ءبىرجان مەن سارا ايتىسىنا - 145 جىل
1898-جىلى ايتىستى ەڭ العاش «قيسسا ءبىرجان سال مەنەن سارا قىزدىڭ ايتىسقانى» دەگەن اتپەن جۇسىپبەك قوجا شايحسلام ۇلى جاريالادى. كەيىن زايسان جەرىنەن ەكىنشى نۇسقاسى تابىلىپ، «ءبىرجان سال مەن اقىن سارانىڭ ايتىسقانى» دەگەن اتپەن جەكە كىتاپ بولىپ باسىلدى. ايتىستىڭ العاشقى نۇسقاسى - 969 جول، 2-نۇسقاسى - 1080 جول. ءارىپ تاڭىربەرگەنوۆ جازعان تاعى ءبىر نۇسقاسى 1907-جىلى جارىق كوردى. ءسويتىپ، ەل ىشىنە جازباشا دا، اۋىزەكى دە تارالىپ كەلدى.
ءبىرجان مەن سارا ايتىسى سول تۇستاعى قازاق ايەلدەرىنىڭ باس بوستاندىعى ماسەلەسىن، ادامگەرشىلىك پەن ادىلدىكتى، شىندىقتى وزەكتى دە الەۋمەتتىك تاقىرىپ ەتىپ كوتەرەدى. ەكى اقىن وزدەرى تۇرعان ەكى ءوڭىردىڭ جاقسى-جايساڭدارىن كەزەكپە-كەزەك ساراپتاي وتىرىپ، ولاردىڭ سان الۋان ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرى مەن كەلەڭسىز ءىس-ارەكەتتەرىن جايىپ سالىپ، ولارعا حالىق تالابىنا ساي كەلەتىندەي باعا بەرىپ وتىرادى.
سوناۋ سارىارقادان سارانى جەڭەمىن دەپ جەتىسۋعا كەلگەن ءبىرجان سال ءا دەگەننەن امانداسۋ ءراسىمىنىڭ ءوزىن بويىندا دوس تۇرماق دۇشپان كەمىتەر ءبىر ءمىنى جوق سۇلۋدىڭ، شەبەر اقىن، شەشەن قىزدىڭ بەتىن قايىرىپ، جىگەرىن جاسىتىپ الۋعا پايدالانباق بولادى.
قوس جۇيرىك بۇدان ءارى جالپى اقىندىق ونەر، ادام بويىنداعى سان الۋان قاسيەتتەر، ەل ءداستۇرى، بايلىق، سالتانات، ەل باسشىلارىنىڭ ءىس-ارەكەتتەرى سەكىلدى ماسەلەلەردى سوزدەرىنە ارقاۋ ەتەدى. ايتىس العاشىندا رۋلىق باعىت السا دا، كەيىن ءداستۇرلى ارنادان اۋىتقىپ، جۇيەلى ونەر سايىسىنا، كوركەم دە كەستەلى ءسوز جارىسىنا اينالادى، قازاق قوعامىنداعى الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناستىڭ ادام ومىرىنە اسەرى، تۇرمىستىڭ ءمان-مازمۇنى فيلوسوفيالىق وي-تولعامدارمەن قوسىلا ءورىلىپ، ءوز ناقىشىن تاۋىپ جاتادى. ايتىستا حالقىمىزدىڭ ادەپتىلىك پەن اسەمدىك تۋرالى پىكىرلەرى، ەستەتيكالىق تالعام-تالاپتارى كەڭ كورىنىس تاپقان.
وسىنىڭ ءبارى ءبىرجان مەن سارا ايتىسىنىڭ ⅩⅨعاسىرداعى قازاق حالقىنىڭ بولمىس-تىرشىلىگىن جان-جاقتى سۋرەتتەيتىن كوركەم تۋىندى ەكەنىن ايقىن اڭعارتادى. ءبىرجان مەن سارا ايتىسى اتاقتى ەكى اقىننىڭ اراسىنداعى ءسوز ايتىسى عانا بولماي، ايتىس ونەرىندەگى كوركەمدىك قۋاتى، ءتىل بەينەلىلىگى جاعىنان ەرەكشە ەستەتيكالىق تالعام بيىگىنەن كورىنگەن ايتىستىڭ ۇزدىك ۇلگىسى رەتىندە قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تاريحىنان ەرەكشە ورىن الادى. ايتىس نەگىزىندەگى قاجىم جۇماليەۆتىڭ ليبرەتتوسى بويىنشا 1946-جىلى م. تولەبايەۆ «ءبىرجان - سارا» وپەراسىن جازدى.
massaget.kz
