قازاق نەگە 25 جاستا ۇيلەنۋگە بولمايدى دەپ سەنگەن- مۇشەل جاسقا بايلانىستى ىرىمدار
سوندىقتان، مۇشەل جاستاعى قاۋىپ-قاتەردەن ساقتانۋ ءۇشىن ءتۇرلى ىرىمدارى دا بولعان.
بۇل تۋرالى ەتنوگراف بولات بوپاي ۇلى مۇشەل جاستاعى ىرىمدار جايلى ايتىپ بەردى. قازاق دانالىعى بويىنشا، مۇشەل 13 جاستان باستالادى.
كەيىن ادام ءار 12 جىل سايىن مۇشەل جاسقا تولىپ وتىرادى. ەتنوگرافتىڭ ايتۋىنشا، قازاق حالقى مۇشەل جاستاعى ادامعا ءتۇرلى قاۋىپ- قاتەر ءتونۋى مۇمكىن دەپ سەنگەن.
نەكە قيۋ ءراسىمى. © دۋدين س. م. قازاقستان، سەمەي وبلىسى. 1899 ج.
«قازاق حالقى مۇشەل جاسقا تولعاندا جالعىز ءوزى ۇزاق ساپارعا شىقپايدى. ويتكەنى مۇشەل جاستا ادام ءالسىز كۇيدە بولادى، قاۋىپ- قاتەردىڭ اراسىندا ءومىر سۇرەدى دەپ ىرىمداعان. ودان قالدى، قازاق مۇشەل جاسىندا ءساندى كيىنىپ، كورىكتى بولىپ، كوزگە تۇسپەيدى. سەبەبى ونداي جاعدايدا ءتىل مەن كوز تەز تيەدى دەپ قورىققان.
«مۇشەل جاستاعى ادامنىڭ ءبىر اياعى كوردە، ءبىر اياعى جەردە بولادى» دەيتىن سەنىم بار»، - دەيدى بولات بوپاي ۇلى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاق حالقى مۇشەل جاسقا تولعان جىلى ءوز جاسىن جاسىرادى. نە ءبىر جاس كەمىتىپ، نە ارتتىرىپ ايتادى. سەبەبى مۇشەل جاستاعى ادامعا ءتىل- كوزدىڭ سۇعى تيەدى دەپ ويلاعان. سونىمەن قاتار، ەتنوگراف مۇشەل جاسقا كەلگەندە مال سويىپ، قان شىعارۋ كەرەك دەگەن سەنىمنىڭ دۇرىس ەمەس ەكەنىن ايتادى.
«ادام ءوز مۇشەل جاسىندا قاي جانۋاردىڭ جىلىندا تۋسا، سول جانۋاردى سويمايدى. جاندىكتەردى دە بەتالدى ولتىرە بەرمەيدى. قان توگىلگەن دۇرىس ەمەس دەپ سەنگەن. نەگىزى مۇشەل جاستا قان شىعارمايدى»، - دەيدى ول. ءبىراق ساداقا بەرۋ - ورىندى. مۇشەل جاستا ساداقانى وتە ءجيى بەرگەن ءجون دەپ سانالعان. نانىم بويىنشا، ساداقا بەرۋ ارقىلى قاتەردەن ساقتانادى. ساداقادان بولەك، بۇل كەزدە دۋالى اۋىز ادامداردان كوپ باتا الادى. باتادا «باقىتتى سوزدەن باعىڭ جانىپ، ەش جاماندىق بولماي، قاتەرلى مۇشەلدەن امان- ەسەن ءوت» دەپ تىلەيدى ەكەن. 
تۇركىستان البومى: كيىز ءۇي ساتۋشىلارى.قازاقستان، ⅩⅨ عاسىر.
سونىمەن قاتار، مۇشەل جاسقا كەلگەن ادام ءوزىنىڭ جاقسى كورەتىن كيىمىن، اتىن نەمەسە بۇيىمىن جاقىن دوسىنا نە تۋىسىنا سىيلايدى. سول كەزدە باسىنداعى بالە- جالا اۋلاق كەتەدى، جاماندىقتان الىس بولادى دەپ ىرىم ەتكەن. مۇشەل جاستاعى تاعى ءبىر ىرىم تويعا قاتىستى. قازاق مۇشەل جاسقا تولعان جىلى توي جاساماعان. ياعني، 25، 37 جانە 49 جاستاردا ۇيلەنبەگەن. ءبىر جىل كۇتىپ، سوسىن عانا وتاۋ قۇرعان.
بۇل جاستا قىز دا ۇزاتىلمايدى، ەنشى بەرمەيدى جانە المايدى. مۇشەلدە توي بولسا، ونىڭ قايىرى بولماي، مال دۇنيەسى شاشىلىپ، بەرەكەت كەتەدى دەپ ويلاعان. ەتنوگرافتىڭ ايتۋىنشا، ودان بولەك، قازاق مۇشەل جاسقا تولعاندا بوتەن ۇيدە قونباعان. ول كەزدە باسىندا باق پەن زور قاتار تالاسىپ جۇرەدى دەپ سەنەدى. ەگەر بىرەۋدىڭ وتباسىنا قونسا، سول ۇيدە «نە سورىم قالادى، نە باسىمداعى باعىم كەتەدى» دەپ ويلاعان.
مۇشەل جاستاعى قاۋىپكە قاتىستى ءتۇرلى اڭىز اڭگىمەلەر بار. بولات بوپاي ۇلى سونداي اڭىزداردىڭ ءبىرىن ايتىپ بەردى: «بۇرىندارى ءايۋب پايعامبار مۇشەل جاسىندا الىسقا ساپار شەگىپتى. سول ساپارىنان ۇيىنە قايتىپ كەلە جاتادى. ساپار بارىسىندا ءبىر ءتۇس كورىپتى. تۇسىندە جولدا قونسا ءوزى ولەدى، ۇيگە بارسا ايەلى ولەدى ەكەن. ءتۇسىن جوري الماي، اقىرى قۇمالاق سالادى. قۇمالاقتا دا ۇيگە بارسا ايەلى، جولدا قونسا ءوزى ولەتىنىن كورەدى. سوندا ات ۇستىندەگى ءبىر اقساقال كەلىپ، نە بولعانىن سۇرايدى. ءمان-جايدى بىلگەن سوڭ، «ءوزىڭ اشقان قۇمالاقتى جوري الماي تۇر ەكەنسىڭ. پىشاعىڭ مەن قورجىنىڭدى اكەل» دەپتى.
سول كەزدە قورجىندى اشىپ قالسا، ىشىنەن ىسىلداپ جىلان شىعىپتى.
«مىنا جەرگە قونساڭ، قورجىننان تاماق الىپ جەيمىن دەپ ءوزىڭ ولەسىڭ. ۇيگە بارساڭ، قورجىنعا ايەلىڭ قولىن سالىپ، جىلاننىڭ ۋىنان ولەدى» دەپ، ءايۋب پايعامباردىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان ەكەن. «مۇشەل جاستاعى ادامنىڭ ءبىر اياعى كوردە» دەگەن وسى».
Tengrinews.kz
