قئتايدان كةلگةن ستؤدةنتتةردئث 1958 - جئلئ اؤةزوأتئث ذيئندة بولؤئ

ؤنيأةرسيتةتتة وقؤ قئركذيةكتئث 1 ئندة باستالعان. مذرئندارئنا سؤ جةتپةي جانتالاسئپ، ساباقتا جذرگةن ستؤدةنتتةر. بيئل فيلولوگيا فاكؤلتةتئنئث ІІ-ІІІ كؤرستارئنا مذحتار اؤةزوأ «تؤئستاس ادةبيةتتةر» جانة «ابايتانؤدان» لةكسيا وقيتئن بولئپتئ دةگةن حاباردئ ةستئپ، ةرةكشة قؤاندئق.
كةلةسئ كذنئ ساباققا كةلدئك. اؤديتوريا جاستارعا لئق تولعان. ءبئر ءسات ةسئكتةن جازؤشئ مذحتار اؤةزوأ پةن تةمئرعالي نذرتازين كئردئ. ءدذر ةتئپ ورئندارئمئزدان تذرئپ قارسئ الدئق. ورتا بويلئ، تولئق كةلگةن، جازئق ماثداي مذحاث بئردةن لةكسيا وقؤعا كئرئستئ. مذحاثنئث ءسوزئ مايدا، بيداي ءوثئ جايدارئ، كةث تئنئستئ جان ةكةنئ نذر جذزئنةن بئلئنگةندةي. ءتئپتئ عذلاما ادامنئث جاي عانا جئميعانئ ءبئزدئ وزئنة تارتا ءتذستئ.
ستؤدةنتتةر ةكئ-ءذش كذندةي ذستاز لةكسياسئن تئثداپ، عذلاماعا باؤئر باسا بةردئك. وقئعان لةكسيالارئ ءماندئ دة ماعئنالئ ةدئ. ءبئز قئزئعا تئثدادئق. ءوز ءسوزئن جازؤشئ اؤةلدة ءبئراز بوگةلئپ، توقئراي سويلةدئ دة، جذرة كةلة جازئققا شئققان جورعاداي جوسئلدئ.
مةنئث ويئمدئ كارئم اكئرام ذلئنئث مذحاثا جئبةرگةن اماناتئ بذيئرئمنةن ءتذرتئپ مازالاعانداي. ءتورتئنشئ ساباق كذنئ بولاتئن. لةكسياسئن اياقتاعان جازؤشئ دةكاناتقا بةتتةدئ. مةن دة ذستازئممةن ئلةسئپ بئرگة ءجذرئپ كةلةمئن. دةكاناتقا تاياپ قالعاندا، ءوزئمدئ باتئل ذستاپ:
- اعا، مةندة ءذرئمجئ قالاسئندا تذراتئن كارئم دةگةن جازؤشئنئث سئزگة جئبةرگةن اماناتئ بار ةدئ. سونئ قالاي تاپسئرسام ةكةن؟ - دةپ قيئلا سذرادئم.
مذحاث ءسال كئدئردئ دة، ماعان دوثگةلةنگةن قوس جانارئن توثكةرة قاراپ:
- ءيا، ول كئسئنئ بئلةمئن. ول - كاكئتاي عوي! شيرةك عاسئردان سوث ءتئل قاتقان ادام. قالاي، دةنساؤلئعئ جاقسئ، مال-باسئ امان با؟ قئتاي ءتئلئن مئقتئ بئلةتئن ازامات! - دةپ ماعان ذلكةن ءبئر مةيئرئممةن قاراعانداي بولدئ دا:
- سةن سول، ارعئ بةتتةن كةلدئث بة؟ - دةپ سذرادئ.
جذرةگئم تةزدةتة سوقسا دا:
- ءيا، اعا، وقؤعا كةلئپ ةدئم، - دةپ ذياثداؤ جاؤاپ بةرگةندة ذستازئم كئدئرئپ، بذرئن ارالاسئپ جذرگةندةي جئلئ قارادئ دا:
- جةكسةنبئ كذنئ ساعات وندا ذيگة كةلئثدةر. سوندا اثگئمةلةسةرمئز،- دةپ بولمةگة كئرئپ كةتتئ.
اؤةزوأتئث ذيئنة باراتئن بولعان قؤانئشئمدا شةك جوق. تاثنئث تةزئرةك اتؤئن كذتتئم.
كةلةسئ كذنئ بارئمئزدةن بويشاث، سئرئقتاي قذرمانباي تولئبايةأتئ العا سالئپ، ءتورت جئگئت ساعات وندا مذحتار اؤةزوأ ءذيئنئث الدئنا كةلدئك. ةسئك قوثئراؤئن باسؤعا باتئلئمئز جةتپةي، ءبئراز تذردئق.
- سةن باس، ءؤالي، سةن باس! - دةپ ساؤدالاسئپ تذرعاندا، ةسئك قوثئراؤئن قذرمانباي باسئپ قالدئ. شئلدئر ةتة تذسكةن قوثئراؤدئث اؤةندئ ءذنئ ءبئراز كئدئرگةن سوث، ذلكةن قوثئر ةسئك اشئلا بةردئ. ةسئكتئ مذحاثنئث ءوزئ اشقانئنا قاتتئ قئسئلدئق. ذيالعانئمئزدان جاپا-تارماعاي:
- اسسالاؤماعالةيكذم، اسسالاؤماعالةيكذم، اعا، - دةپ سالةمدةسة باستادئق. بةرگةن سالةمئمئزدئ:
- ؤاعالةيكؤماسسالام! - دةپ العان جازؤشئ ورئمدةي جئگئتتةرگة قاراپ:
- ال، جئگئتتةر، تورلةتئثدةر، - دةپ بئزگة ئقئلاس كورسةتتئ. قذرمانباي بويشاثدئعئنا باسئپ، تورلةتة بةردئ. سول بويدا ءتورت قابئرعاسئن كئتاپپةن كومكةرگةن ذلكةن كئتاپحانا زالئنا وتتئك. الدئثعئ قاتارعا كةلئپ وتئرعان مذحاث قذرمانبايدان باستاپ، بارئمئزبةن تانئستئ دا، تذعئرداعئ قئرانداي ورنئنان كوتةرئلئپ، ئشكئ بولمةنئث تةرةزةسئن جاپتئ. ورنئنا قايتا جايعاسقان سوث قوس جاناردئث قيئعئن بئزگة تاستاپ:
- وقؤعا كةلگةندةرئث جاقسئ بولعان. قازئر ناعئز وقيتئن شاقتارئث. وقؤ كةرةك! - دةگةن عذلاما ذستازدئق ئقئلاسئمةن ءبئزدئ جةلپئندئرة ءتذستئ.
«جئلقئ كئسئنةسكةنشة، ادام تذسئنئسكةنشة»، دةگةن اتالئ ءسوز تةككة ايتئلماسا كةرةك. باعانادان ءذنسئز وتئرعان جئگئتتةر ةندئ سةرپئلئپ سوزگة ارالاستئ.
- اعا! مئنا ءبئر نارسةگة شامالئ كوثئل بولسةثئز؟ - دةدئ ءبئر مةزةتتة ءؤالي بةكةن ذلئ قولئنداعئ جئبةك كئلةم ورالعان تاياقتئ مذقاش ةكةؤئ ةكئ شةتئنةن ذستاپ جازئپ.
- مذحا، مئناؤ كاكئتاي اكئرام ذلئنئث ءسئزدئث 60 جاسقا تولؤئثئزعا ةسكةرتكئش سئيلئق رةتئندة جئبةرگةن اماناتئ ةدئ.
كئلةمگة تاياپ كةلگةن مذحاث ونداعئ شاثحاي قالاسئنئث كوركئن تاماشالاي:
- قئتاي حالقئ وسئنداي قولونةر شةبةرلئگئمةن دارا حالئق. قانداي عاجاپ كورئنئس! ةگةر شةبةر سؤرةتشئ بولسا، ءبئزدئث الماتئ مةن الاتاؤدئ دا وسئنداي كةرئم ةتئپ شئعارؤعا بولادئ عوي! - دةپ، ءوز ويئن تةبئرةنة ايتقان ول قالا ذستئندةگئ كوك اسپان سئلةمئنة اراب ارپئمةن قئزئل جئبةكپةن كةستةلةنگةن «قازاق ادةبيةتئنئث داثقئ بولعان - مذحتار ومارحان ذلئنا! كاكئتاي اكئرام ذلئنان! 15 - قاراشا، 1958- جئل، ءذرئمجئ قالاسئ» دةگةن جازؤدئ سئدئرتئپ وقئپ شئقتئ دا بئزگة قاراپ:
- جازؤدئ شةبةر كةستةلةگةن ةكةن! - دةپ وث قولئن ذستةل استئنا جذگئرتتئ. ءبئز كئتاپ الار دةپ ويلاپ ةدئك، ولاي بولمادئ. اعامئز جوعارعئ بولمةگة قوثئراؤ سوعئپ، بئرةؤلةردئ شاقئرسا كةرةك.
سالدةن سوث ةسئكتةن، ذستئندة كوزگة كورئكتئ گذلدئ جابئنشاسئ بار اپاي كئردئ. ءبارئمئز ورئندارئمئزدان تذرئپ امانداستئق. بئزدةرگة انالئق مةيئرئممةن قاراپ امانداسقان ايةل جازؤشئعا جاقئنداي بةردئ دة:
- مذحتار ومارحان ذلئ، بذلار ءسئزدئث ستؤدةنتتةرئثئز بة؟ - دةگةن ويئن سئبئرلاي ايتتئ. مذحاث باسئن يزةپ:
- قئتايدان كةلئپ وقئپ جذرگةن جاستار! - دةپ الگئ اپامئزعا قاراپ كذلئمدةي سويلةگةن اعامئز بئزگة بذرئلئپ:
- جئگئتتةر، بذل كئسئ وسئ ذيدةگئ تاتةلةرئث - أالةنتينا نيكولاي قئزئ بولادئ، - دةپ اپايدئ تانئستئردئ دا، ذستةل ذستئندة جاتقان كئلةمدئ جازئپ وعان كورسةتة بةردئ.
كئلةمدئ ءبئر شةتئنةن ذستاعان اپامئز قاتتئ تاثئرقاپ قوس جانارئن بئزگة توثكةرئپ:
- قانداي كوركةم جاساعان! سؤرةتئن قانداي ادةمئ تذسئرگةن! - دةدئ. كئلةم كوركئنة قئزئعا قاراعان أالةنتينا نيكولاي قئزئ بارئمئزگة، ارئستان ءاز اعاعا تارتؤ-سياپات اتتاندئرعان كاكئتايعا راحمةت ايتتئ دا، جوعارئعا كوتةرئلئپ كةتتئ.
مذحاث از تولعانئستان سوث:
- قالاي، جئگئتتةر، زةرئكتئثدةر مة؟ - دةپ جئميدئ. باعاناعئداي ةمةس، باتئلدئققا اؤئسقان قذرمانباي:
- جوق، اعا! جاقسئ اثگئمة ادامدئ زةرئكتئرة مة؟ - دةپ ءوزئنئث ئقئلاسپةن تئثداعانئن اثعارتتئ.
وسئ ءسات ورنئنان كوتةرئلئپ، جذرة سويلةگةن ذستازئمئز:
- اثگئمةنئ كوثئل قويئپ تئثداي بئلگةن دة ذلكةن ةستئلئككة جاتادئ، - دةپ ءبئر قويدئ. - مةن سةندةر بئلةدئ-اؤ دةگةن ذمئتپةن مئنا ءبئر جايدئ سذراعئم كةلةدئ. ءبئزدئث بالا كةزئمئزدة، ذلكةن كئسئلةر دذنيةدةن وتكةندة ايتئلاتئن سئثسئما-جوقتاؤ بولؤشئ ةدئ. كةيئن ءذنئ ءوشئپ، ايتئلمايتئن بولدئ. سول جئر ارعئ بةتتةگئ اعايئندار اراسئندا بار ما؟
اثگئمةگة قارشئعاداي قاناتئن جايا ارالاسقان ءؤالي بةكةن ذلئ:
- اعا، ءسئز سذراعان سئثسئما ءبئزدئث اؤئلدا ءجيئ ايتئلادئ. ةلدة اتئ شئققان ذلكةندةر قايتئس بولسا، سول ادامدئ جونةلتكةندة قئرقئندا، جئلئندا اؤئل ايةلدةرئ كوپكة مذث شاعئپ، داؤئس ايتئپ جوقتايدئ، - دةپ اپتئعا سويلةدئ. ءسويتتئ دة ءوزئ كورگةن-بئلگةن جايتتئ جاقسئلاپ ايتئپ بةردئ.
- ءؤالي، سوزئثة قاراعاندا جوقتاؤ ءداستذرئ وزگةرمةپتئ-اؤ. سةنئث ايتؤئثا باقسام، سول باياعئ قالپئندا ةكةن. ال دومبئرادا وسئ سئثسئمانئث اؤةنئن تارتؤعا قالايسئث؟ اپالارئمئز بةن انالارئمئزدئ ءبئر ةسكة الايئق، - دةپ تولقي سويلةگةن مذحاث ورنئنا وتئردئ. وسئ ءسات ذستازئنا كذلئمدةي قاراعان ؤالي مذحاثنئث قوثئر دومبئراسئن قولئنا الئپ، قذلاق كذيئن كةلتئرة باستادئ.
- ال، اعا، مةن بئلگةنئمشة تارتئپ كورةيئن،- دةپ بالاقذستاي تالپئنئپ، دومبئرانئ قولتئعئنا قئسا تذسكةن ءؤالي سئثسئمانئ بئردةن دومبئرا ساعاسئنان باستادئ. ول استئثعئ ءبئر ساعاداعئ ئشةكتئ سذق ساؤساعئمةن دئرئلدةتة شةرتتئ. بوزداعان دومبئرا سازئ، اؤةلدة الئستان ءذزئلئپ شئققانداي ةستئلدئ دة، زارلئ ءذن بارعان سايئن كوتةرئلئپ، جاقئنداي بةردئ. ءبئر ئشةكتئث قوثئر شاناقتان شئققان ءذنئ - جاس انا زارلاپ تذرعانداي زارلئ شئققانئنا جازؤشئ تاثدانا بةردئ. تالاي كذيشئلةردئ تئثداعان مذحاث، مئناداي سذق ساؤساقپةن دومبئرانئ دئرئلدةتئپ تارتقاندئ كورگةنئ وسئ ةكةن. بذل شةبةر دومبئراشئعا ءتان قاسيةت قوي دةپ ويلادئ ول.
ذزاق تارتئلعان زارلئ جوقتاؤدئث اششئ ءذنئ مذثئ بئتپةگةن انا داؤئسئنا ذقساپ، باياؤلاپ ذزئلة بةردئ. باعانادان ذلكةن تولعانئس يئرئمئندة وتئرعان ذستازعا بايئپپةن قاراعان كذيشئ:
- مئنة، اعا! سئثسئما وسئنداي سارئندا بوزداپ كةتة بارادئ، - دةپ جوقتاؤ ءذنئن سايابئرلاتقانئن اثعارتا سويلةدئ. باعانادان كئشكةنتاي شئناشاعئن تئستةپ، ويعا باتقان مذحاث سئثسئمانئث اياقتالعانئن ءبئلئپ ورنئنان تةز كوتةرئلدئ دة كذيشئگة تاياپ كةلئپ:
- وي، دذنية-اي! ءبئتئپ قالدئ ما؟ شئركئن، وسئ زاردئ تئثداپ وسكةن بابالارئمئز دا ءوتتئ عوي بذل دذنيةدةن! قانداي عاجاپ جئر! جذرةكتئ شالئپ، وزةكتئ ورتةيتئن وتتئ زار! ءيا، ءوز انئندة، سول سارئندا جاقسئ ساقتالئپتئ! بذل سئثسئما موسارتتئث «رةكأيةمئنةن» الدةقايدا جوعارئ جاتقان جئر عوي! ناعئز اشئنعان ةل زارئ. شئركئن، نوتاعا ءتذسئرئپ، وركةسترمةن ويناسا، قاراتاؤدئث باسئنداعئ ازالئ كوشكة ئلةسكةن بذكئل قازاق انالارئ بوزداعانداي ةستئلةر ةدئ-اؤ! بذل جونئندة احمةت جذبانوأقا قولقا سالارمئز. ون ساؤساعئث تالماسئن، باؤئرئم! - دةپ ءوز ءسوزئن تولقي ايتقان عذلاما، كذيشئ جئگئتتئث قولئن قئستئ.
سئثسئما تؤرالئ ويلانا تذسكةن جازؤشئ ءومئر بذرالاثدارئ جونئندة كوپ ويلانئپ، وتئرعاندارمةن سئر ءبولئستئ. سونداعئ ول كئسئنئ تولعاندئرعان جايت تومةندةگئ تاقئرئپ ةدئ.
...حالقئمئز سوناؤ 1916 - جانة 1932، 1937-جئلدارئ باسئنا تونگةن قارا بذلتتان قايمئعئپ، شةتكة اؤعانئ بارئمئزگة ايان. سول سذراپئل جئلدارئ اتاقونئسئنان قانشا اياؤلئ ازامات، قول ءذزئپ، تةنتئرةپ كةتتئ. مةنئث ةسئمدة ةرةكشة ساقتالعان سونداي بوزداقتاردئث ءبئرئ - زيات شاكارئم ذلئ.
زيات ورئسشا ءبئلئم العان تالانتتئ مؤزئكانت بولاتئن. ول اكةسئ شاكارئم قاجئنئث ولئمئنة كؤا بولئپ، جانئ تذرشئگئپ، كذثئرةنگةن ازامات. قارا نيةتتئلةردةن بةزئنئپ، باسقا ةلدة تورعايداي توزعان جان!
شاؤةشةك، التاي جانة ذرئمجئدة بولعان جيئرمانئث ئشئندةگئ زياتتئث ةرةكشة تالانت يةسئ ةكةنئن تانئعان باي-ماناپتار اؤئلدارئنا ذستازدئققا شاقئرعان، ءبئراق بةيتانئس ةلگة بارعئسئ كةلمةگةن.
زيات، 1930- جئلدارئ شاؤةشةكتة «شذعانئث بةلگئسئ»، «قئز جئبةك»، «ةر تارعئن» پةسالارئن كيئز ءذي ساحناسئندا قويئپ، تؤعان جةرگة دةگةن ساعئنئشتارئ سارعايتقان جذرتتئ جذباتقان ازامات. ونئث اؤئلدا جئلقئ باعئپ جذرگةندة شئعارعان اندةرئن ءبئز ءجيئ ايتؤشئ ةدئك. اسئرةسة، «سئرعالئ جةثگةي»، «بةكزاتئم»، «شيلئ وزةن» اندةرئ ةسئمدة. امال نة، ازامات جةر اؤئپ، ناداندار جالاسئنان تذرمةگة ءتذستئ. ونئث جذرةگئندة ةل-جذرتئنا، دوستارئنا دةگةن ئستئق ماحاببات كةتتئ. كوپ اندةرئ وزئمةن بئرگة جولاؤشئلاپ، تايعاق جةردئث تاساسئندا قالدئ.
1956 - جئلئ، الماتئعا كةلگةن دانةش راقئشةأ، زياتتئث ءبئراز ءانئن ايتتئ. اسئل ازامات شةتتة ءجذرئپ، ةلئن، جةرئن، دوستارئن ساعئنئپ، كةؤدةسئن كةرئپ، وزةگئن ورتةگةن، جذرةك سةزئمئن انمةن كةستةلةگةن.
ماحاببات تاقئرئبئندا كوپتةگةن اندةر شئعارعان. ءبئراق، كوبئسئ ايتؤشئ اؤزئندا، تئرناعاننئث تئرناعئندا كةتكةن. دانةشتئث بئلةتئندةرئ - «كوزئثنئث ءمولدئرئن-اي!»، «اناشئم»، «ةكةؤئم-اي!»، «ساربيداي» اندةرئ بولاتئن. ايتقاندارئن تئثدادئق، قازاقئ قوثئر ذنگة تولعان تاماشا ءان ةكةنئنة كوزئمئز جةتكةن.
- ةل قادئرلةگةن وسئنداي ازاماتتئث سذيةگئنئث قايدا قالعانئ دا بةلگئسئز! قانداي قاتئگةز، نادان ءومئر ةدئ! مئنانداي ةلئ، جةرئ بار ازاماتقا سول جةردةن ءبئر تومپةشئك بذيئرماؤئ قانداي وكئنئشتئ!..
وسئ سوزدةردئ ايتقاندا جازؤشئ جانارئنا جاس ذيئرئلة بةردئ.
- كةلةسئ جئلئ يتالياعا - سپارتاك ةلئنة بارامئن. اماندئق بولسا، الداعئ جئلئ سول شئنجاث قازاقتارئن ارالاپ، زيات شاكارئم ذلئ مةن ئبئرايئمجان مارسةك ذلئنئث جذرگةن جةرلةرئن كورئپ، قايدا قالعانئنان ءبئر دةرةك بئلگئم كةلةدئ.
وزدةرئث دومبئرادا تارتقان سئثسئما جئرئن كوزبةن كورئپ، قذلاقپةن تاعئ تئثداسام دةگةن ارمان بار. ونئث سئرتئندا بالام مذرات موسكأادا قئتاي ءتئلئن وقيدئ عوي. سول جئگئتتئ ةرتة بارئپ، كاكئتاي اكئرام ذلئنا قئتاي ءتئلئن ذيرةتؤدئ تاپسئرماقپئن. سوندا ءبئرتالاي ءئستئث بةتئ اشئلئپ، توزعان ةلدئث ءومئرئن كورئپ، ودان كوپ نارسةلةر ذيرةنئپ، داپتةرگة ءتذسئرئپ تة قايتار ةدئم. بذل الداعئ كذندةردئث ءئسئ. اللا جول بةرسة، ارعئ بةتكة اؤعان ةلدئ ارالاؤعا بارامئن، - دةگةن ويئن ذلئ جازؤشئ ذلكةن سةنئممةن ايتقان ةدئ!
امال قانشا، ول ارمانئنا جةتة المادئ، عذمئرئ قئسقا بولدئ.
عالئم تئنئبايةأ، قازاقستاننئث ةثبةك سئثئرگةن مادةنيةت قئزمةتكةرئ.
دةرةككوز: «ةگةمةن قازاقستان» گازةتئ