ۋنيۆەرسيادا-2017: بۇكىلالەمدىك ستۋدەنتتەر ويىندارىنا قانداي سپورت تۇرلەرى ەنەدى

استانا. قازاقپارات - جاڭا جىل جاقىنداعان سايىن، جاعىمدى جاڭالىقتارعا جانىمىز قۇمارتاتىنى جاسىرىن ەمەس.

سونىڭ ءبىرى قازاق ەلىندە تۇڭعىش رەت الاۋى تۇتاناتىن - XXVIII قىسقى دۇنيەجۇزىلىك ۋنيۆەرسيادا ويىندارى. ول وڭتۇستىك استانامىز اسەم الماتى قالاسىندا الداعى جىلدىڭ 28 -قاڭتارىندا باستالىپ، 8 -اقپان كۇنى ءوز مارەسىنە جەتەتىن بولادى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، وسىعان دەيىن الماتىداعى جارىس وتەتىن سپورت نىساندارىن تانىستىرعان بولاتىنبىز. ال بۇگىن وسى دۇنيەجۇزىلىك ۋنيۆەرسيادا ويىندارىنا قىسقى سپورتتىڭ قاي تۇرلەرى كىرەتىنىن جانە ولاردىڭ قىسقاشا ەرەجەلەرىمەن تانىستىرۋدى ءجون ساناپ وتىرمىز.

ۋنيۆەرسيادا ويىندارىندا مانەرلەپ سىرعاناۋ، شورت- ترەك، تاۋ- شاڭعى سپورتى، سنوۋبورد، بياتلون، شاڭعى جارىسى، شايبالى حوككەي، كەرلينگ، شاڭعىمەن ترامپليننەن سەكىرۋ، شاڭعى قوسسايىسى، فريستايل، كونكيمەن جۇگىرۋ سپورتى تۇرلەرىنەن جارىستار وتەدى.

ەندى ءار سپورت تۇرىنە جەكە- جەكە توقتالىپ وتەيىك.

مانەرلەپ سىرعاناۋ

 

مانەرلەپ سىرعاناۋ ءوزى جەكە سپورت رەتىندە XIX عاسىردىڭ ورتاسىندا قالىپتاستى. 1871 -جىلى كونكيشىلەردىڭ ءبىرىنشى كونگرەسىندە مانەرلەپ سىرعاناۋ جەكە سپورت بولىپ مويىندالدى. 1882 -جىلى اۆستريادا مانەرلەپ سىرعاناۋشىلاردىڭ ءبىرىنشى جارىسى ءوتتى.

قازىر بەس ديستسيپليناعا بولىنەدى: ەرلەر اراسىندا جەكەلەي جارىس، ايەلدەر اراسىندا جەكەلەي جارىس، جۇپتاسىپ ونەر كورسەتۋ، سپورتتىق بي جانە سينحروندى مانەرلەپ سىرعاناۋ. العاشقى ءتورت ءتۇرى وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەنگەن.

شورت- ترەك

 

شورت- ترەك - حوككەي الاڭىنىڭ ىشىندە جارىس قاشىقتىعىن ماكسيمالدى جىلدام باعىندىرۋعا باعىتتالعان كونكيمەن جىلدامدىققا جۇگىرۋدىڭ ءبىر ءتۇرى. جارىسقا بىرنەشە سپورتشى قاتىسادى. (شارت بويىنشا 4-8: ارا- قاشىقتىق نەعۇرلىم ۇلكەن بولسا، جۇگىرۋگە قاتىساتىن سپورتشىلار دا كوبىرەك بولادى).

شورت- ترەك سولتۇستىك امەريكادا پايدا بولدى. ەڭ العاش جارىس XX عاسىردا وتكەن. 1967 -جىلى شورت- ترەك حالىقارالىق كونكيمەن جۇگىرۋشىلەر وداعى ISU- دىڭ قۇرامىنا كىردى. العاشقى الەم چەمپيوناتى 1976 -جىلى اقش- تا وتكىزىلگەن. ال ەڭ ءبىرىنشى كوماندالىق الەم بىرىنشىلىگى 1991 -جىلى سەۋلدە ءوتتى. 1992 -جىلعى فرانسيادا وتكەن قىسقى وليمپيادا كەزىندە، شورت- ترەك وليمپيادانىڭ نەگىزگى باعدارلاماسىنا ەنگەن.

تاۋ- شاڭعى سپورتى

 

تاۋ- شاڭعى سپورتى بىرنەشە سپورتتىق ديستسيپلينالاردان قۇرالعان. بۇل - سلالوم، الىپ سلالوم، سۋپەرگيگانت سلالومى، شاپشاڭ ءتۇسۋ جانە تاۋشاڭعى قوسسايىسى.

تاۋشاڭعى سپورتىنان العاشقى حالىقارالىق جارىس 1911 -جىلى مونتانا قالاسىندا وتكەن. تاۋشاڭعى سپورتىن دامىتۋدى حالىقارالىق شاڭعى سپورتى فەدەراتسياسى FIS جۇزەگە اسىرادى. 1931 -جىلى تاۋشاڭعى تەحنيكالىق كوميتەتى قۇرىلعان. سول جىلى شۆەيتساريانىڭ ميۋررەن قالاسىندا تۇڭعىش رەت وسى سپورت تۇرىنەن الەم چەمپيوناتى وتكىزىلگەن.

سنوۋبورد

 

سنوۋبورد - قىسقى سپورت ءتۇرى. حافپايپتاردا نەمەسە قارلى بوكتەر بويىمەن ىلديعا قاراي شاپشاڭ سىرعاناۋدان تۇرادى.

1998 -جىلدان باستاپ، سنوۋبورد قىسقى وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەندى. ال وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەنبەگەن «فريرايد» جانە «دجيببينگ» دەگەن ءتۇرى بار.

سنوۋبورد ۋنيۆەرسيادانىڭ ەڭ جاس سپورت ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. ۋنيۆەرسيادانىڭ باعدارلاماسىنا 1995 -جىلى يسپانيادا وتكەن 17- قىسقى ستۋدەنتتەر ويىنىندا ەنگەن. ول كەزدە 10 ەلدىڭ اتىنان 29 سپورتشى سايىسقا ءتۇستى. سول ۋاقىتتان بەرى سنوۋبورد ۋنيۆەرسيادانىڭ نەگىزگى سپورت تۇرىنە اينالدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا سنوۋبورد 8 مارتە ۋنيۆەرسيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىندا بولدى.

سايىستار بىرنەشە تۇرىنەن وتكىزىلەدى: حافپايپ، پاراللەلدى الىپ سلالوم، پاراللەلدى سلالوم، سنوۋبورد- كروسس، بيگ- اير، سلوۋپستايل بولىپ بولىنەدى. بۇل تۇرلەرىنىڭ دەنى وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنگەن.

بياتلون

 

بياتلون شاڭعى سايىسى مەن مىلتىقتان وق اتۋدى قۇرايتىن وليمپيادالىق سپورت ءتۇرى. 1993 -جىلدان باستاپ، وسى سپورت تۇرىنەن بارلىق جارىستار حالىقارالىق بياتلونشىلار وداعىنىڭ IBU- ءدىڭ باستاماسىمەن ءوتىپ ءجۇر. العاش رەت، 1924 -جىلى فرانسيانىڭ شاموني قالاسىندا وتكەن وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا ەندى. باستاپقىدا بياتلون "اسكەري پاترۋلدەردىڭ جارىسى" دەپ اتالدى. كەيىن، 1928, 1936 جانە 1948 -جىلدارى وتكەن وليمپيادا ويىندارىندا بياتلون كورنەكى سپورت ءتۇرى بولدى.

شاڭعى جارىسى

 

شاڭعى جارىسى - بەلگىلى قاشىقتىقتاعى ارنايى دايىندالعان تراسسا بويىنشا شاڭعىمەن جارىسۋ سپورتى.

العاشقى رەت جىلدامدىققا جۇگىرۋدەن شاڭعىمەن جارىسۋ نورۆەگيادا 1767 -جىلى ءوتتى. نورۆەگيالىقتاردان كەيىن، شۆەدتەر مەن فيندەر جارىس وتكىزە باستادى.

XIX عاسىردىڭ سوڭى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا ءبىرقاتار ەلدەر دە ۇلتتىق شاڭعى كلۋبتارى پايدا بولدى.

شاڭعىمەن جۇگىرۋدىڭ نەگىزگى ەكى ءتۇرى بار - «كلاسسيكالىق ستيل» جانە «ەركىن ستيل».

1924 -جىلدان باستاپ، شاڭعى سايىستارى وليمپيادا ويىندارىنىڭ رەسمي سپورت ءتۇرى بولىپ تابىلادى. ءدال وسى جىلى شاڭعى سپورتىنىڭ حالىقارالىق فەدەراتسياسى (FIS) قۇرىلدى. شاڭعى سايىستارىنان ءبىرىنشى الەم چەمپيوناتى 1925 -جىلى چەحوسلوۆاكيادا ءوتتى. FIS شاڭعى جارىسىنىڭ دامۋىنا جاۋاپ بەرەدى. سونداي- اق ترامپليننەن شاڭعىمەن سەكىرۋ، تاۋشاڭعى سپورتى، شاڭعى قوسسايىسى، فريستايل جانە سنوۋبوردتىڭ دامۋىن قاداعالايدى.

شايبالى حوككەي

 

شايبالى حوككەي - شايبامەن مۇز ۇستىندە وينالاتىن كوماندالىق سپورت ويىنى.

ەڭ العاش حوككەي ەرەجەلەرىن كانادانىڭ مونرەال قالاسىنداعى ماك- گيلل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى قالىپتاستىردى. 1885 -جىلى ءدال وسى قالادا اۋەسقوي حوككەي اسسوتسياتسياسى قۇرىلدى. اراعا ءبىر جىل سالىپ، العاشقى حالىقارالىق كەزدەسۋ كانادالىق جانە اعىلشىن كوماندالارى اراسىندا ءوتتى. كوپ ۇزاماي حوككەيگە ارنالىپ، جاساندى مۇز الاڭى بار جابىق ستاديون سالىندى.

قىسقى ۋنيۆەرسيادا اياسىندا حوككەي جارىسى 1962 -جىلى شۆەيتساريانىڭ ۆيلار قالاسىندا ءوتتى. بۇل جارىسقا ەرلەردەن 4 كوماندا قاتىستى. ال 2009 -جىلى حاربيندە وتكەن 25^- ء^شى قىسقى ۋنيۆەرسيادا كەزىندە ايەلدەر اراسىندا دا جارىس وتە باستادى. سول كەزدە 6 ەلدىڭ كومانداسى قاتىسقان بولاتىن.

كەرلينگ

 

كەرلينگ - مۇز الاڭدا وتكىزىلەتىن كوماندالىق ويىن.

العاش رەت كەرلينگ XVI عاسىردا شوتلانديادا پايدا بولدى. XIX عاسىردا كەرلينگتىڭ بىرنەشە ءتۇرى شىقتى: شوتلانديالىق، نەمىستىك جانە شۆەيتساريالىق.

ەڭ كونە كەرلينگ كلۋبى 1716 -جىلى قۇرىلعان كيلسيت قالاسىنداعى شوتلانديالىق ويىنشىلارىنىڭ اسسوتسياتسياسى بولىپ تابىلادى. العاشقى كەرلينگتەن بۇكىل الەمدىك چەمپيونات 1959 -جىلى ەرلەر اراسىندا ەدينبۋرگ قالاسىندا وتكەن. ايەلدەر اراسىنداعى العاشقى الەم چەمپيوناتى 1979 -جىلى وتكەن.

كەرلينگ وليمپيادا باعدارلاماسىنا 1998 -جىلى ەنگىزىلگەن. وسى سپورت تۇرىنەن العاشقى مەدالدار ناگانو وليمپياداسىندا ساراپقا سالىندى. ال ۋنيۆەرسيادا باعدارلاماسىنا 2003 -جىلى تارۆيزيو وتكەن ويىنداردا قوسىلدى. سول ويىنداردا كەرلينگتەن سايىس قوسىمشا سپورت ءتۇرى رەتىندە وتكىزىلدى.

شاڭعىمەن ترامپليننەن سەكىرۋ

 

شاڭعىمەن ترامپليننەن سەكىرۋ - ارنايى جابدىقتالعان تۇعىردان شاڭعىمەن سەكىرۋگە نەگىزدەلگەن قىسقى سپورت ءتۇرى.

ترامپليننەن شاڭعىمەن سەكىرۋ قىسقى جانە جازعى كەزەڭدەردە وتەدى. دەگەنمەن 90 مەتردەن جوعارعى بيىكتىكتە، قىسقى ماۋسىمدا وتەتىن جارىستاردىڭ بەدەلى جوعارى بولادى.

باستاپقىدا ترامپليننەن شاڭعىمەن سەكىرۋ، سلالومنىڭ ءبىر بولىگى بولعان. 1840 -جىلى العاش رەت سلالومنان جارىس وتكەن. العاشقىدا تۇعىردان سەكىرۋ الىسقا سەكىرۋمەن ەمەس، قانشالىقتى بيىكتىكتەن سەكىرگەنىڭمەن ولشەنگەن.

الىسقا سەكىرۋدى 1868 -جىلدان باستاپ ەسكەرە باستاعان. ءبىرىنشى تىركەلگەن ناتيجە - 19 مەتر. جىل وتكەن سايىن، اتالعان سپورت ءتۇرىنىڭ ەرەجەلەرى وزگەرە باستادى. 1945 -جىلدان باستاپ الىسقا سەكىرۋ عانا ەمەس، سەكىرۋدى قانشالىقتى دۇرىس ورىندالۋى دا ەسكەرىلە باستادى.

شاڭعى قوسسايىسى

 

گۋندەرسەن جۇيەسى بويىنشا جەكەلەي جارىستار

تۇعىردان سەكىرۋ- ك 95 (NH) ، 10 km قاشىقتىقتا جارىسۋ

گۋندەرسەن جۇيەسى بوىنشا كوماندالىق جارىستار

تۇعىردان سەكىرۋ- ك 95 (NH) ، 3x5 km قاشىقتىقتا جارىسۋ

شاڭعى قوسسايىسى ەكى ديستسيپلينادان تۇرادى: ترامپليننەن تۇعىردان سەكىرۋ جانە شاڭعى سايىسى. سونداي- اق سولتۇستىك كومبيناتسيا دەگەن اتاۋى بار. 1924 -جىلدان بەرى بۇل سپورت ءتۇرى وليمپيادا باعدارلاماسىنا ەنگەن.

سوڭعى جىلدارى شاڭعى قوسسايىسىنىڭ ءداستۇرلى باعدارلاماسى ءبىراز وگەرىستەردى باستان كەشىردى. بۇگىندە ەكى جەكەلەي ديستسيپلينادان جارىستار ءوتىپ ءجۇر: ك-95 جانە ك-125 تۇعىرىنان سەكىرۋ، ودان ءارى 10 كم قاشىقتىققا ەركىن ستيلدە شاڭعىمەن جارىسۋ. گۋندەرسەن ءادىسى بويىنشا جەكەلەي جانە كوماندالىق جارىستار (4×5 ك م ەستافەتا) وتەدى.

كوماندالىق ءتۇرى - 4×5 كم ەستافەتا: كومانداداعى 4 قاتىسۋشىنىڭ ءارقايسىسى ءبىر- بىردەن تۇعىردان سەكىرىپ، شاڭعىمەن جۇگىرىپ جارىسادى.

فريستايل

 

فريستايل - وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا ەنگەن شاڭعى سپورتىنىڭ ءتۇرى. فريستايل بەس ديستسيپلينادان تۇرادى : شاڭعى اكروباتيكاسى، موگۋل، سكي- كروسس، حالف- پايپ، سلوۋپ- ستايل. اتالعان سپورت تۇرىنەن ءبىرىنشى جارىس 1966 -جىلى اقش- تىڭ اتتيشە قالاسىندا ۇيىمداستىرىلعان. 1978 -جىلى فريستايلان ءبىرىنشى الەم كۋبوگى وتكىزىلگەن. اراعا 8 جىل سالىپ، 1986 -جىلى فرانتسيادا العاشقى الەم چەمپيوناتى ءوتتى.

كونكيمەن جۇگىرۋ سپورتى

 

كونكيمەن جۇگىرۋ سپورتى - مۇزدا شاپشاڭ قيمىلداپ، جۇگىرۋدى تالاپ ەتەتىن سپورت ءتۇرى.

ءبىرىنشى كونكيمەن جۇگىرۋ كلۋبى 1604 -جىلى شوتلانديانىڭ ەدينبۋرگ قالاسىندا قۇرىلعان. 1763 -جىلى ۇلىبريتانيا مەن اقش اراسىندا ءبىرىنشى جولداستىق كەزدەسۋ وتكىزىلگەن. كونكيمەن جۇگىرۋ سپورتىنىڭ ەڭ العاشقى ەرەجەلەرى 1772 -جىلى انگليادا قۇراستىرىلدى.

ەرلەر اراسىندا كونكيمەن جۇگىرۋ وليمپيادا ويىندارىنىڭ باعدارلاماسىنا 1924 -جىلى ەنگىزىلگەن. 1960 -جىلدان بەرى وليمپيادا ويىندارىندا ايەلدەر اراسىندا دا جارىس ءوتىپ ءجۇر. سايىستار ءتورت قاشىقتىقتا وتكىزىلگەن - 500، 1500، 5000، 10000 م جانە كوپسايىس.

اۆتور: كۇنسۇلتان وتارباي