الەمدى وراسان اپاتتان قۇتقارۋعا نەبارى 12 جىل قالدى
ب ۇ ۇ- داعى كليماتتىڭ وزگەرۋى جونىندەگى ساراپشىلاردىڭ ۇكىمەتارالىق توبى وسىنداي مالىمدەمە جاسادى. 2015 -جىلى قابىلدانعان پاريجدىك كەلىسىمدە كليماتتى 1,5 سەلسي گرادۋستىق ورتاشا تەمپەراتۋرا دەڭگەيىندە ساقتاۋ تۋرالى جازىلعان. ءبىراق كليمات قازىر تەك 3-5 گرادۋستا عانا ءبىرقالىپتى. دۇيسەنبى كۇنى جاريالانعان جاڭا باياندامادا جاھاندىق جىلىنۋدان قۇتىلۋ ءۇشىن 2030 -جىلعا قاراي كومىرقىشقىل گازدىڭ سىرتقا جايىلۋىن 45 پايىزعا ازايتىپ، 2050 -جىلى مۇلدەم توقتاتۋ كەرەكتىگى ايتىلدى. بۇلاي بولماعان جاعدايدا، جاھاندىق جىلىنۋ، قۋاڭشىلىق پەن ءورت، مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى مەن سۋ تاسقىنى سياقتى الاپات تابيعي اپاتتاردان قۇتىلۋ ەكىتالاي.
دۇنيەجۇزىلىك مەتەورولوگيالىق ۇيىم باسشىسى پەتتەري پالاستىڭ ايتۋىنشا، الەمنىڭ بارلىق اسپەكتىلەرىندە جەدەل جانە اۋقىمدى وزگەرىستەر قاجەت. عىلىمي كوسەنسۋس بۇل شەشىمگە ەش كۇمان كەلتىرگەن جوق: جاھاندىق كليماتتىڭ وزگەرۋى - شىندىق جانە ول ءبىرىنشى كەزەكتە ادامنىڭ ءىس- ارەكەتتەرىنەن، گازداردىڭ اۋاعا كوپ مولشەردە تارالۋىنان تۋىنداعان.
جاھاندىق جىلىنۋ: جاعداي قالاي بولماق؟ «عالامشاردىڭ قىزۋى» ⅩⅨعاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ونەركاسىپتىڭ بەلسەندى دامۋىنان باستالدى. قازىرگى ۋاقىتتا ادامداردىڭ ەڭبەگى ناتيجەسىندە جەر ورتاشا ەسەپپەن 1 گرادۋسقا قىزعان. جىلىنۋ سالدارىنان الەمدىك مۇحيت دەڭگەيى جوعارىلايدى. 2050 -جىلعا قاراي جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى عالامشاردىڭ ەلەكترگە دەگەن قاجەتتىلىگىنىڭ %85 ىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس. ادامزات ءالى دە تەمپەراتۋرانىڭ جوعارىلاۋىن رۇقسات ەتىلگەن دەڭگەيدە ۇستاپ تۇرۋعا مۇمكىندىگى بار. ول ءۇشىن كومىردى، مۇناي مەن گازدى جاعۋدان تولىق باس تارتۋ كەرەك دەيدى ماماندار. بۇدان باسقا، جەردى پايدالانۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى، قالا قۇرىلىسى جانە جالپى ونەركاسىپ قاعيداتتارىن تۇبەگەيلى قايتا قاراۋ تالاپ ەتىلەدى. BBC ءدىڭ عىلىمي شولۋشىسى دەۆيد شۋكمان: «بۇل بارلىعىمىزعا قيىنعا سوعادى. ءبىر جاعىنان، جاھاندىق ەكونوميكا، ونەركاسىپتىڭ جانە كۇندەلىكتى ءومىردىڭ بارلىق نەگىزگى سالالارى كومىرسۋتەكتەرگە تاۋەلدى. ءبىراق ەكىنشى جاعىنان، جەل ەلەكتر گەنەراتورلارى مەن كۇن پانەلدەرىنىڭ قۇنى قازىردىڭ وزىندە قاتتى قۇلدىراپ كەتتى، سالدارىنان كوپتەگەن مەملەكەتتەر ەكولوگيالىق پروبلەمالارمەن كۇرەسە الماي كەلەدى» ، - دەيدى.
يندۋسترياعا دەيىنگى دەڭگەيمەن سالىستىرعاندا ورتاشا تەمپەراتۋرانىڭ 2 گرادۋسقا كوتەرىلۋ سالدارىن جەڭۋگە بولادى. ءبىراق، جىلىنۋ كولەمىن بەلگىلەنگەن شەڭبەردە ساقتاپ، ەنەرگەتيكالىق جۇيەنى تولىعىمەن رەفورمالاۋ ءۇشىن وتە كوپ اقشا قاجەت. بۇعان الەمدىك ج ءى و- ءنىڭ شامامەن %2,5 ى (ياعني، پلانەتادا وندىرىلگەن بارلىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ قۇنى) نەمەسە جىل سايىن 2,4 تريلليون دوللار كەتەدى. سالىستىراتىن بولساق، بۇل ەسەپ قازاقستاننىڭ ج ءى و- نەن شامامەن بەس ەسەدەي، ال رەسەيدىڭ جالپى ىشكى ونىمىنەن 2 ەسە كوپ. قارجى جەتكىلىكتى بولعان جاعدايدا دا، ءبىرىنشى كەزەكتە اتموسفەرادان ارتىق گازداردان تازارتۋدىڭ قوسىمشا تاسىلدەرىن ويلاپ تابۋعا تۋرا كەلەدى. بۇدان باسقا، ءاربىر تۇرعىننىڭ ومىرىندە تۇبەگەيلى وزگەرىستەر ورىن الۋى ءتيىس. ماسەلەن، ەت، ماي، ىرىمشىك جانە ءسۇت، سونداي- اق باسقا دا جانۋار ونىمدەرىن ەداۋىر از تۇتىنۋعا، ەلەكتر اۆتوكولىكتەرىنە تولىعىمەن كوشۋگە، ەلەكتروسامولەتتەر پايدا بولعانشا «اۋا ساياحاتتارىنان» باس تارتۋعا تۋرا كەلەدى. ال قازىرگى ۋاقىتتا ەكولوگيالىق جاعدايدان ەكونوميكا ماڭىزدى ورىندا تۇرعاندىقتان، عالامدىق جىلىنۋدىڭ الدىن الۋ ازىرشە ۋاقىت ەنشىسىندە بولماق.
اراي جۇماتاي
"The Qazaq Times"
