تراكتوردى 26 جىل جۇرگىزگەن قارت انا: ءبىرىنشى كۇنى باتپاققا باتىردىم - فوتو
ول ىلۋدە بىرەۋگە عانا بەرىلگەن سول كەزدەگى جوعارى ماراپات – ك س ر و مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى. قازاقپارات ءتىلشىسى قازيزا قوجان قىزىن اڭگىمەگە تارتقان ەدى.
- قازيزا قوجان قىزى، تراكتورشى ەرلەرگە ءتان ماماندىق دەپ بىلەمىز، بۇل كاسىپكە قالاي كەلىپ ءجۇرسىز؟
- تايىنشا اۋدانى تەڭدىك اۋىلىنىڭ تۋماسىمىن. اكەدەن جاستاي قالدىق، بەس بالانى شەشەمىز جالعىز ءوسىردى. اناما از دا بولسا كومەكتەسەيىن دەپ ەڭبەككە 14-15 جاسىمدا ارالاستىم. كورشى كەڭشارلارعا بارىپ ءتۇرلى جۇمىستا ىستەدىم.
1962 -جىلى ءبىزدىڭ اۋىلدا تراكتورشىلاردى دايارلايتىن 6-ايلىق كۋرس اشىلدى. مەن اناما وسى وقۋعا بارايىن، قولىمنان كەلمەسە قويارمىن دەدىم. سول كۋرستى وقىپ، كۇزدە تراكتورشى كۋالىگىن قولىما الدىم.
- تراكتورشى رەتىندەگى العاشقى جۇمىس كۇنىڭىز ەسىڭىزدە مە؟
- يا، ارينە. سول جىلى تراكتورشى كۋالىگىن العانىممەن، انام «ويباي ۇيات بولادى، قازاق قىزىسىڭ، تراكتوردى جۇرگىزگەنىڭ دۇرىس بولماس» دەپ جىبەرمەدى. تەك كەلەسى جىلى عانا جازدا ءشوپ شابۋ ءۇشىن تراكتورعا وتىرماق بولدىم. كىشكەنتاي عانا قىزبىن، ماعان قاي جاقسى تەحنيكانى بەرسىن، كابيناسى جوق ەسكى تراكتور بۇيىردى. ءشوپ تىرمالاۋ ءۇشىن قاسىما ءبىر بالانى قوسىپ بەردى كومەكتەسەدى دەپ. ەكەۋىمىز ءشوپ شاۋىپ جاتقان شابىندىققا جەتۋ ءۇشىن تراكتورعا وتىرىپ كەتتىك. جولدا الگى تەحنيكامىز ءسونىپ قالدى. ەكەۋىمىز دە دۇرىس بىلمەيمىز، اۋپىرىمدەپ قايتا جۇرگىزىپ الدىق.
شابىندىق باسىنا بارىپ، تىرناۋىشتى تىركەپ ىسكە كىرىستىك. ول كەزدە قامىستى شابادى. بريگادير انادايدان قولىن بۇلعاپ، بىزگە كەلمە دەيدى، ءبىز ونى كەرىسىنشە ءتۇسىنىپ، قامىستىڭ ىشىنە كىردىك تە كەتتىك. سۋ تراكتوردىڭ ورتاسىنا جەتتى، ودان جاڭبىر كەلە جاتىر. ەكەۋىمىز دە جەڭىل كيىنگەنبىز. ال وتىرىپ الىپ جىلا. جاڭبىر ارالاس بۇرشاق قۇيىپ جاۋىپ جاتىر. سودان ءبىزدى تراكتورىمىزبەن جاۋىن باسىلعاسىن سۇيرەپ شىعارىپ، ۇيگە اكەلدى.
سودان باستاپ كەتتىم. كۇزدە ت-40 تراكتورىن بەردى. ول كەزدە كەڭشاردىڭ مالى بولاتىن، قىستا مالدا جۇمىس ىستەدىم. كەيىن م ت ز-50، م ت ز-80 تراكتورلارىن جۇرگىزدىم. ك-700-دە ىستەدىم.
- ك س ر و- نىڭ مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرى ەكەنسىز. بۇل ۇلكەن ماراپاتتاردىڭ ءبىرى عوي سول كەزدە.. . سىياقىنى قايدا جۇمسادىڭىز؟
- ەڭبەك ەر اتاندىرادى عوي. ول كەزدە كراسنوارمەەتس اۋداندىق مامانداندىرىلعان شارۋاشىلىق بىرلەستىگىنىڭ مەحانيزاتورىمىن. 1986 -جىلى جۇگەرى جينايتىن جاڭا ك س ك كومباينىن بەردى. ءۇش ادام - تاستان احمەتوۆ، ۆلاديمير كوۆالەنكو بار - توپ قۇرىپ جۇگەرى شابۋعا شىقتىق. پىشەندەمەنى گەكتارىنان 120 سەنتنەر الۋىمىز كەرەك ەدى جوسپار بويىنشا، ال ءبىز گەكتارىنان 220 سەنتنەردەن الدىق. القاپتان فەرماعا 31 مىڭ سەنتنەرگە جۋىق جۇگەرى بالاۋساسىن جانە 5 مىڭ سەنتنەردەن استام پىشەندەمەنى جەتكىزدىم. سوندىقتان ماعان ك س ر و- نىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعىن بەردى. ال بەرگەن قوماقتى سىياقىنى الەمدىك قايىرىمدىلىق قورىنا، افريكا بالالارىنىڭ مۇقتاجىنا جىبەردىم.
- تەڭدىك اۋىلىندا سىزدەن ۇلگى الىپ، تراكتوردا ىستەگەن تاعى قىز-كەلىنشەكتەر بولدى ما؟
- يا، ارينە. 1977 -جىلى مەنىڭ جولىمدى قۋىپ قىزدار ماعان تراكتورعا مىنەمىز دەپ كەلدى. ولار: ايمان توعايەۆا، كۇلبايرا ەرعالييەۆا، ءناسيپا اقمەروۆا، ۆالەنتينا تۋپيتينا، يۋليا پيانچۋك، بالقيا قاسقۇلاقوۆالار. كەيىن تراكتوردا بالقيا 5 جىل، يۋليا 15 جىل ىستەدى.
- قانداي قيىندىقتار بولدى؟ سىزگە ايەل ادام دەپ، جەڭىلدىك جاساعان جوق پا؟ باسقا جۇمىسقا كەتۋ ويىڭىزدا بولمادى ما؟
- ەكى قىزىمدى ومىرگە اكەلدىم، ءۇيدىڭ شارۋاسى بار. جاس ىنىلەرىم، سىڭلىلەرىم بار. ەرلەرمەن قاتار مەحانيزاتور بولدىم، سەن ايەلسىڭ، بۇل ساعان قيىن بولادى دەپ جەڭىلدىك جاسالعان ەمەس. قىستا مالدا، جازدا القاپتا جۇرەتىنمىن. كوكتەمدە جەردى بورانالايمىز، ەگىن سەبەمىز. وڭاي بولعان جوق. ءبىراق وزىمە ۇناعاننان كەيىن 26 جىل وسى تراكتوردى جۇرگىزدىم، باسقا جۇمىس ىزدەگەن جوقپىن.
- باسىڭىزدان وتكەن قىزىقتى وقيعالارمەن ءبولىسىڭىزشى..
- ءبىر جىلى بىزدە سابان بولماي قالدى. سودان ەكى ك-700 ەكى تىركەمەدەن جالعاپ الىپ، سابان اكەلۋگە شىقتىق. سوكولوۆ كەڭشارىنا بارىپ، سولاردىڭ القابىنان تاسىدىق. ەكىنشى كۇنى كەلە جاتقاندا ەلەكتر پويىزىنىڭ جولىنا شىعىپ كەتىپپىز. ەندى بۇرىلىپ شىعايىق دەسەك، شىعا المايمىز. سودان ميليتسيا كەلدى جۇگىرىپ. قاسىمداعى ەر ادامعا «سەن ەركەكسىڭ عوي، اينالايىن، سەن ءتۇسىپ ايتسايشى، تۇسىندىرسەيشى جاعدايدى دەسەم، جوق، سەن بار» دەيدى. ءسويتىپ، سويلەسىپ، مالدىڭ اش تۇرعانىن، تراكتوردى بۇرىننان جۇرگىزەتىنىمدى ايتىپ ەدىم، ولار ءبىزدىڭ الدىمىزعا ءتۇسىپ، جولدىڭ باسىنا اپارىپ، شىعارىپ جىبەردى دە، قايتادان توقتاعان جەرىمىزگە اكەلىپ، جول كورسەتىپ جىبەردى.
قىزىعى، تاعى دا سول ساباندى تاسىپ جۇرگەندە قاراڭعى ءتۇسىپ كەتتى. قاسىمداعى ارىپتەسىم گرەيدەرمەن كەتىپ قالعان، مەن استىنا ءتۇسىپ كەتكەنمىن. ءبىر قاراسام، كاماز- دىڭ ارتىنان كەلە جاتىرمىن. سودان توقتاپ، ەكىنشى تراكتوردى تاۋىپ، سوڭىنا ىلەستىم.
قار توقتاتىپ ءجۇرىپ، بوران تۇرىپ كەتىپ، اداسقان كەزدەرىم دە بولدى. جولدى تابا المايتىن بولعاندىقتان تراكتوردا قونىپ، تاڭ اتىسىمەن اۋىلعا ورالعام.
بۇرىن قار قالىڭ جاۋاتىن، جولدى قار الىپ قالادى. سول كەزدە ك-700 گە ءمىنىپ، جول اشۋعا شىعام. گرەيدەردە ماشينالار باتىپ تۇرادى، ولاردى شىعارىپ، جول اشىپ جىبەرەم، ول كەزدە كوپ بيداي تاسيدى. اۋدان ورتالىعىنا كەلىپ، اۋىلعا جەتە الماي تۇرعان كىسىلەردى الا كەتەم. اۋىلدىڭ فەلدشەرى «قازيزا قوجان قىزى، ايەلدەردىڭ بوساناتىن مەرزىمى جاقىنداپ قالدى، جولىڭدى اشىپ قوي» دەيدى.
- ەڭبەگىڭىز ەلەندى عوي؟
- ارينە، جالپى، ومىرگە وكپەم جوق. «ەڭبەك قىزىل تۋ» وردەنىنىڭ، ەكىنشى، ءۇشىنشى دارەجەلى «ەڭبەك داڭقى» وردەندەرىنىڭ يەگەرىمىن. ك س ر و- نىڭ حالىق دەپۋتاتى، كەڭەس ايەلدەرى كوميتەتىندە بولدىم، وزبەكستانعا، قىرعىزستانعا، تاجىكستانعا باردىم. الماتىدا كۇنارا بولاتىنبىز. ۇلى وكتيابردىڭ 69 جىلدىعىن تويلاۋعا ماسكەۋگە سالتاناتتى جيىنعا شاقىردى.
ماعان ءۇي دە بەردى، ونى سوعىس ارداگەرى دەپ بورجانوۆ دەگەن ادامعا بەردىم، قازىر تۋىستارى تۇرىپ جاتىر. ءوز ءۇيىم بولعاننان كەيىن المادىم. قازىر تايىنشا اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتىمىن. ەكى قىزىمنان 5 نەمەرە، 6 شوبەرەم بار.
- راحمەت!
اقەركە داۋرەنبەك قىزى