شەتەل جولدارى 20 جىلدا ءبىر جوندەلەدى. ال، بىزدە شە؟

وسى تۇستا ايتا كەتەيىك، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار جولداردى جوندەۋگە وتكەن جىلى 310 ميلليارد تەڭگە، ال جەرگىلىكتى جولداردى قالىپقا كەلتىرۋگە 133 ميلليارد تەڭگە بولىنگەن بولاتىن. ەندى قاراڭىزدار، شەتەلدە جارامدىلىق مەرزىمى جيىرما جىلدان استام جولدارعا ءبىز جىل دا وسىنداي قارجى ءبولىپ وتىرامىز. ا ق ش-تان اسىپ تۇسسەك تە، الەمدىك ستاندارتتىڭ پارامەترلەرىنە سايكەس جول ساپاسى جاعىنان 140 ەلدىڭ ىشىندە 117- ورىندا تۇرعانىمىز تاعى بار. وسى جاعىمسىز مالىمەت جاريا بولعاندا ەلباسى ن. نازاربايەۆتىڭ قۇزىرلى سالانى قاتتى سىنعا العانى دا ەستەرىڭىزدە بولار.
ساپا باق سىناعان بايگەدە تاۋىمىز شاعىلسا دا، ءۇمىتىمىز ۇزىلمەدى. تىعىرىقتان الىپ شىعار دەگەن ويمەن كوپ ۇزاماي ەلىمىزدەگى جول قۇرىلىسى ساپاسىن تەكسەرۋدى شەتەلدىك كومپانيالارعا تاپسىرعاندى ءجون سانادىق. قوعام پىكىرى ەكىگە جارىلعان-دى. الايدا، ءبىزدىڭ ەلدە زامانۋي زەرتحانالار مەن بىلىكتى مامانداردىڭ تاپشى ەكەندىگىن ەسكەرسەك، بۇل دۇرىس پا دەپ تە ويلايسىڭ. ونىڭ ۇستىنە تەكسەرۋشى سىرتتان بولسا تەندەر وتكىزۋ بارىسىنداعى ەتەك الىپ بارا جاتقان بىلىق-شىلىق پەن سىبايلاس جەمقورلىق اياعىن تارتاتىن شىعار..؟
ق ر ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا مينيسترلىگى «دامۋ» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ قورى»، سونىمەن قاتار USAID ۇيىمىمەن بىرلەسىپ، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى - 2020» باعدارلاماسىنىڭ ءتورتىنشى باعىتىنىڭ ءبىر بۋىنى بولىپ تابىلاتىن «ىسكەرلىك بايلانىس» جوباسىن ىسكە قوسقان بولاتىن. ماقسات - شەتەلدىك كومپانيالارمەن ىسكەرلىك بايلانىستاردى جانە ىنتىماقتاستىق قارىم-قاتىناستاردى ورناتۋ ارقىلى قازاقستان كاسىپكەرلەرىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ.
اتالعان جوبا اياسىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ بىرنەشە كاسىپكەرلەرى ا ق ش-قا بارىپ قايتقان-دى. ايتا كەتەيىك، ءبىزدىڭ كۇن دە ايتىلىپ، كۇن دە جازىلىپ جۇرگەن جول ساپاسىنا تاعى ءبىر توقتالۋىمىزعا نەگىزى وسى ساپار سەبەپشى بولىپ وتىر. سونىمەن، ءسوز بولىپ وتىرعان كاسىپكەرلەردىڭ ءبىرى «ريددەرترانسستروي» كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى ولەگ بەليايەۆ وتاندىق ب ا ق-تارعا بەرگەن مالىمەتىندە بىلاي دەيدى: «مەن ەلىمىزدەگى جول ساپاسىن ەستىپ ەمەس، ءوز كوزىممەن كورىپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرىمىن. مەردىگەر بولىپ ءجۇرىپ، تۇيگەنىم - بۇل سالاعا كوپ وزگەرىستەر ەنگىزبەسە بولمايدى».
شەتەل جيىرما جىلدا ءبىر جوندەسە، ءبىز جىل سايىن قولعا الاتىن جول قۇرىلىسى كەزىندە وكىنىشكە وراي، سول جولدارمەن جۇرەتىن سالماق مۇلدە ەسكەرىلمەسە كەرەك. «مىنە، بار گاپ وسىندا» دەيدى ماماندار. مىسالى ايتساق، ءبىر ساموسۆال 15 توننا سالماق تارتسا، ونىڭ جۇگى 20 توننا. البەتتە جولدار بۇل سالماققا ءتوزىمسىز. ال بىلە بىلسەك، جاز ايلارىندا، ناقتىراعى 24 گرادۋس ىستىقتا ونداي جولدان جۇرگەندە اۋىر سالماقتاعى كولىك تيەگەن جۇك سەگىز توننادان اسپاۋى ءتيىس. بۇل نورما. ارينە، ولارعا تىيىم سالىنىپ وتىرادى. ال وسى دۇرىس پا؟ اڭگىمە وسىندا.
بۇكىل الەمدە قازىر جۇك تاسىمالىن ارتتىرۋ كوزدەلىپ وتىر. بىزدە كەرىسىنشە. ويتكەنى، جول ساپاسى وعان توتەپ بەرە المايدى. دەسەك تە، ەلىمىزدە جۇك تاسىمالى كولەمى جىلدان جىلعا ءوسىپ كەلەدى. وعان ۇكىمەتتىڭ ءوزى مۇددەلى بولىپ وتىر. كولىك كەشەنىن دامىتۋ ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە ەلدىڭ ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتى مەن مۇمكىندىگى ەسكەرىلەتىنى بەلگىلى. كولىك لوگيستيكاسى سەكتورىن جەتىلدىرۋدىڭ تاعى ءبىر جولى - وزىق الەمدىك تاجىريبەگە جۇگىنۋ. ال جۇك تاسىمالى كولەمىن ارتتىرۋ ەكونوميكانىڭ سەرپىندى دامۋىنا، ترانزيتتىك جۇكتىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەرمەك. الايدا كولىك جانە لوگيستيكا ينفراقۇرىلىمى ساپاسىنىڭ تومەندىگى ەلدىڭ كولىك كەشەنى ونىمدىلىگى مەن تيىمدىلىگىن جاقسارتۋعا ايتارلىقتاي كەدەرگىسىن تيگىزۋدە.
قازىرگى مىنا نارىق زامانىندا جۇكتى كولىك جولدارىمەن تاسىمالداۋ ياعني، كولىكتىك قىزمەتتەر ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولىپ وتىر. ت م د مەن ە و اراسىندا جۇك تاسىمالداۋدىڭ جەتپىس پايىزى اۆتوموبيل كولىگىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. سونىمەن بىرگە، ستاندارتتى ەمەس جانە قاۋىپتى جۇكتەردى تاسىمالداۋعا تەك اۆتوموبيل عانا قولايلى. بىلە بىلسەك، قاي ەلدە دە بۇگىنگى كۇنى كولىك- ەكسپەديتور كومپانيالارعا مەيلىنشە جاعداي جاسالۋدا. باسەكەلەستىك تە كۇشتى. ال ءبىز وسى باسكەگە قابىلەتتىمىز بە؟ بۇل رەتتە ماماندار ءتۇرلى كەدەرگىلەردى العا تارتادى. الايدا قاراپايىم عانا پروبلەمانى، ياعني جول ساپاسى كوتەرمەيدى دەپ، جۇك كولىكتەرىنىڭ سالماعى مەن سانىن شەكتەپ وتىرساق، باسقا پروبلەمالاردى قالاي شەشپەكپىز؟
الپاۋىت ا ق ش ورتا ازيا نارىعىنا كوز تىگىپ وتىر. جوعارىدا ءسوز بولعان «ىسكەرلىك بايلانىس» جوباسى اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان ساپار كەزىندە ا ق ش-تىڭ جۇك تاسىمالداۋىشلار قاۋىمداستىعىنىڭ پرەزيدەنتى «ءبىزدىڭ ەلدە باسەكەلەستىك وتە جوعارى. سوعان وراي كولىك تاسىمالى پايداسى تومەندەۋ بولىپ تۇر. ماسەلەن، بىزدە 6 پايىز بولسا، وڭتۇستىك امەريكادا 15-17 پايىز. سول سەبەپتى دە ءبىزدى ورتا ازيا نارىعى قىزىقتىرىپ وتىر. بىزگە قاراعاندا، سىزدەر جاقتا پايدا كوبىرەك» دەگەن ەكەن. شىنىمەن دە، قازاقستاندا بۇل كورسەتكىش 15-24 پايىزعا دەيىن جەتىپ قالادى. سوندىقتان دا وسىنداي مۇمكىندىكتەردى پايدالانىپ قالعانىمىز جاقسى-اق بولار ەدى. جولدار - ەلىمىزدىڭ قارىشتاپ دامۋى ءۇشىن تابىستىڭ قاينار بۇلاعى. بۇل رەتتە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا ارناعان «قازاقستان جولى-2050: ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» جولداۋىندا: «كولىك ينفراقۇرىلىمى - يندۋستريالىق ەكونوميكا مەن قوعامىمىزدىڭ تامىرىنا قان جۇگىرتەتىن جۇيە» دەگەن ءسوزىن ەسكە سالا كەتسەك دەيمىز.
اۆتور: ءلاززات بيلان
«الاش ايناسى»