الماتىدا 1930- جىلدارداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان دەرەكتەر بازاسىنىڭ تۇساۋى كەسىلدى - فوتو
ق ر تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان بۇل ءىس- شاراعا بەلگىلى تاريحشى، دەموگراف عالىمدار، ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراعاتتاردىڭ وكىلدەرى، قوعام قايراتكەرلەرى، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرى جانە ب ا ق وكىلدەرى قاتىستى. شارانىڭ باسىندا اشارشىلىق قۇرباندارىنا باعىشتالىپ قۇران وقىلدى.
ءوزىنىڭ كىرىسپە سوزىندە ق ر پرەزيدەنتى مۇراعاتىنىڭ ديرەكتورى، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بوريس جاپاروۆ 1917-1934 - جىلدار اراسىندا، بار بولعانى 17 جىل ىشىندە قازاق حالقىنىڭ جارتىسىنان استامى اشارشىلىقتان قىرىلعاندىعىن ايتتى.
«ەلباسى ن. نازاربايەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 22 - سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە: ستاليندىك ۇجىمداستىرۋدىڭ قىلمىستى زاردابىنان 1,5 ميلليون قازاق اشارشىلىقتان قىرىلدى. ال 1,3 ميلليون قازاق بۇرىنعى ك س ر و اۋماعىنان اۋا كوشۋگە ءماجبۇر بولىپ، قۋعىنداۋ مەن مۇقتاجدىقتان باس ساۋعالادى»، - دەگەن بولاتىن. قازاقستاندا ازاماتتىق حال اكتىلەرىن تىركەۋ ءبولىمى (ا ح ا ج) 1934 - جىلى عانا اشىلدى. وعان دەيىن ەلىمىزدە حالىق سانىن ەسەپتەيتىن ۇيىم بولماعان. وسى سەبەپتەن، زەرتتەۋشى عالىمدار اشتىقتان قىرىلعان قازاقتاردىڭ سانى جونىندە ءار ءتۇرلى دەرەكتەر ايتىپ كەلەدى. بىرەۋلەر 2 ميلليون 200 مىڭ قازاق قىرىلدى دەسە، تاعى ءبىرىنىڭ ەسەپتەۋىنشە 4 ميلليونعا جۋىق قازاق قىرىلعان. ونىڭ ۇستىنە، قازاقستانداعى اشارشىلىق تۋرالى دەرەكتەر قۇپيا ساقتالدى، سىرتقا شىعارىلمادى»، - دەدى ب. جاپاروۆ.
سونىمەن قاتار، ول قازاقستاندا اشارشىلىققا قاتىستى تەك جالپى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەردىڭ عانا بار ەكەندىگىن ايتىپ، اشتان قىرىلعان ادامداردىڭ ناقتى اتى- جوندەرى تۋرالى مالىمەتتەردىڭ جينالماعاندىعىنا وكىنىش ءبىلدىردى.
«ميلليونداعان وتانداستارىمىز اشتىقتان وزەكتەرى ءۇزىلىپ، دارمەنسىز كۇيدە ومىردەن ءوتتى. كوبىسى سۇيەكتەرى شاشىلىپ، ايدالادا كومۋسىز قالدى. ولاردىڭ جارتىسىنا جۋىعى - جاس بالالار. سوندىقتان، ءبىز سول اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ دەرەكتەر بازاسىن جاساۋدى الدىمىزعا ماقسات ەتىپ قويدىق. وعان قۇربان بولعانداردىڭ اتى- جوندەرى عانا ەمەس، وتاندىق جانە شەت ەلدىك عالىمداردىڭ قازاقستانداعى اشارشىلىققا قاتىستى جاساعان زەرتتەۋ جۇمىستارى، كىتاپتارى، ماقالالارىنىڭ ەلەكتروندى نۇسقالارى ەنگىزىلەدى. سونداي- اق، اشارشىلىققا بايلانىستى اۋديو، فوتو جانە بەينەماتەريالدار توپتاستىرىلادى. بۇل ىسكە بارشا قازاقستاندىقتاردى، مۇراعاتشىلاردى، تاريحشى عالىمداردى اتسالىسۋعا شاقىرامىز. ءبىز، بۇگىنگى قازاق جۇرتشىلىعى، سول قۇربان بولعانداردىڭ جوقتاۋشىلارىمىز. ۇمىتىلىپ بارا جاتقان وتانداستارىمىزدىڭ اتىن جاڭعىرتايىق، تۇگەندەيىك. ۇرپاق اۋىسار، ءبىراق ولاردىڭ ەسىمدەرى تاريحتا قالۋى كەرەك. بۇل بۇگىنگى ۇرپاققا ساباق. مۇنداي ناۋبەت ەندى قايتىپ، قازاقتىڭ باسىنا تونبەسىن»، - دەدى ب. جاپاروۆ.
دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا قازاق دالاسىنداعى 1930- جىلدارداعى اشارشىلىق ناۋبەتى قۇرباندارىنىڭ دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋ جونىندەگى جوبانىڭ تۇساۋى كەسىلدى. ەندى ارحيۆ ماتەريالدارى، ەستەلىكتەر، دەرەكتەر بازاسى www.asharshylyq.kz ۆەب- سايت ارقىلى قولجەتىمدى بولادى. وندا ءاربىر قازاقستان ازاماتى اشارشىلىق قۇرباندارىنىڭ ەسىمدەرىنەن تۇراتىن ءبىرىڭعاي دەرەكتەر بانكىن ءوز دەرەكتەرىمەن تولىقتىرا الادى.
دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا اشارشىلىق تاقىرىبىنا قاتىستى فوتو جانە تاريحي قۇجاتتاردان تۇراتىن ارنايى كورمە ۇيىمداستىرىلدى. سونداي- اق، قاتىسۋشىلارعا بەلگىلى رەجيسسەر، سسەناريست ەركىن راقىشيەۆتىڭ اشارشىلىق تاقىرىبىنا تۇسىرگەن دەرەكتى فيلمى كورسەتىلدى جانە باياندامالار وقىلدى.
ايتا كەتەلىك، بۇگىنگى ءىس- شارانى ق ر پرەزيدەنتى مۇراعاتى ق ر ب ع م ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىمەن بىرلەسىپ ۇيىمداستىردى.
