مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ جۇيەسى كومەگىمەن ازاماتتار ءبىلىم بەرۋ شىعىستارىن 40 پايىزعا تومەندەتە الادى
وسى رەتتە قازاقپاراتقا سۇحبات بەرگەن «قارجى ورتالىعى» ا ق- نىڭ پرەزيدەنتى رامازان ءالىمقۇلوۆ اتالعان جۇيەنى ەنگىزۋ پروتسەسى قالاي جۇرگىزىلدى، قاراپايىم بانك سالىمدارىمەن سالىستىرعاندا ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتىنىڭ باسىمدىعى نەدە، بۇل جۇيەگە حالىق اراسىندا سۇرانىس قانداي دەگەن ساۋالدار توڭىرەگىندە تولىمدى جاۋاپ بەردى.
- رامازان سيحىم ۇلى، مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ جۇيەسىن ازىرلەۋدەگى نەگىزگى ماقسات قانداي؟
- باستى ماقساتى - حالىقتىڭ تەگىن ءبىلىم الۋىنا قولداۋ كورسەتۋ. بۇل جاڭاشىلدىققا ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءوزى تىكەلەي باستاماشى بولعان ەدى. ەستە بولسا، 2011 - جىلعى جولداۋىندا ەلباسى: «قازاقستاندىقتاردا مەملەكەتتەن پايىزدىق بونۋستار الا وتىرىپ بالالارىن وقىتۋعا قارجى جيناۋدىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرى پايدا بولۋعا ءتيىس»، - دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن.
وسىدان كەيىن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ جۇيەسىن ازىرلەۋ ءىسىن قولعا الدى. حالىقارالىق تاجىريبە زەردەلەندى، شەت ەلدەردەگى حالىقتىڭ پىكىرلەرى سارالاندى. ناتيجەسىندە 2013 - جىلدىڭ قاڭتار ايىندا «مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» زاڭ قابىلداندى. ال سول جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا «تەمىر بانك» ا ق- ىندا ءبىرىنشى دەپوزيت تىركەلدى.
- ءبىلىم بەرۋ سالىمىنىڭ باسىمدىعى نەدە؟
- وزدەرىڭىز دە بىلەتىندەي، بانكتىڭ 8 دەن 10 پايىزعا دەيىنگى سىياقىسىنان بولەك 5 تەن 7 پايىزعا دەيىنگى مولشەردە مەملەكەتتىك سىياقى دا اۋدارىلىپ وتىرادى. بۇل دەپوزيتتەردىڭ باسقا تۇرىنەن ەڭ باستى ايىرماشىلىق. باسىمدىقتى ساناتقا، ونىڭ ىشىندە جەتىم بالالار، مۇگەدەك بالالار، از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارى، كوپ بالالى وتباسىدان شىققان بالالالار سالىمشىلارى 7 پايىزدىق مەملەكەتتىك سىياقى الادى. ال قالعان سالىمشىلارعا 5 پايىز سىياقى اۋدارىلادى.
بۇگىنگى كۇنى ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتىن «Fortebank» ا ق، «ب ت ا بانك» ا ق، «حالىق بانك» ا ق جانە «سەسنا بانك» اق- ىندا اشۋعا بولادى. تاياۋ ارالىقتا قاتىسۋشى بانكتەردىڭ قاتارى ەسەلەنە تۇسەتىن بولادى. ماسەلەن، «نۇربانك» اق- ىمەن الدىن الا ۋاعدالاستىق بار. مۇنان بولەك، «رەسەي جيناق بانكى» ەنشىلەس بانكىمەن، «ۆ ت ب بانك» ا ق ەنشىلەس ۇيىمىمەن (قازاقستان) كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە. ءبىزدىڭ ەسەپتەۋلەرىمىزگە سايكەس، م ب ب ج ج (مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جيناقتاۋ جۇيەسى) كومەگىمەن ازاماتتار ءبىلىم بەرۋ شىعىستارىن كەمىندە 40 پايىزعا تومەندەتە الادى.
ەگەر بالا گرانتقا وقۋعا تۇسەتىن بولسا، وندا مەملەكەتتىڭ جانە بانكتىڭ سىياقىلارىن قوسا العانداعى بارلىق جيناقتالعان قارجى سالىمشىنىڭ تولىق قاراماعىنا وتەدى. ياعني، ول قارجىنى تولىعىمەن بانك شوتىنان شەشىپ الادى نەمەسە سالىمدى ودان ارى جالعاستىرىپ، ءۇشىنشى تۇلعانىڭ اتىنا اۋدارۋعا دا مۇمكىندىگى بار. وسىلايشا، مەملەكەت وقۋشىنى ۇزدىك وقىپ، مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتىن يەلەنۋگە ىنتالاندىرىپ وتىر.
- قازىرگى ۋاقىتتا م ب ب ج ج سالىمشىلارىنىڭ سانى قانشا؟
- بۇگىندە 10 مىڭنان استام ادام بالالارىنىڭ بولاشاقتا ءبىلىم الۋى ءۇشىن مەملەكەتتەن قوسىمشا بونۋس ۇستەمەلەي وتىرىپ، قارجى جيناي باستادى. ءبىزدىڭ كوزقاراسىمىزشا، بۇل ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ، جۇيە وپەراتورى رەتىندەگى قارجى ورتالىعىنىڭ ناقتى جۇمىسىنىڭ لايىقتى كورسەتكىشى.
- جۇيەنى ەنگىزۋ بارىسىندا قانداي قيىندىقتار تۋىندادى ءارى ونى قالاي شەشتىڭىزدەر؟
- ەڭ قيىنى بارلىق پروتسەستىڭ تەحنيكالىق جۇمىستارى بولدى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ الدىمىزدا بىرنەشە بانكتىڭ جانە بىرنەشە مەملەكەتتىك ورگاننىڭ مالىمەتتەر بازاسىن ءبىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەگە بىرىكتىرۋ مىندەتى تۇرعان ەدى.
بۇعان قوسا، نەگىزگى زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن جۇيەگە قاتىسۋشىلار اراسىندا ۇلگىلىك كەلىسىمشارتتى بەكىتۋ بويىنشا نورماتيۆتىك جۇمىستار الدىمىزدان شىقتى. ول دا ءبىراز ۋاقىت الدى.
م ب ب ج ج- نى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزى قالانعاننان كەيىن ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتىنىڭ شارتتارى مەن باسىمدىقتارىن تۇسىندىرۋگە باعىتتالعان اۋقىمدى اقپاراتتىق جۇمىستار باستالدى. قازىرگى ۋاقىتتا ءدال وسى باعىت، ياعني ازاماتتارعا جۇيەنىڭ جاڭا مۇمكىندىكتەرىن ءتۇسىندىرۋ قارجى ورتالىعى ءۇشىن ەڭ باستى باسىمدىق بولىپ وتىر.
- حالىقپەن كەرى بايلانىس بار ما؟ بولسا، ول جۇيەنى ودان ارى دامىتۋعا ءوز سەپتىگىن تيگىزە مە؟
- حالىقتى اقپاراتتاندىرۋ بارىسىندا كوپتەگەن پىكىر الدىق. جالپى، مەملەكەتتىڭ بۇل باستاماسىن ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز جاقسى قابىلداپ وتىر. تەلەارنالار مەن راديولاردان، باسپا جانە ەلەكتروندى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا جارنامالىق ءىس- شارالار كورسەتىلىپ، قارجى ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرلەرى وڭىرلەرگە ساپارلارى بارىسىندا حالىقپەن تىكەلەي كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىردى. استانا مەن الماتى قالالارىندا، سونىمەن بىرگە وبلىس ورتالىقتارىندا 300 گە جۋىق تانىستىرىلىم وتكىزىلدى.
تۇرعىندار تاراپىنان ساۋالداردىڭ باسىم بولىگى ءوز سالىمدارىنىڭ ساقتالۋ كەپىلدىگى مەن دەپوزيتتەردى ءبىر بانكتەن ەكىنشى بانككە اۋىستىرۋ مۇمكىنشىلىگى توڭىرەگىندە بولدى.
جەكە تۇلعالاردىڭ بارلىق سالىمدارى سياقتى ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتى دە دەپوزيتتەردى كەپىلدەندىرۋ قورىمەن 5 ميلليون تەڭگە مولشەرىنە دەيىن ساقتاندىرىلعان. م ب ب ج ج قاتىسۋشىلارى بانكتەرى اراسىندا سالىمداردى اۋىستىرۋ مۇمكىنشىلىگى دە قامتاماسىز ەتىلىپ وتىر. دەگەنمەن ءبىر شارتى بار. ياعني، ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتى باستاپقى اشىلعان بانكىندە كەمىندە 1 جىل بولۋ ءتيىس.
تولىقتاي العاندا، وڭىرلەردە جۇرگىزىلگەن جۇمىستار حالىقتىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعى مەن قارجى جيناۋ مادەنيەتىنىڭ جوعارى ەمەستىگىن كورسەتتى. ءبىزدىڭ ازاماتتاردىڭ باسىم بولىگى بولاشاققا جوسپار قۇرىپ، مەملەكەتپەن بىرگە ءبىلىم بەرۋ جيناعىن جيناقتاعاننان گورى نەسيە الىپ، بانككە پايىزدارىن ارتىعىمەن تولەۋگە بەيىم. ادامداردى ستراتەگيالىق جوسپار قۇرىپ، ۇزاقمەرزىمدى ماقساتقا قارجى جيناۋعا ۇيرەتۋ ءبىر كۇندىك جۇمىس ەمەس.
ارينە، ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتتەرىن پايدالاناتىن ازاماتتاردان كەلىپ تۇسەتىن ساۋالدار مەن پىكىرلەر ءبىلىم بەرۋ سالىمى جۇيەسىن ودان ارى جەتىلدىرۋگە سەپتىگىن تيگىزەرى ءسوزسىز.
- ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتتەرى جەكە تۇلعالاردان بولەك، تاعى دا كىمدەر ءۇشىن قىزىقتى؟
- قايىرىمدىلىق قورلارىنا، ءوز قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە مۇددەلى ۇيىمدار مەن كومپانيالارعا ءتيىمدى.
مۇنىڭ جارقىن دالەلى سارا الپىس قىزى نازاربايەۆا باسقاراتىن «بوبەك» قورىنىڭ اكسياسى جارقىن دالەل بولا الادى. قور بالالار ۇيلەرىندە تاربيەلەنىپ جاتقان شامامەن 7 مىڭ بالاعا ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتىن اشتى. ال بۇل قازاقستانداعى جەتىم بالالاردىڭ شامامەن 90 پايىزى مەملەكەتتىك گرانتقا ىلىگە الماسا دا بولاشاقتا جوعارى وقۋ ورنىندا نەمەسە كوللەدجدەردە ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىگى بار دەگەن ءسوز.
سارى الپىس قىزىنىڭ مۇنداي قايىرىمدىلىق شاراسى اتا- اناسىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگى مەن قامقورلىعىنا ادا قالعان بالالاردىڭ ءوز بولاشاعىن تابىستى ورىستەتۋىنە جول اشادى.
مۇنان بولەك، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن «وزىڭنەن باستا» قايىرىمدىلىق اكسياسى قولعا الىندى. ونىڭ ماقساتى - تەك قاراپايىم ازاماتتاردى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە بيزنەس- قوعامداستىق وكىلدەرىن، قازاقستاننىڭ كورنەكتى قايراتكەرلەرىن مۇقتاج بالالارعا ءبىلىم بەرۋ جيناعىن اشۋعا تارتۋ. اتالعان اكسياعا قازىردىڭ وزىندە كوپتەگەن ازاماتتار قاتىسىپ، بالالارعا ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتتەرىن اشتى.
قايىرىمدىلىق قورلارى ءۇشىن مۇنداي دەپوزيتتەر اشىقتىعى ءۇشىن تارتىمدى بولۋدا. دەمەۋشىلەرمەن جۇمىس ىستەيتىن قايىرىمدىلىق قورلارى ءجيى ەسەپتىلىك ماسەلەسىمەن بەتپە- بەت كەلەدى. ياعني، ولار تۇسكەن قارجىنى كىمگە، قانداي ماقساتقا جۇمساعانى جايىندا ەسەپ بەرۋلەرى قاجەت. ال، ءبىلىم بەرۋ دەپوزيتىن اشقاننان كەيىن كەز كەلگەن ۋاقىتتا كىمنىڭ اتىنا جانە قانداي سوماعا ەسەپشوت اشىلعاندىعى جايىندا شىنايى ءارى تولىق ەسەپتى بەرە الادى.
ءوز قىزمەتكەرلەرىن وقىتاتىن جۇمىس بەرۋشىلەر اتالعان دەپوزيتتىڭ كومەگىمەن شىعىستارىن قىسقارتا الادى. تولىقتاي العاندا، ءاربىر باسشىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جيناعىن قىزمەتكەرىنە نەمەسە ونىڭ بالاسىنىڭ اتىنا اشىپ، ونى ىنتالاندىرۋشى شارا رەتىندە قولدانۋعا مۇمكىندىگى بار.
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
اۆتور: مارلان جيەمباي