قازاقپارات كذنتئزبةسئ. 22- ناؤرئز: اتاؤلئ كذندةر، وقيعالار، ةسئمدةر

استانا. 22- ناؤرئز. قازاقپارات - قازاقپارات وقئرماندارئنا 2012- جئلعئ 22- ناؤرئزعا ارنالعان كذنتئزبةسئن ذسئنادئ.
None
None

 22- ناؤرئز، بةيسةنبئ

ناؤرئز مةيرامئ. كوكتةم مةيرامئ جانة ورتالئق ازيا حالئقتارئنئث جاثا جئلئ. بذل مةرةكة بئرنةشة مئث جئلدان بةرئ اتالئپ كةلةدئ. پارسئشا ناؤرئز اي اتئ ةمةس، تةك ءبئرئنشئ ايدئث ءبئرئنشئ كذنئ دةگةندئ بئلدئرةدئ. بذل ايدئ سوعدالئقتار «ناؤسارئز»، حورةزمدئكتةر «ناؤساردجي»، ارمياندار «ناأاساردي»، چؤأاشتار «نوراس-وياحة» دةپ اتاعان. قازاقستاندا كةثةس زامانئندا تالاي جئلدار بويئ ءدئني مةرةكة دةپ سانالئپ، تئيئم سالئندئ. سوثعئ رةت 1926- جئلئ تويلانعان ناؤرئز مةيرامئ قازاقستاندا 1990- جئلداردئث باسئندا قايتادان رةسمي تذردة اتالا باستادئ. ونئث جاثعئرؤئنا كورنةكتئ مةملةكةت قايراتكةرئ، ةتنوگراف-عالئم وزبةكالئ جانئبةكوأ كوپ ةثبةك ءسئثئردئ.

بذكئل الةمدئك سؤ قورلارئ كذنئ. 1992- جئلعئ ماؤسئمنئث 3-4 ئ ارالئعئندا ريو-دة-جانةيرو قالاسئندا وتكةن بذذ قورشاعان ورتانئ قورعاؤ جانة دامئتؤ جونئندةگئ كونفةرةنسيادا 22- ناؤرئز - بذكئل الةمدئك سؤ قورلارئ كذنئ دةپ جاريالاندئ. 

بالتئق تةثئزئ كذنئ. 1974- جئلئ فينليانديانئث حةلسينكي قالاسئندا بالتئق تةثئزئ اؤدانئنداعئ تةثئز قورشاعان ورتاسئن قورعاؤ جونئندةگئ كونأةنسياعا قول قويئلدئ.

پلانةتاريلةر كذنئ. كوكتةمگئ كذن مةن ءتذننئث تةثةسؤ كذنئنة تاياؤ جةكسةنبئدة اتالئپ وتةدئ. ةث العاشقئ رةت 1990- جئلئ يتاليادا يتالياندئق پلانةتاريلةر قاؤئمداستئعئ باستاماسئمةن وتكئزئلگةن. حالئقارالئق مارتةبةگة 1994- جئلئ فرانسؤزدئق «استرونوميا شئركةؤئ» قولداعاننان كةيئن ية بولعان. ءبئر جئلدان سوث بذل مةيرام ةأروپانئث تاعئ دا التئ مةملةكةتئ: بةلگيا، چةحيا، سلوأاكيا، پولشا، ؤكراينا جانة رةسةيدة اتالئپ وتكةن.

ةستة قالار وقيعالار

12 جئل بذرئن (2000) وثتذستئك قازاقستان وبلئسئ ماقتاارال اؤدانئنئث جاثاجول اؤئلئنداعئ ورتا مةكتةپكة  اقئن قاسئم امانجولوأتئث ةسئمئ بةرئلدئ.

 6 جئل بذرئن (2006) وتئرار مةملةكةتتئك مذراجاي-قورئعئ تاريحي ةسكةرتكئشتةرئنئث ةلةكتروندئق  تئزئمدةمةسئ جاسالدئ. جوبانئ ذيئمداستئرؤشئ - ءا.مارعذلان اتئنداعئ ارحةولوگيا ينستيتؤتئ. قورئقتئث كارتاسئن جاساؤ ءذشئن عارئشتان جةرسةرئك ارقئلئ تذسئرئلگةن سؤرةتتةر، سونئمةن قاتار ستةرةوفوتوگرافيالار پايدالانئلعان. مذنداي نئساننئث تولئق سيپاتتاماسئ قازاقستاندا العاش رةت جاسالئنعان. بولاشاقتا عالئمدار وسئنداي  تئزئمدةمةنئ «ازئرةت-سذلتان» مذراجاي-قورئعئنا، سونداي-اق وثتذستئك قازاقستاننئث باسقا مذراجايلارئ مةن تاريحي-مادةني ةسكةرتكئشتةرئنة جاساؤدئ قولعا الماق.

22 جئل بذرئن (1990) الماتئدا «انا ءتئلئ» اپتالئق گازةتئنئث العاشقئ سانئ جارئق كوردئ.

7 جئل بذرئن (2005) استانادا ةلباسئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث قاتئسؤئمةن يسلام مادةني ورتالئعئنئث اشئلؤ ءراسئمئ بولئپ ءوتتئ. وعان سونئمةن قاتار كاتار مةملةكةتئنةن كةلگةن ارنايئ وكئلئ مذحاممةد ءال-يمادي قاتئستئ.

3 جئل بذرئن (2009) مولدابةك جانبولاتوأتئث كوكتةم مةيرامئ تاريحئنان سئن شةرتةتئن «ناؤرئزناما» دةپ اتالاتئن جاثا كئتابئ جارئق كوردئ.

بذل شئعئس قازاقستان وبلئسئنئث اباي اؤدانئنداعئ العاشقئ حالئق تةاترئن جانة «قالامقاس» انسامبلئن جاثعئرتؤشئ ارداگةر-ذستازدئث، قوعام قايراتكةرئنئث ذزاق جئلعئ ةثبةگئنئث جةمئسئ. ناؤرئز مةيرامئنئث شئنايئ ءداستذرئن، عئلئمي-تاريحي جانة فولكلورلئق تذرعئدان زةرتتةؤگة بايئرعئ ذستاز ءوزئنئث 20 جئل ؤاقئتئن سارپ ةتتئ. جاثا كئتاپتئ جازؤ ذستئندة ول «اأةستا» ةجةلگئ يراندئق ةسكةرتكئشئندة، فولكلورلئق اثئزدار مةن تذركئ تئلدةرئندةگئ ةنسيكلوپةديالاردا ناؤرئز تؤرالئ ايتئلعان ناقتئلئ مالئمةتتةردئ تاپقان.

مولدابةك جانبولاتوأ ءوزئنئث «ناؤرئزناما» دةگةن كئتابئندا وقئرماندارعا ناؤرئز مةيرامئ تةك تذركيا مةن تذركئستاندا عانا ةمةس، كاأكازدا، اؤعانستاندا، يراندا جانة ءذندئستاندا اتالئپ كةلگةنئن كونة قذجاتتارعا سذيةنة وتئرئپ دالةلدةگةن.

21 جئل بذرئن (1991) رةسپؤبليكالئق «جاس قازاق» گازةتئنئث العاشقئ سانئ جارئق كوردئ. ةلئمئزدئث ساياسي، الةؤمةتتئك جانة رؤحاني ومئرئندةگئ وزةكتئ ماسةلةلةردئ قوزعاعان گازةت ءتورت جئل بويئ شئعئپ تذردئ. 2001- جئلعئ 11- تامئزدا «جاس قازاقتئث» جالعاسئ رةتئندة «جاس قازاق ءذنئ» گازةتئ جارئق كورة باستادئ.

11 جئل بذرئن (2001) قازاقستاندئق «ذلئتاؤ» توبئ العاش رةت ءوز ونةرلةرئن ورتاعا سالدئ. 2005- جئلئ توپ «جذمئر قئلئش» اتتئ 10 كومپوزيسيادان تذراتئن جةكة البومئن جارئققا شئعاردئ. «ذلئتاؤ» توبئنئث پروديؤسةرئ ءانشئ قئدئرالئ بولمانوأ.

4 جئل بذرئن (2008) ئستامبذلدا قازاقستاننئث مادةنيةت ءذيئ مةن قازاق ءتئلئن ذيرةنؤ ورتالئعئ اشئلدئ. ئستامبذلدا تذراتئن قازاق دياسپوراسئنئث وكئلدةرئ مةن تذركيا رةسپؤبليكاسئنئث نيةت ءبئلدئرؤشئ ازاماتتارئ وسئ ورتالئقتا قازاق ءتئلئن ذيرةنؤدة. تذركياداعئ قازاقستان رةسپؤبليكاسئ ةلشئلئگئنئث باستاماسئ مةن وتئنئشئنة وراي ئستامبذل قالاسئنئث مؤنيسيپاليتةتئ توپقاپئ باعئندا قازاقستاننئث مادةنيةت ءذيئ مةن قازاق ءتئلئن ذيرةنؤ ورتالئعئنا ارنايئ عيمارات ذسئندئ.

ةسئمدةر

64 جئل بذرئن (1948-2000) جازؤشئ، قازاقستان جازؤشئلار وداعئنئث مذشةسئ قابانباي ذلئ  مارات دذنيةگة كةلدئ.

شئعئس قازاقستان وبلئسئنئث زايسان اؤدانئندا تؤعان. قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنئث جؤرناليستيكا فاكؤلتةتئن بئتئرگةن. زايسان اؤداندئق «دوستئق» گازةتئنئث كوررةكتورئ، ادةبي قئزمةتكةرئ، ءبولئم مةثگةرؤشئسئ، «لةنينشئل جاس» گازةتئنئث ءتئلشئسئ، «جالئن» باسپاسئنئث رةداكتورئ، قازاقستان مةملةكةتتئك باسپا كوميتةتئنئث قئزمةتكةرئ، «جذلدئز» جؤرنالئنئث ءبولئم مةثگةرؤشئسئ، «پاراسات» جؤرنالئنئث رةداكتورئ، «انا ءتئلئ» گازةتئ باس رةداكتورئنئث ورئنباسارئ قئزمةتتةرئن اتقارعان. جازؤشئنئث شئعارمالارئنئث دةنئ بالالار مةن جاسوسپئرئمدةرگة ارنالعان. «باقباق باسئ تولعان كذن»، «ارئستان، مةن، أيولةنچةل جانة قاساپحانا»، «جيهانكةز تيتي»، «پئسئق بولدئم، مئنةكي»، «قالا مةن قئز بالا» اتتئ پوأةستةر مةن اثگئمةلةر توپتامالارئ، «كوركةم ءدام»، «ايشئلئق الئس جول» روماندارئ جارئق كوردئ. شئعارمالارئ ورئس، ؤكراين، مولدوأان، لاتئش، نةمئس تئلدةرئنة اؤدارئلعان.

63 جئل بذرئن (1949-1992) ءانشئ، جازؤشئ، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث ةثبةك سئثئرگةن ءارتئسئ، قازاقستان لةنين كومسومولئ سئيلئعئنئث يةگةرئ كارمةنوأ جانئبةك دذنيةگة كةلدئ.

شئعئس قازاقستان وبلئسئنئث اباي اؤدانئندا تؤعان. ون جاسقا تولار-تولماس شاعئندا تؤعان ةل، وسكةن جةرگة ارنايئ ساپارمةن كةلگةن م.اؤةزوأتئث الدئندا ءان سالئپ، ذلئ قالامگةردئث باتاسئن العان. الماتئداعئ ونةر ستؤدياسئن، قازاق مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئن بئتئرگةن. 1979- جئلدان باستاپ ج.ةلةبةكوأ اتئنداعئ ةسترادا ستؤدياسئندا ذستازدئق قئزمةت اتقارئپ، دارئندئ انشئلةردئث، ورئنداؤشئلاردئث بئرنةشة بؤئنئن تاربيةلةپ شئعاردئ. قذرمانعازئ اتئنداعئ مةملةكةتتئك كونسةرأاتوريادا حالئق اندةرئ كافةدراسئنئث مةثگةرؤشئسئ قئزمةتئن اتقاردئ. ونئث «اقئلبايدئث ءانئ»، «ماحاببات ءانئ»، «عاشئقتئث ءتئلئ» اتتئ پروزالئق كئتاپتارئ، ونةر ادامدارئ تؤرالئ 200 دةن استام ماقالاسئ جارئق كوردئ. 1990- جئلئ «ونةر» باسپاسئنان ةكئ تومدئق «حالئق اندةرئ مةن حالئق كومپوزيتورلارئنئث اندةرئ» اتتئ جيناعئ شئقتئ. 1980- جئلداردئث باسئندا «اسئل مذرا» سةرياسئ (ا.سةيدئمبةكوأپةن بئرلةسئپ) بويئنشا تةلةحابار جذرگئزئپ، اقان سةرئ، ءبئرجان سال، اباي، مادي، ةستاي، اسةت، كةنةن، مذحيت، ساكةن اندةرئن جاثاشا قئرئنان، تئث تولعاممةن قالئث كورةرمةنگة ناسيحاتتادئ. ءانشئنئث «تولعاؤ»، «شئثعئستاؤعا ارناؤ»، «بابالار»، «اعالار-اي»، «ولسةم ورنئم قارا جةر سئز بولماي ما؟» ت.ب. اندةرئ بار.

107 جئل بذرئن (1905-1996) عالئم، تذركتانؤشئ، فيلولوگيا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، پروفةسسور، تذرئكمةنستاننئث، قاراقالپاقستاننئث، قازاقستاننئث ةثبةك سئثئرگةن عئلئم قايراتكةرئ باسكاكوأ نيكولاي الةكساندروأيچ دذنيةگة كةلدئ.

رةسةي فةدةراسياسئندا تؤعان. ماسكةؤ مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئن بئتئرگةن.

باسكاكوأ كوپ جئل بويئ ك س ر و عا ءتئل ءبئلئمئ ينستيتؤتئندا باس عئلئمي قئزمةتكةر بولئپ جذمئس ئستةدئ. 1920-1930- جئلدارئ تذركئ حالئقتارئنئث ءتئلئ جونئنةن دةرةكتةر جيناؤ ماقساتئندا قاراقالپاقستان، ويرات اأتونومدئ وبلئسئ (تاؤلئ التاي اأتونومدئ وبلئسئ) وثتذستئك قازاقستان، قئرعئستان، داعئستان، سولتذستئك كاأكاز جةرلةرئن ارالادئ. باسكاكوأ - تذركئ تئلدةرئن جان-جاقتئ زةرتتةگةن عالئم. ول «تذركئ تئلدةرئ» دةگةن ةثبةگئندة تذركئ تئلدةرئنئث دامؤ تاريحئن كةزةثدةرگة بولئپ، گرامماتيكالئق، لةكسيكالئق، فونةتيكالئق، ةرةكشةلئگئن كةثئنةن انئقتادئ. ةثبةك تورت بولئمنةن تذرادئ:

 1) تذركئ تئلدةرئنة قاتئستئ تاريحي-سالئستئرمالئ جانة سالئستئرمالئ زةرتتةؤلةرگة شولؤ؛ 2) تذركئ تئلدةرئنئث قالئپتاسؤئ مةن دامؤ كةزةثدةرئ؛ 3) تذركئ تئلدةرئ مةن ديالةكتئلةرئن باتئس عذن بذتاعئ، شئعئس عذن بذتاعئ دةپ ةكئگة ءبولئپ توپتاستئرؤ؛ 4) ءار توپتاعئ تذركئ تئلدةرئنئث توپتاستئرئلؤ ذلگئسئن، دامؤئن كورسةتةتئن كةستةسئن، داؤئستئ، داؤئسسئز دئبئستارئنئث ترانسكريپسياسئن، تذركئ حالئقتارئ مةن تئلدةرئنئث تئزبةسئن جاسادئ.

باسكاكوأ تذركئ تئلدةرئنئث فونولوگياسئن، مورفولوگياسئن، تيپولوگيالئق سيپاتئن، توپونيميا مةن انتروپونيميا ماسةلةلةرئن زةرتتةپ، جةكة مونوگرافييالار جارييالادئ. التاي تئلئنئث سولتذستئك ديالةكتئسئن جانة قذمان، قاراقالپاق ديالةكتئلةرئن زةرتتةدئ. التاي، گاگاؤز، قارايئم، قاراقالپاق، نوعاي، ذيعئر، حاكاس تئلدةرئنئث اؤدارما سوزدئكتةرئن جاساؤعا قاتئستئ. باسكاكوأ - الةم شئعئستانؤشئلارئ اراسئندا وزئندئك ورنئ بار عالئم. ول - فينن-ؤگور قوعامئنئث كوررةسپوندةنت مذشةسئ، ورال-التاي قوعامئنئث، أةنگريا وريةنتاليستةرئ عئلئمي قوعامئنئث، ذلئ بريتانيا، يرلانديا، پولشا وريةنتاليستةرئ، ازيا جانة تذركئ لينگأيستيكالئق قوعامدارئنئث قذرمةتتئ مذشةسئ.

 86 جئل بذرئن (1926-1993) اكتةر، قازاق ك س ر-ئنئث ةثبةك سئثئرگةن ءارتئسئ، قازاق ك س ر مةمةلةكةتتئك سئيلئعئنئث يةگةرئ قذلانبايةأ ماكئلقوجا يمانالئ ذلئ دذنيةگة كةلدئ.

الماتئ وبلئسئنئث جامبئل اؤدانئندا تؤعان. الماتئ تةاتر ؤچيليششةسئن بئتئرگةننةن كةيئن قئزئلوردا وبلئستئق قازاق دراما تةاترئ ترؤپپاسئندا قئزمةت اتقارعان. 1948- جئلدان قازاقتئث مةملةكةتتئك اكادةميالئق جاستار مةن بالالار تةاترئ قذرامئندا ةثبةك ةتتئ. العاشقئ رولئ قؤئرشاق ساتؤشئنئ (ا.تولستوي، «التئن كئلت») ويناپ، اكتةرلئك تالانتئن تانئتقان ول تةاتر ساحناسئندا ةسةن، نازاربةك (م.اؤةزوأ، «ةثلئك - كةبةك»، «الؤا»)، ءابؤتالئپ (س.مذقانوأ، «ءمولدئر ماحاببات»)، قوثقاي (ع.مذسئرةپوأ «اقان سةرئ - اقتوقتئ»)، ت.ب. بةينةلةرئن سومدادئ. سونئمةن قاتار كوركةم فيلمدةرگة ءتذسئپ، بالا («رايحان»)، قاراتاي («مةنئث اتئم قوجا»)، ئدئرئس («بالالئق شاققا ساياحات»)، ةرمات («التئن كذز»)، ت.ب. رولدةرئمةن كورةرمةننئث ئستئق ئقئلاسئنا بولةندئ. قازاق راديوسئنداعئ راديو-قويئلئمدارعا قاتئسئپ، بالالارعا ارنالعان «ويلان تاپ» اتتئ راديو ويئنئندا جذمباقباي اتايدئث بةينةسئن جاسادئ.

«قذرمةت بةلگئسئ» وردةنئمةن جانة مةدالدارمةن ماراپاتتالعان.

سوڭعى جاڭالىقتار