بالالارعا ارنالعان قازاقشا ۇزدىك 10 كىتاپتىڭ ءتىزىمى جاريالاندى
وسى ورايدا «فوليانت» باسپاسى 2020-2021 -جىلدارى جارىق كورگەن بالالار ادەبيەتىنىڭ ۇزدىك شىعارمالارى توپتاماسىن دايىندادى، دەپ حابارلايدى قازاقپارات ءتىلشىسى.
«بۇرىندارى جاس ۇرپاقتى بىرىكتىرگەن م. اۋەزوۆتىڭ «كوكسەرەك» اڭگىمەسى، ب. سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجا» پوۆەسى بولسا، قازىرگى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار زامانىندا مازمۇندى، تاربيەلىك قۇرال بولا الاتىن كىتاپ تاڭداۋ قيىن. وتباسىلىق كىتاپ وقۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ دا - قازىرگى كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. ۇزدىك شىعارمالار اراسىندا ا. گريننىڭ، م. تۆەننىڭ، ۆ. ا. وبرۋچيەۆتىڭ، ا. ليندگرەننىڭ، دج. سۆيفتتىڭ، ەريح راسپەنىڭ، بايانعالي ءالىمجانوۆتىڭ جانە ءاليا بەركىمبايەۆانىڭ تۋىندىلارى بار. سونداي- اق، بۇل الەمدىك كلاسسيكا تۋىندىلارى العاش رەت قازاق تىلىنە اۋدارىلىپ، قازاقءتىلدى وقىرمانعا ۇسىنىلىپ وتىرعانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك»، - دەپ جازادى باسپا ءۇيى.
ا. گريننىڭ «ال قىزىل جەلكەن. حيكايات. تولقىن پەرىسى» كىتابى.
«ال قىزىل جەلكەن» رومانى - ماحاببات جايلى سىرلى دا نازىك پوەما. تۋىندى ماحاببات پەن ءۇمىتتىڭ، ۇلكەن ارمان مەن باتىل قادامنىڭ سيمۆولى. «تولقىن پەرىسى» - الەكساندر گريننىڭ تانىمال شىعارمالارىنىڭ ءبىرى. تولقىن بەتىمەن جۇرە الاتىن عاجايىپ قابىلەتكە يە ادەمى قىز فرەزي گرانت تۋرالى روماندى وقي وتىرىپ، ارمانشىل توماس گارۆەيمەن بىرگە «تولقىن پەرىسىمەن» جانە «سۇڭگۋىرىنە» ساياحات جاساڭىز.
دجوناتان سۆيفتتىڭ «گۋلليۆەردىڭ ساياحاتى» كىتابى.
1726 -جىلى، «روبينزون كرۋزودان» كەيىن ارادا بار- جوعى جەتى جىل وتكەن كەزدە، ابىروي- داڭقى دەفو شىعارماسىنان كەم تۇسپەيتىن وسى «گۋلليۆەردىڭ ساياحاتتارى» جارىق كورگەن ەدى. مۇندا اۋەلدە وتاشى، كەيىننەن ءبىرتالاي كەمەگە كاپيتان بولعان گۋلليۆەردىڭ دۇنيەنىڭ تۇكپىرىندەگى بىرنەشە ەلگە جاساعان قىزىقتى ساياحاتى باياندالادى. بۇل شىعارما - ءبىر جاعىنان الەۋمەتتىك- ساياسي قارىم- قاتىناستار جايىنداعى وتكىر مازمۇندى رومان- پامفلەت.
م. تۆەننىڭ «توم سويەردىڭ باسىنان كەشكەندەرى» كىتابى.
بۇل كلاسسيكالىق تۋىندىدا توم سويەردىڭ باسىنان كەشكەن قىزىقتى وقيعالارى سۋرەتتەلەدى. وقيعا ءتىلى باي، ءتۇرلى تارتىستارعا تولى. كەيىپكەرلەر جانە ولاردىڭ ءومىرى، دۇنيەتانىمى ارقىلى سول كەزدەگى، ياعني 18 - عاسىرداعى ا ق ش- تاعى شاعىن قالاشىق تۇرعىندارىنىڭ كۇندەلىكتى جۇمىس تىرشىلىگى، قاراپايىم ادامداردىڭ، ءدىني قىزمەتكەرلەردىڭ پسيحولوگياسى، بولمىسى، تۇسىنىگى سۋرەتتەلەدى.
ۆ. ا. وبرۋچيەۆتىڭ «جۇمباق جەر» كىتابى.
اركتيكانىڭ اقشۋلان مۇزدارى اراسىندا بەيمالىم ارالدار بولۋى مۇمكىن دەگەن جورامالعا كوپتەگەن زەرتتەۋشىلەر تاياۋ كۇندەرگە دەيىن سەنىپ كەلدى. بەلگىلى ورىس گەولوگى، اكادەميك ۆ. ا. وبرۋچيەۆ ءوز رومانىنا وسى جورامالدى نەگىز ەتىپ، «ساننيكوۆ جەرى» دەپ اتالاتىن ارالدى ىزدەپ تابۋعا اتتانعان ەكسپەديتسيانىڭ باسىنان كەشكەندەرىن قىزىقتىرا سۋرەتتەيدى. كىتاپتا وسىناۋ جۇمباق جەردىڭ تابيعاتى، ونى مەكەندەيتىن ادامداردىڭ تىرشىلىك تىنىسى ايشىقتى بەينەلەنگەن. كوركەم قيال تانىمدىق قاسيەتى مول مالىمەتتەرمەن شەبەر ۇيلەسىم تاپقان.
ەريح راسپەنىڭ «ميۋنحگاۋزەننىڭ حيكايالارى» كىتابى.
«فوليانت» باسپاسىنىڭ تاپسىرىسىمەن جارىق كورەتىن كىتاپ - الەم ادەبيەتىنىڭ التىن قورىنا ەنگەن شىعارمالاردىڭ ءبىرى. تۋىندىنى قولدانۋعا ءتيىمدى، بارىنشا ىڭعايلى، قازىرگى زامان تالابىنا ساي ەرەكشە ديزايندا ۇسىنۋ ءۇشىن بىرنەشە مامان جۇمىلدىرىلدى. 18- عاسىردا ءومىر سۇرگەن نەمىس جازۋشىسى ەريح راسپە ءوزىنىڭ عاجايىپ اڭگىمەلەرىن ميۋنحگاۋزەن دەگەن ازىلكەش ادامنىڭ باسىنان كەشكەن وقيعالارى تۇرىندە جازىپ شىققان.
ا. ليندگرەننىڭ «ۇزىنش ۇلىق پيپپي» حيكايالارى.
الەمگە ايگىلى بالالار جازۋشىسى استريد ليندگرەننىڭ اتالمىش ەڭبەگى شۆەسيادا «بالاقاي جانە شاتىردا تۇراتىن كارلسون» كىتابىنان الدەقايدا تانىمال ەكەنىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلە بەرمەس. قالامگەردىڭ كارين اتتى قىزى اۋىرىپ قالعاندا، ءار كەش سايىن كوڭىلىن اۋلاۋ ماقساتىندا شىعارعان اڭگىمەسى كەيىننەن قىزىقتى حيكاياتقا اينالدى. ايتقانعا كونبەيتىن بالانىڭ پسيحولوگياسىن نەگىزگە الا وتىرىپ جازىلعان شىعارما بۇگىنگە دەيىن الەمنىڭ 80-گە جۋىق تىلىنە اۋدارىلعان. قازاق تىلىنە العاش رەت اعىلشىن تىلىنەن اۋدارىلىپ وتىرعان «ۇزىنش ۇلىق پيپپي» قازاق تىلىندە كىتاپ وقيتىن وقىرمان قاۋىمنىڭ دا ادەبيەت پەن كىتاپقا دەگەن قۇرمەتىن ەسەلەندىرەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز.
«قازاق حالىق ەرتەگىلەرى» جيناعى.
كەرقۇلا اتتى كەندەباي، تاۋسوعار مەن كولتاۋىساردى جولداس ەتكەن ەر توستىك، التىن ساقاسىن ىزدەگەن بالا، اي استىنداعى ايبارشا سۇلۋ مەن كۇن استىنداعى كۇنىكەي قىز - حالىق ەرتەگىلەرىنىڭ قاھارماندارى بار مۇراتىنا جەتىپ، بالانىڭ قيالىنا قانات بىتىرەدى. ەرتەگىنىڭ كەز كەلگەن كەيىپكەرى - اقىلدى تاسباقا مەن قويان، قارعا مەن كىرپى، ءتىپتى كىشكەنتاي قۇمىرسقانىڭ ءوزى مەيىرىمدىلىككە، ىزگىلىككە باۋليدى.
ءاليا بەركىمبايەۆا جازعان «ءداۋىت اتايدىڭ ەرتەگىلەرى».
ءداۋىت اتايدىڭ ەرتەگىلەرىندەگى كەيىپكەرلەردىڭ سوعىستان كەيىنگى قيىن- قىستاۋ زامانداعى اۋىرتپالىققا قاراماستان، جۇرەكتەرىندەگى رۋح- جىگەردى، ادامگەرشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك قاسيەتتەرىن جوعالتپاي، ناعىز دوس، قايىرىمدى ادام بولىپ قالۋى جۇرەككە جىلۋ ۇيالاتادى. تالاي ۋاقىت بويى نان كورمەي، قاقاعان قىستىڭ ايازىنا توتەپ بەرگەن ۇل- قىزدار بىزگە قاراپايىم زاتتاردىڭ قادىرىن باعالاي ءبىلۋدى ۇيرەتەدى. «داۋىت اتايدىڭ ەرتەگىلەرى» - كىشىنى دە، ۇلكەندى دە باۋراپ الاتىن سيقىرلى عاجايىپ ەرتەگىلەرمەن ۇيلەسىم تاپقان تەرەڭ، ماعىنالى دا ءماندى تۋىندى.
تۋلين كوزىكوعلۋدىڭ «ارمان كەرەك ادامعا» ەڭبەگى.
«ارمانسىز ادام - قاناتسىز قۇسپەن تەڭ» دەمەكشى، ارمان ادامدى قاناتتاندىرادى، العا جەتەلەيدى، ىنتالاندىرادى، كۇش سىيلايدى. جولىڭا ساۋلە شاشىپ، بيىك ماقساتتارعا جەتەلەيدى، ومىردەن ءوزىڭدى تابۋعا كومەكتەسەدى. ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز سيناننىڭ دا ءوز ارمانى بولاتىن. ول بالا كەزىنەن سۋرەتشى بولۋدى ارماندايتىن. الايدا قولىنا قىلقالامىن الىپ، ەندى وتىرا بەرگەندە ءبىر ءىس دايىن تۇراتىن. ءسويتىپ، سۇيىكتى ىسىنە قانشا كوڭىل بولگىسى كەلگەنىمەن، ۋاقىت توقتاۋسىز وتە بەردى. كۇندەردىڭ كۇنىندە گازەتتەگى حابارلاندىرۋدى كوزى شالىپ، جۇرەك تۇبىندەگى ارمانى قايتا ويانادى.
بايانعالي ءالىمجانوۆتىڭ «ولەڭ- الىپپە» جيناعى.
«ولەڭ- الىپپە» جيناعىن دا اتا- انالار مەن مۇعالىمدەر ريزاشىلىقپەن قابىلداپ، بۇلدىرشىندەرگە تۇسىنىكتى، جەڭىل ءارى قىزىقتى، مازمۇندى دۇنيەلەر رەتىندە جوعارى باعاعا يە بولارى انىق. «جاقىندا باسپادان بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجا»، نيكولاي نوسوۆتىڭ «دىمبىلمەستىڭ ايعا ساپارى»، فەنيمور كۋپەردىڭ «موگيكاننىڭ سوڭعى تۇياعى» شىعارمالارى جارىق كورەدى. ادەبيەتتىڭ قىزمەتى سانالى، وزىندىك دۇنيەتانىمى قالىپتاسقان ۇرپاق تاربيەلەۋ بولسا، بۇل كىتاپتار ەلىمىزدىڭ رۋحاني سالاسىنا قوسار ۇلەسىمىز دەپ بىلەمىز»، - دەيدى باسپا وكىلى.
اۆتور: ايجان سەرىكجان قىزى