2026-جىلى الەمدىك ساياساتتان نە كۇتۋگە بولادى
استانا. قازاقپارات - 2026-جىلعا اياق باسار تۇستا الەمدىك ساياساتقا قاتىستى ناقتى بولجام ايتۋ قيىن. ا ق ش- تا دونالد ترامپتىڭ بيلىككە كەلۋى جاھاندىق ساياساتتا بۇرىننان قالىپتاسقان تەپە-تەڭدىكتى شايقالتىپ، الەمدىك كۇن تارتىبىنە جاڭا رەڭك قوستى. الداعى جىلى حالىقارالىق ساياسي كەڭىستىكتە قانداي وقيعالار بولۋى مۇمكىن؟
بۇل تۋرالى Kazinform اگەنتتىگىنىڭ حالىقارالىق شولۋشىسى سارالاپ شىقتى.
حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ جاڭا قيسىنى
حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسى جاڭا جاعدايعا بەيىمدەلە وتىرىپ، قايتا قۇرىلا بەرەدى. ءار ەل وزىنە ءتيىمدى تاكتيكانى تاڭداۋعا ءماجبۇر، الايدا تاڭداۋ مۇمكىندىگى ونشا كوپ ەمەس.
مەملەكەتتەر نە ترامپ فاكتورىن، ونىڭ الەمدىك پروتسەستەرگە ىقپالىن ەسكەرىپ، ساياساتتارىن سوعان ساي بەيىمدەۋى كەرەك، نە ونىڭ پرەزيدەنتتىك مەرزىمى ءۇش جىلدان كەيىن اياقتالادى دەپ ۇمىتتەنىپ، ا ق ش ساياساتىندا وزگەرىستەر بولاتىنىنا سەنىپ وتىرا تۇرۋى كەرەك.
الايدا ەگەر كەلەسى پرەزيدەنت ترامپتىڭ يدەولوگيالىق ءىزباسارى بولسا، اسىرەسە يزولياتسيونيزم (مەملەكەتتىڭ وقشاۋلىق، تۇيىقتىق ساياساتى) ساياساتىن جالعاستىرىپ، ا ق ش وندىرىستىك الەۋەتىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن پروتەكتسيونيزمدى (قولدامپازدىق) قولداسا، تۇبەگەيلى وزگەرىستەر بولماي قالۋى دا ىقتيمال. مىسالى، مۇنداي سەناري قازىرگى ۆيتسە-پرەزيدەنت دجەي دي ۆەنس پرەزيدەنت اتانسا جۇزەگە اسۋى مۇمكىن.
ا ق ش- تاعى ارالىق سايلاۋ جانە ونىڭ الەم ءۇشىن ماڭىزى
2026-جىلى ا ق ش- تا وتەتىن كونگرەسس پەن سەنات ارالىق سايلاۋى الەمدىك ساياساتقا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى. بۇل ناۋقان ترامپ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتقا قوعامنىڭ كوزقاراسىن اڭعارتىپ، وزگە ەلدەردىڭ ساياساتكەرلەرىنە باعىت-باعدارىن ايقىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
رەسپۋبليكالىق پارتيا كونگرەستەگى كوپشىلىك ورىننان ايىرىلىپ قالۋى مۇمكىن. سەناتتاعى جاعداي سالىستىرمالى تۇردە تۇراقتى بولسا دا، باسىمدىقتى جوعالتۋ قاۋپى بار. ەگەر دەموكراتتار مەن رەسپۋبليكاشىلدار تەڭ داۋىسقا يە بولسا، شەشۋشى داۋىس ۆەنسكە تيەسىلى بولادى.
دەموكراتتاردىڭ جەڭىسكە جەتۋ مۇمكىندىگى دە جوعارى. ولار بيىل ۆيردجينيا مەن نيۋ-دجەرسي شتاتتارىندا گۋبەرناتورلىق سايلاۋدا، سونداي-اق جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى بىرنەشە سايلاۋدا جەڭىسكە جەتتى. نيۋ-يوركتەگى زوحران مامدانيدىڭ سەنساتسيالىق جەڭىسى دە نازار اۋدارتادى.
ەڭ ماڭىزدىسى - ۆيردجينياداعى ناتيجە. بۇل شتات ۆاشينگتونعا جاقىن ورنالاسقان. ترامپ بيلىككە كەلگەننەن كەيىن قىسقارتۋعا تاپ بولعان مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ كوبى وسىندا تۇرادى. سول سەبەپتى ترامپ رەفورمالارى ەڭ اۋەلى رەسپۋبليكالىق ءداستۇرى مىقتى وسى شتاتقا اۋىر سوققى بولدى.
ماسەلە تەك كونگرەستەگى نەمەسە گۋبەرناتورلىق ورىنداردىڭ ناتيجەسىندە ەمەس. ەڭ باستىسى - ترامپ ءوز ساياساتىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە جۇرگىزۋگە تىرىسقاندا الدەقايدا زور قارسىلىققا تاپ بولۋى مۇمكىن.
«اقساق ۇيرەك» سەناريى
زاڭ بويىنشا بۇل - ترامپتىڭ پرەزيدەنت رەتىندەگى ەكىنشى ءارى سوڭعى مەرزىمى. دەگەنمەن بولاشاقتا ءوزىنىڭ ىقپالىن ساقتاپ قالۋى ءۇشىن بەلگىلى ءبىر ساياسي قادامدار جاساۋى مۇمكىن. مىسالى، ۆەنس پرەزيدەنت، ال ترامپ ۆيتسە-پرەزيدەنت بولۋى مۇمكىن. كەيىن ۆەنستىڭ وكىلەتى توقتاسا، ترامپ اۆتوماتتى تۇردە پرەزيدەنت اتانا الادى. الايدا بۇل - تەك گيپوتەزاعا سۇيەنگەن سەناري.
نەعۇرلىم شىنايى نۇسقا - ترامپ ارالىق سايلاۋدا جەڭىلىس تاپقان كەزدە مەرزىمىنەن بۇرىن «اقساق ۇيرەك» جاعدايىنا تۇسەدى. ا ق ش- تا مەرزىمى اياقتالۋعا جاقىن، ىقپالى السىرەگەن پرەزيدەنتتى وسىلاي اتايدى. كونگرەستى باقىلاۋدى قولىنان شىعارىپ السا، ونىڭ ساياساتى دا السىرەيدى: ساۋدا باجدارىن ەنگىزۋ جانە باسقا باستامالارىن جۇزەگە اسىرۋى قيىندايدى.
ساۋدا باجدارىنان باستاپ گرەنلانديا ماسەلەسىنە دەيىن
بۇل جاعداي ترامپتىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ىقپالىن شەكتەۋى مۇمكىن. ونىڭ كەيبىر باستامالارى ناقتى قيىندىقتارعا تاپ بولىپ، ا ق ش ىشىندە سىنعا ۇشىراۋى عاجاپ ەمەس. مۇنىڭ ءبارى ترامپ ءۇشىن اسا ماڭىزدى فاكتور بولىپ ەسەپتەلەدى.
مىسالى، ا ق ش- تىڭ گرەنلانديانى قوسىپ الۋ جوسپارى قايتا جاندانۋى مۇمكىن. 2025-جىلعى جەلتوقساندا ترامپ دانياعا تيەسىلى وسى اۆتونومدى اۋماق بويىنشا ارنايى وكىل تاعايىندادى. بۇل ونىڭ وسى يدەيادان ءالى باس تارتپاعانىن كورسەتەدى.
تاياۋ شىعىس: قاقتىعىستى باسەڭدەتۋ مۇمكىندىگى
ترامپ فاكتورى مەن ونىڭ باسشىلىعىنداعى ا ق ش ساياساتى جاھاندىق گەوساياساتقا ءالى دە ايتارلىقتاي ىقپال ەتەدى. ول بۇرىنعى ۇزاققا سوزىلعان كەيبىر قاقتىعىستارعا تىكەلەي اسەر ەتكەنىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.
بۇل جىلى گازا سەكتورىنداعى قاقتىعىستى رەتتەۋ مۇمكىندىگى ايقىن كورىنۋى ىقتيمال. بۇل، نەگىزىنەن، ترامپتىڭ يزرايل مەن اراب ەلدەرىمەن تىكەلەي قارىم-قاتىناسى ارقىلى جۇزەگە اسادى. دەگەنمەن حاماستى قارۋدان ايىرۋ، ونى پالەستينا اكىمشىلىگى باقىلايتىن كۇشتەرمەن الماستىرۋ جانە اراب ەلدەرىنىڭ قاتىسۋى ماسەلەلەرى ءالى دە شەشىلمەگەن كۇيىندە قالا بەرەدى.
ترامپتىڭ باستى ارتىقشىلىعى - اراب ەلدەرىمەن بەرىك بايلانىسى. ول تاياۋ شىعىستى رەتتەۋگە ارنالعان «يبراھيم كەلىسىمى» جوسپارىن قولدايدى. كەيبىر اراب مەملەكەتتەرى ونى قابىلداعانىمەن، ساۋد ارابياسى ءالى ناقتى شەشىمگە كەلمەگەن.
2026-جىلى گازا ماسەلەسىن شەشۋمەن قاتار، سيريا مەن اۋعانستانداعى ەكونوميكالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ جۇمىستارى جالعاسۋى مۇمكىن. پارسى شىعاناعى ەلدەرى بۇل مەملەكەتتەردە كولىك دالىزدەرىن دامىتۋ مەن تۇراقتىلىق ورناتۋ ارقىلى بۇرىنعى قاقتىعىستاردى توقتاتۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيدى. وسى ماقساتپەن اۋعانستان ارقىلى تاپي گاز قۇبىرى مەن سيريا ارقىلى جەرورتا تەڭىزىنە شىعاتىن تەمىرجول جوبالارى ىسكە قوسىلۋى مۇمكىن.
رەسەي مەن ۋكراينا: بەيبىت شەشىمگە جول
2026-جىلى رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى قاقتىعىستى توقتاتۋ مۇمكىندىگى جوعارى. بۇل نەگىزىنەن ا ق ش- تىڭ بەيبىت كەلىسىمگە قول جەتكىزۋگە اتسالىسۋىمەن بايلانىستى. الايدا كەيبىر سىنشىلار قاقتىعىس ءالى ۇزاققا سوزىلۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەيدى.
الايدا ەكى تاراپ تا ۇزاققا سوزىلعان سوعىستى جۇرگىزۋگە جەتكىلىكتى رەسۋرستارىنان ايىرىلدى. بۇل ولاردىڭ سوعىستى جالعاستىرۋىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتتى.
1953-جىلعى كورەيا ستسەنارييى سياقتى، قاقتىعىس تولىق بەيبىت كەلىسىمگە قول قويىلماي تۇرىپ، ۋاقىتشا توقتاتۋ ارقىلى شەشىلۋى مۇمكىن. مۇنداي ۋاقىتشا بەيبىتشىلىك 2026-جىلدىڭ العاشقى ايلارىندا بولۋى مۇمكىن، الايدا ءدوپ باسىپ ايتۋ مۇمكىن ەمەس.
قازاقستان - كەلىسسوز وتكىزۋگە قولايلى الاڭ
تاراپتار كەلىسىمگە كەلسە، قورىتىندى كەزدەسۋ قازاقستاندا ءوتۋى ىقتيمال. 2025-جىلعى 23-جەلتوقساندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلىمىزدى كەلىسسوز جۇرگىزۋگە قولايلى الاڭ رەتىندە ۇسىندى.
بۇل قادام قازاقستاننىڭ بەيتاراپ جانە بارلىق تاراپ ءۇشىن قولايلى مەملەكەت ەكەنىن كورسەتەدى. سونىمەن قاتار ەلدىڭ بەيبىت شەشىم ىزدەۋگە بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ، حالىقارالىق دەڭگەيدە سەنىمدى ارااعايىن رەتىندەگى ۇستانىمىن ايقىندايدى.
ا ق ش پەن قىتاي: باستى گەوساياسي تەكەتىرەس
2026-جىلى الەمدىك ساياساتتاعى ەڭ ماڭىزدى ۇدەرىستەر ا ق ش پەن قىتاي اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا بايلانىستى بولماق. بۇل ەكى ەلدىڭ ءوزارا بايلانىسى جاھاندىق ەكونوميكاعا، حالىقارالىق ساۋداعا مەن گەوساياسي جاعدايعا ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى.
ترامپتىڭ قىتايعا قارسى جوعارى يمپورتتىق باج ەنگىزۋى جاعدايدى قيىنداتتى. سونىڭ سالدارىنان قىتايدىڭ ا ق ش- قا ەكسپورتى قىسقارىپ، الداعى احۋالدىڭ قالاي ءوربيتىنى ازىرشە بەلگىسىز بولىپ وتىر.
2025-جىلعى جەلتوقساندا ا ق ش قورعانىس مينيسترلىگى ەسەپ جاريالاپ، پەنتاگون قىتايدىڭ اسكەري قۋاتىنىڭ كۇشەيۋىنە الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. ەسەپتە جاڭا زىمىران شاحتالارىن سالۋ، يادرولىق الەۋەتتى ارتتىرۋ جانە قارۋدى كۇشەيتۋ ماسەلەلەرى ەرەكشە اتالدى.
ال قىتاي تاراپى مۇنى ا ق ش- تىڭ ءوز يادرولىق الەۋەتىن جاڭعىرتۋعا سىلتاۋ ىزدەۋى دەپ باعالادى. مۇنداي ايتىس-تارتىس حالىقارالىق تۇراقتىلىققا وڭ اسەر ەتپەيتىنى انىق. ءبىز بۇل جاعدايدى 2026-جىلى دا باقىلايمىز. ا ق ش پەن قىتاي اراسىنداعى قاتىناس جاھاندانۋ مەن حالىقارالىق ساۋدانىڭ بولاشاعىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى.
جاھاندانۋدىڭ كەلەشەگى
2026-جىلى جاhاندانۋ تاعدىرى الەمدىك ساياساتتاعى باستى تاقىرىپتىڭ بىرىنە اينالماق. 2025-جىلى دونالد ترامپتىڭ جاڭا ساۋدا باجدارىن ەنگىزۋى كوپ ەل ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولدى. سول سەبەپتى مەملەكەتتەر ونىڭ سالدارىن تەز ارادا باعالاۋعا ءماجبۇر بولدى.
الداعى كەزەڭدە ەلدەر جاھاندانۋدى بۇرىنعى كۇيىندە ساقتاۋ مۇمكىندىگىن، ونىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن وزگەرتۋ جولدارىن نەمەسە الەمنىڭ ايماقتىق ەكونوميكالىق بلوكتارعا ءبولىنۋ ىقتيمالدىعىن تارازىلاۋى قاجەت.
بۇل ۇدەرىس بارلىق مەملەكەتتەن جاھاندىق ەكونوميكا مەن حالىقارالىق ساياساتتى تەرەڭ ءارى جان-جاقتى ءتۇسىنۋدى تالاپ ەتەدى.
2026-جىل: كۇرت بەتبۇرىسسىز كەزەڭ
2026-جىلى الەمدە كۇرت بەتبۇرىس بولا قويمايدى. كەرىسىنشە، 2025-جىلى باستالعان ۇردىستەر جالعاسىن تابادى. ەلدەر جاڭا جاعدايعا بەيىمدەلۋگە تىرىسادى نەمەسە الداعى وزگەرىستى كۇتەدى.
سونىمەن قاتار كەيىنگى جىلدارى حالىقارالىق قاۋىپسىزدىككە ەلەۋلى اسەر ەتكەن كەيبىر قاقتىعىستاردىڭ اياقتالۋى مۇمكىن. ءاردايىم شيەلەنىستىڭ كۇشەيۋ قاۋپى بار بولعانىمەن، قاقتىعىستاردىڭ باسەڭدەۋ تەندەنتسياسى بايقالادى. سونىمەن بىرگە جاھاندانۋ داعدارىسى جاعدايىندا كەيبىر ەلدەر جاڭا ەكونوميكالىق الەمدەگى ءوز ورنىن ويلاستىرىپ، وعان دايىندالۋ ءۇشىن، مىسالى، جاڭا ساۋدا دالىزدەرىن دامىتۋى كەرەك.
الايدا جاڭا شيەلەنىستەردىڭ پايدا بولۋ قاۋپى دە بار. سونداي-اق جاھاندىق ءارى ايماقتىق دەڭگەيدە، مىسالى، ا ق ش پەن قىتاي اراسىندا نەمەسە باسقا دا ىقپالى از ەلدەر اراسىندا باسەكە كۇشەيەتىنى انىق. سوعان قاراماستان، 2026-جىلدان ءۇمىت كوپ. ويتكەنى كەز كەلگەن قاقتىعىس كوپ رەسۋرستى تالاپ ەتەدى، ال رەسۋرستاردىڭ قۇنى بارعان سايىن ارتىپ كەلەدى.
اۆتور مەيىرمان لەس
