي پروبلەما تۋىنداعان جوق. كوشىپ كەلگەن قانداستاردىڭ بارلىق الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن جەرگىلىكتى باسقارۋ ورىندارى مەن ىسكەر، ادال باسشىلار دەر كەزىندە شەشىپ بەرىپ وتىردى.
قالاي قۇزىرەتتى ورگاندار قۇرىلىپ، مەملەكەتتەن قارجى ءبولىندى، سولاي كوشى- قون دا سايابىرسىدى. ءتۇرلى بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەر، قاعازباستىلىق، پاراقورلىق ارەكەتتەر كورىنىس تاۋىپ، ورالمانداردى اۋرە- سارساڭعا سالدى. بۇرىن ۇكىمەت كابينەتىنىڭ ءبىر عانا قاۋلىسىمەن رەتتەلىپ كەلگەن كوپ تۇيتكىل ەندى زاڭمەن دە شەشىلمەي اسقىنىپ كەتتى. ال، كوشى- قوننىڭ قازىرگى جاعدايىنان ءوز باسىم ايتارلىقتاي اقپاراتىم جوق. سوندىقتان، بۇل جونىندە بىردەڭە دەۋىم ارتىق بولار.
- قانداستارىمىزدىڭ قونىستانۋىنا ارنايى وڭىرلەردى بەلگىلەپ بەرۋ دۇرىس پا؟
- الەم حالىقتارىنىڭ جالپىعا ورتاق دەكلاراتسياسى دەپ اتالاتىن ءبىر ماڭىزدى قۇجات بار. سوندا، ءار ادام بالاسى ءوزىنىڭ تۇراتىن ەلىن، جەرىن ەركىن تاڭداۋعا قۇقىعى بارىن ەرەكشە اتاپ كورسەتكەن. ولاي بولسا، بۇرىن مەكەندەگەن جەرىن تاستاپ، تاريحي وتانىنا ورالعان قازاق نەگە ءوزى قالاعان جەرىنە ورنالاسا المايدى؟
ادامعا تۇراتىن جەرىن رەسمي تۇردە بەلگىلەپ بەرۋ دەگەن الەمدەگى كوپتەگەن ەلدەردىڭ قىلمىستىق كودەكستەرىندە عانا بار دۇنيە عوي. ولاي بولسا، تاۋەلسىز ەلدىڭ ازاماتى بولۋعا ءوز ەركىمەن كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىزعا نەگە ونداي تالاپ قويامىز؟ ولاي بولسا، كوشىپ كەلەمىن دەگەندەر كەلسىن. وعان ەش شەكتەۋ بولماعانى دۇرىس. كەرەك دەسەڭىز، ءتىپتى، وعان كۆوتا بەلگىلەپ ۇكىمەتتەن جاردەماقى دا بەرمەي- اق قويسىن. سول ازىن- اۋلىق تيىن- تەبەن وعان ومىرلىك ازىق بولمايدى عوي. سوندىقتان، ەلگە كەلەتىندەر وزىنە سەنىمدى بولىپ، ۇكىمەتكە دە الاقان جايماي، ءوز كۇشىمەن كۇن كورەتىن، قالاعان جەرىن تاڭداپ تۇراتىن بولعانى ابزال. بۇل مەنىڭ سۋبەكتيۆتىك بولسا دا، جەكە پىكىرىم. ال، ۇكىمەتتىڭ ىنتالاندىرۋ تەتىكتەرىن پايدالانعىسى كەلەتىن، قاجەت دەپ سانايتىن قانداستارىمىز بولسا، ولار دا قازاق جەرىنىڭ قاي تۇكپىرىن بولسىن جاتسىنباعانى ءجون.
- ەندى ءوزىڭىزدىڭ كۇندەلىكتى اينالىسىپ جۇرگەن سالاڭىزعا قاراي ويىسساق. ءسىزدىڭ عىلىمي- زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىڭىزدە جۋرناليستيكا عىلىمىنىڭ قانداي باعىتتارىنا باسىمدىق بەرىلدى؟
- تەوريالىق ماسەلەلەرگە دەن قويىپ كەلەمىن. جۋرناليستيكا سالاسىنداعى ءسوز بوستاندىعى - ىرگەلى كاتەگوريالاردىڭ ەڭ ماڭىزدىسى. بۇل تۋرالى كولەمدى مونوگرافيا جازىپ، 2008 -جىلى «ازات ويدىڭ ايناسى» دەگەن اتپەن جارىققا شىعارعان ەدىم. سونىمەن قاتار حالىقارالىق جۋرناليستيكا ماسەلەلەرىن دە ءجىتى زەرتتەپ بىرنەشە وقۋلىق جارىققا شىعارعانمىن. ونىڭ ءبارى بۇگىنگى تاڭدا قولدانىستا ءجۇر.
تەك بيىلعى جىلدىڭ وزىندە «تەلەۆيزيا جۋرناليستيكاسى: تەوريا جانە پراكتيكا» «الەم جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحى»، «جۋرناليستيكاداعى ءسوز بوستاندىعى» اتتى مونوگرافيا جانە وقۋلىعىم الماتىدا ءىرى تارالىممەن جارىققا شىقتى. سونىمەن بىرگە الەۋمەتتىك مەديا، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك، قوعامدىق تەلەۆيزيا، جۋرناليستىك جوعارى ءبىلىم بەرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى سەكىلدى قازىرگى تاڭداعى پروبلەمالاردى قاۋزاعان بىرنەشە زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىم مەرزىمدى باسىلىمدار مەن عىلىمي جيناقتاردا جارىق كوردى. فەيسبۋك جەلىسىندە «تەوريالىق جۋرناليزم» اتتى اشىق پاراقشا اشىپ، بەينەدارىستەر، ماتىندىك تالداۋلار ارقىلى جۋرناليستەرگە ماعلۇماتتار ۇسىنىپ، تالقىلاپ كەلەمىز. مۇنىڭ ءبارى عىلىمي ىزدەنىستەردىڭ ناتيجەسىن اينالىمعا ەنگىزۋگە، ساراپتامالىق تۇجىرىمدار جاساۋعا پايداسىن تيگىزىپ جاتىر.
بۇگىنگى كۇنى «اقپاراتتىق ماتىندەگى ليد تۇرلەرى» اتتى مونوگرافيا مەن «جۋرناليستيكانىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگى» اتتى كولەمدى ەڭبەكتى قولعا الىپ جاتقان جايىم بار.
- قازاقءتىلدى ساراپتامالىق تۇرعىدا جازىلعان ماقالالارعا بەرەر باعاڭىز قانداي؟
- ساراپتامالىق ساپالى ماقالالار جاريالاۋ جاعىنان سوڭعى جىلدارى «اقيقات» جۋرنالى العا شىقتى. جۋرنالدىڭ باس رەداكتورى بولىپ اتاقتى پۋبليتسيست امانحان ءالىم ۇلىنىڭ تاعايىندالۋى ونىڭ بەت- بەينەسىن كۇرت وزگەرتىپ، سالماعىن ارتتىردى. «جاس الاش»، «قازاقيا»، «اشىق الاڭ» سەكىلدى گازەتتەر قوعامدىق- ساياسي، الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق ساراپتاما جاساۋدان ءبىرشاما العا شىعىپ كەتتى. ونى تۇراقتى وقيتىن زيالى قاۋىم وكىلدەرى ءاردايىم جوعارى باعالايدى.
ساراپتامالىق ماقالا جازىپ جاريالاتۋمەن كاسىبي جۋرناليستەر عانا ەمەس، وزگە سالانىڭ ماماندارى دا ۇدايى اينالىسىپ، وقىرمانداردىڭ نازارىن اۋدارىپ ۇلگەردى. ەكونوميست عالىمدار وراق اليەۆ، جانگەلدى شىمشىقوۆ، فيلوسوف ءابدىراشيت باكىر، قاناعات جۇكەشيەۆ، امانكەلدى ايتالى، ساياساتتانۋشى دوس كوشىم، راسۋل جۇمالى، ەرلان سايىروۆ سەكىلدى كوپتەگەن اۆتورلار قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، قوعامدىق ويدىڭ باعدارشىسىنا اينالىپ ۇلگەردى. جالپى، بۇل باعىتتاعى ماقالالاردىڭ سالماعى قوماقتى، ساپاسى جوعارى دەپ باعالاۋعا ابدەن بولادى.
- بىزدەگى ب ا ق- تار الەمدەگى دامىعان ەلدەر جۋرناليستيكاسىنىڭ قانداي جەتىستىكتەرىن، جاڭا جانرلىق فورمالارىن ۇلگى ەتۋى كەرەك؟ ءبىزدىڭ ولاردان ارتىقشىلىعىمىز بار ما؟
- جالپى، بۇگىنگىدەي اقپاراتتىق تاسقىن زامانىندا ب ا ق ارقىلى تارايتىن جاڭالىقتاردى ەلدى ەلەڭ ەتكىزەرلىكتەي ەتىپ جەتكىزۋ، بىردەن نازار اۋدارتىپ تىڭداتۋ ءۇشىن نەمەسە كوز سالعان بەتتە كوڭىلىنە قونىپ، ارى قاراي جەتەلەپ اكەتەرلىكتەي بولۋى ءۇشىن جاڭالىق جانرىنداعى ماتىندەر مەيلىنشە تارتىمدى جازىلۋعا ءتيىس. ول ءۇشىن «ليد» دەگەن نارسە كەرەك. باتىس ەلدەرىندە ەڭ باستى ماسەلە رەتىندە جۋرناليستيكادا ەرەكشە باسشىلىققا الىناتىن وسى پروبلەمانى بىزدە ءالى كوپ جۇرت بىلە بەرمەيدى.
مەن جوعارىدا اتاپ وتكەن جاڭا ەڭبەگىمدە اقپاراتتىق ماتىنگە جاسالاتىن «ليد» تۇرلەرىن انىقتاپ، ونىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ايقىنداۋدى كوزدەدىم. اقپارات قۇرالدارىنىڭ كۇندەلىكتى قىزمەتىنە پراكتيكالىق ماڭىزى وراسان بولىپ تابىلاتىن اتالمىش ماسەلەنىڭ ماڭىزدىلىعى قاي كەزەڭدە دە ايتارلىقتاي وزەكتى.
مەرزىمدى باسپا ءسوز تۋىندىلارىمەن ءجىتى تانىسقان كەزدە «ليد» تۇرلەرىنە شەك قويۋدىڭ ءوزى ارتىق سەكىلدى سەزىلۋى ىقتيمال. سەبەبى، ءار جۋرناليستىڭ قايتالانبايتىن وزىنە ءتان شىعارماشىلىق ءتاسىلى، دارا قولتاڭباسى بولادى. وزگە شىعارماشىلىق قىزمەتتەرمەن بىردەي جۋرناليستيكا دا تۋىندىگەردىڭ ءۇزىلىسسىز ىزدەنىسىنىڭ جەمىسى بولعاندىقتان، ونى ارنايى ءبىر سحەمانىڭ اياسىندا قاراستىرۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان، ماسەلەنى تەوريالىق جاعىنان گورى پراكتيكالىق قادامدار اياسىندا تالداپ، تارازىلاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ايتارلىقتاي بولماق.
جالپى، قاي ءىستى بولسىن، اۋەلى باستاۋ قيىن. باستالعان سوڭ ارى قاراي جالعاسۋى جەڭىل سەكىلدى بولىپ كەتەدى. جۋرناليستىك تۋىندىنىڭ ەڭ ەجەلگى ءارى باستى جانرى زامەتكا دا سولاي. ونىڭ مازمۇنىن ءبىر اۋىز سوزگە سىيدىرىپ، باستاۋ، ياعني، ليد جاساۋ ءىس جۇزىندە قيىننىڭ قيىنى.
- ينتەرنەت جۋرناليستيكانىڭ ساپاسىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟
- وتە زور قارقىنمەن، تەز دامىپ كەلەدى. ساپا جاعىنا كەلسەك، ءار پورتالدىڭ ءوز باعىتى مەن باعدارى بار. كوڭىل تولاتىن جاقتارى بارشىلىق. ءوز باسىم «Azattyq.org» سايتىن كۇندەلىكتى قارايمىن. ونداعى جاڭالىقتار مەن ماقالالار كەزەڭ كەلبەتىن ءدوپ باسىپ وتىراتىندىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. سول سەكىلدى ەلىمىزدەگى رەسمي سايت، پورتالداردى دا ءجيى قاراۋعا تۋرا كەلەدى. سىزدەردىڭ «قازاقپارات» جانە «تەنگرينيۋس»، «اباي. ك ز»، «ادەبيەت پورتالى» سەكىلدى سايتتارعا جارىق كورگەن ماقالالاردى وقيمىن. كەيبىر ءداستۇرلى گازەت- جۋرنالداردىڭ دا ونلاين ۇلگىسىنەن وقىپ تۇرامىن.
«ادەبيەت پورتالى» مەن «قازاقيا. ك ز» سايتىندا ءوزىمنىڭ بلوگ تۇعىرلارىم بار. الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ىشىنەن فەيسبۇك پەن تۋيتتەر جەلىسىن قولدانامىن.
بۇگىنگى قولدانىستاعى تەحنولوگيالاردىڭ كەڭ تاراعان تۇرلەرى بولعاندىقتان، بلوگ ارقىلى ءتۇرلى اقپاراتتار، دەرەكتەر، فوتولار الماسۋ، بەينە بلوگ، بەينە دارىستەر جۇرگىزۋ، ەلەكتروندىق پوشتا ءبارى قولدانىلادى.
سوڭعى جىلدارى كەيبىر فيرما، كاسىپورىندار وزدەرىنىڭ برەند تاۋارلارى مەن قىزمەت تۇرلەرىنىڭ ماركەتينگىنە ارناعان platform نەمەسە وزگە ارنالاردى قولدانا باستاعان. دەنساۋلىق ساقتاۋ ورىندارى مەن ەمحانالار اتالمىش تەحنولوگيالاردى يگەرسە ءوز پاتسيەنتتەرىمەن كەڭەس وتكىزۋگە اسا قولايلى بولار ەدى.
قازىرگى تاڭدا Social media-نىڭ قاجەتتىلىگى بارعان سايىن ارتىپ كەلەدى. ساناۋلى جىل بۇرىن الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ پروفەسسورلارىنىڭ ءدارىسىن تىڭداۋ مۇڭ بولسا، قازىر قالاعان وكسفوردتىڭ، گارۆاردتىڭ، كەمبريدجدىڭ عالىمدارىمەن ۆيرتۋالدى الەمدە جۇزدەسە بەرۋگە بولادى. ايتا بەردى، الەمنىڭ ايتۋلى ساياساتكەرلەرىمەن، قۇراما شتاتتاردىڭ پرەزيدەنتىمەن دە Social media ارقىلى بايلانىس جاساۋعا مۇمكىندىك بار.
ءبىزدىڭ الەۋمەتتىك جەلى جايىنداعى ۇعىمىمىزدىڭ ماسشتابىنىڭ ءوزى قازىرگى تاڭدا facebook, Twitter, Youtube, blog سەكىلدىلەرمەن شەكتەلىپ، دوستاردىڭ ءوزارا حابارلاسۋىنان، فوتو، بەينەكليپتەر الماسۋىنان اسا الماي وتىرمىز. شىن مانىندە ءسىز نەنى بىلگىڭىز كەلسە، ينتەرنەت ءبارىن دە بەرە الادى.
جىلدامدىقتىڭ زور قارقىنىمەن قارىشتاپ دامىپ كەلە جاتقان ونلاين قوعامدا ءار ازامات جەكە تۇلعالىق برەندىن قالىپتاستىرۋ جولىندا ءوزىن وزگەلەرگە دۇرىس تانىتىپ، ابىرويىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن قالاسا دا، قالاماسا دا Social Media-عا جۇگىنۋگە ءماجبۇر. بۇل جەردە ارينە، ايتارى بار ادامدار عانا ءوزىنىڭ ءبىلىم- بىلىگىن، قارىم- قابىلەتىن كورسەتە الادى. ال، ءالى كۇنگە دەيىن مۇنىڭ ارتىقشىلىعىن تۇسىنبەيتىندەر قارىم- قاتىناستىڭ بۇل ءتۇرىن كادىمگىدەي جاۋ ساناپ، ات- توندارىن الا قاشىپ جاتادى. ول ەندى، جابايىلىق.
قازىرگى ستۋدەنت دەگەنىمىز ۇستەلدەن باس كوتەرمەي وتىرىپ، كىتاپ وقي بەرەتىن نەمەسە ۇستازدىڭ وقىعان دارىسىنەن بەلگىلەپ العان ازىن- اۋلاق مالىمەتتى جاتتاپ الىپ ونىسىن سەمينار ساباعىندا اينا- قاتەسىز ايتىپ بەرەتىن «كەڭەستىك زاماننىڭ» تۇلەگى ەمەس. ول ءداۋىر الدەقاشان كەلمەسكە كەتتى.
سايىپ كەلگەندە، Social Media ارقىلى پايدا اقپارات الۋدىڭ ارقاسىندا ادام رۋحاني تۇرعىدان ءوزىن بايىتىپ، دامىتا الاتىندىعىن دا ۇمىتپاعانىمىز ابزال.
***
قۋاندىق شاماحاي ۇلى - ق ر مادەنيەت قايراتكەرى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ كانديداتى، ادەبيەتتانۋ دوتسەنتى. 1993 - جىلى مادريدتەگى حالىقارالىق جۋرناليستەر ۇيىمىنا مۇشەلىككە ءوتىپ، ب ۇ ۇ مەن يۋنەسكو مويىنداعان «حالىقارالىق جۋرناليست» دەگەن ارنايى مارتەبەگە يە بولعان. 2001 -جىلى ا ق ش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ شاقىرۋىمەن ۆاشينگتوندا، رەستوندا، ارلينگتوندا، نيۋ- ورلەاندا، كولۋمبيا- ميسسۋريدە، اتلانتادا، نيۋ- يوركتە بولىپ، بىرنەشە جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەت ماماندارىمەن تاجىريبە الماسقان جانە بۇكىل الەمدىك باسپا ءسوز بوستاندىعى كوميتەتىندە تاعىلىمدامادان ءوتىپ، ءبىلىم جەتىلدىرگەن.
ول جۋرناليستيكا عىلىمىنىڭ تەوريالىق ماسەلەلەرىن قاۋزاعان 10 كىتاپتىڭ، عىلىمي- تانىمدىق، پۋبليتسيستيكالىق ماقالالاردىڭ، 100 دەن استام سىقاق اڭگىمەلەردىڭ، ادەبي- كوركەم اۋدارمالار مەن سىن زەرتتەۋلەردىڭ اۆتورى.
1994 -جىلدان بەرى ەلىمىزدىڭ جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە جۋرناليستيكا، مادەنيەتتانۋ، قوعاممەن بايلانىس، ەتيكا، ادەبيەت تەورياسى، اۋدارما ءىسىنىڭ تەورياسى، الەم ادەبيەتى سالالارى بويىنشا ءدارىس بەرىپ كەلەدى.
سۇحباتتاسقان باقىتجول كاكەش
