ايدىن ايىمبەتوۆ: جان دۇنيەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن 10 كۇن - فوتو

استانا. قازاقپارات - ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ عارىشقا ساپارى قازاقستاندىق عارىش جىلناماسىنىڭ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ دە جاڭا تاريحىنىڭ جارقىن بەتتەرىنە اينالعانى ءسوزسىز.

بۇگىنگى كۇننىڭ باتىرىنا قالاي اينالۋعا بولادى؟ 43 جاستاعى ايدىن ايىمبەتوۆ قاراپايىم قازاق وتباسىنان شىققان، اسكەري ۇشقىش، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عارىشكەر- سىناقشىسى. ونىڭ جۇلدىزدى ءساتى 2015-جىلدىڭ 2- قىركۇيەگى كۇنى استانا ۋاقىتى بويىنشا 10 ساعات 37 مينۋتتا بايقوڭىردان حالىقارالىق ەكپيپاج مىنگەن «سويۋز ت م ا-18م» عارىش كەمەسى عارىشقا سامعاي جونەلگەندە تۋعان بولاتىن. 10 كۇن وتكەننەن كەيىن ا. ايىمبەتوۆ ح ع س- تاعى ارىپتەستەرىمەن جەرگە ءدىن امان ورالدى.

«بۇل مەنىڭ جان دۇنيەمدى استان-كەستەن ەتكەن 10 كۇن بولدى»، - دەيدى ايدىن.

«قازاقپارات» حالىقارالىق اقپارات اگەنتتىگى بىرنەشە جىل بويى قازاقستاندىق عارىشكەردىڭ عارىشقا دايىندىعىنىڭ حرونولوگياسىن جۇرگىزىپ كەلەدى.

عارىشكەرلەر وتريادى

العاش رەت ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ ەسىمىن قازاقستاندىقتار عارىشكەرلەر وتريادىنا ىرىكتەۋ تۋرالى جاريا ەتىلگەن 2001-جىلى ەستىگەن بولاتىن قازاقستاندىق عارىشكەرلەر ءتىزىمىن ودان ءارى جالعاستىرۋ باستاماسىن سول كەزدە ءوزىنىڭ ءۇشىنشى عارىشتىق ساپارىنا دايىندالىپ جۇرگەن ۇشقىش-عارىشكەر، رەسەي باتىرى جانە قازاقستاننىڭ حالىق قاھارمانى تالعات مۇسابايەۆ كوتەرگەن بولاتىن.

2000-2002-جىلدارى ارالىعىندا جۇرگىزىلگەن باستاپقى ىرىكتەۋگە 700 دەن استام قازاقستاندىق قاتىستى. ونىڭ ىشىندە 65 ادام مەديتسينالىق تەكسەرۋدەن وتۋگە جارامدى بولىپ تانىلدى جانە تەك ۇشتەن ءبىرى عانا رەسەيدىڭ «ر ع ا مەديتسينالىق-بيولوگيالىق پروبلەمالار ينستيتۋتى» مەملەكەتتىك عىلىمي ورتالىعىنىڭ دارىگەرلىك-ەكسپەرتتىك كوميسسياسىنا جولداما الدى.

كلينيكالىق-فيزيولوگيالىق تەكسەرۋدىڭ ناتيجەسىندە ەكى عانا كانديدات، اتاپ ايتقاندا ايدىن ايىمبەتوۆ پەن مۇحتار ايماحانوۆ يۋ. گاگارين اتىنداعى عارىشكەرلەردى دايىنداۋ ورتالىعىندا ارنايى جاتتىعۋدان وتۋگە جارامدى دەپ تانىلدى.

سونىمەن 2002-جىلدىڭ جازىندا بىرلەسكەن عارىشتىق ۇشىرۋلار جۇرگىزۋ تۋرالى رەسەيلىك-قازاقستاندىق ۋاعدالاستىقتى جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا ا. ايىمبەتوۆ ماسكەۋدە مەديتسينالىق كوميسسيادان ءوتتى.

2002-جىلدىڭ 9- قاراشاسىندا رەسەيلىك وكىلدەردىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عارىشكەرلەرىنە كانديداتتاردى ىرىكتەۋ جونىندەگى ق ر ۇكىمەتى جانىنداعى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا وتىرىسى بارىسىندا ا. ايىمبەتوۆتى قازاقستان عارىشكەرلەرى وتريادىنا قوسۋ ۇسىنىلدى.

2002-جىلدىڭ 17- جەلتوقسانىندا ا. ايىمبەتوۆ ەڭ باستى مەديتسينالىق كوميسسيادان ءوتىپ، ارنايى جاتتىعۋلارعا رۇقسات الدى. 2003-جىلدىڭ 29- مامىرىندا روسكوسموستىڭ مەملەكەتتىك ۆەدومستۆوارالىق كوميسسياسى رەسەيلىك ۇمىتكەر عارىشكەرلەر توبى ساپىندا ا. ايىمبەتوۆكە دايىندىقتى باستاۋعا رۇقسات بەرەتىن شەشىم قابىلدادى.

2003-جىلدىڭ 16- ماۋسىمىندا ا. ايىمبەتوۆ عارىشكەرلەردى دايىنداۋ ورتالىعىندا جالپىعارىشتىق دايىندىققا كىرىستى. 2005-جىلدىڭ 28- ماۋسىمىندا دايىندىعىن اياقتاعان ول ع د و- نىڭ مەملەكەتتىك ەمتيحانىن ۇزدىك تاپسىردى. 2005-جىلدىڭ 5- شىلدەسىندە ۆەدومستۆوارالىق بىلىكتىلىك كوميسسياسىنىڭ شەشىمىمەن وعان «عارىشكەر- سىناقشى» بىلىكتىلىگى بەرىلدى.

2005-2009-جىلدارى ارالىعىندا ول حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا ۇشۋلار باعدارلاماسى بويىنشا توپتىق دايىندىقتان ءوتتى.

«بۇل مەنىڭ باقىتتى جىلدارىم ەدى. جۇلدىزدى قالاشىقتا تۇرىپ جاتقان كەزىمىزدە بىزدەر عارىشكەرلەر ءومىرى اياسىنا تولىقتاي ءسىڭىسىپ كەتتىك. بىزدەرمەن قاتار اتى اڭىزعا اينالعان، ءبىراق قاراپايىم عانا ادامدار جۇمىس ىستەدى. مىنە، ءدال وسى ساتتە مەن عارىشكەرلەردىڭ پەشەنەسىنە عارىشپەن قاۋىشۋ جازىلعان، عارىشتىڭ شىنايى قۋاتىن سەزىنە الاتىن جانە جەر زاڭىن تۇسىنەتىن ادامداردىڭ ەرەكشە توبى ەكەنىن ءتۇسىندىم»، - دەدى ايدىن ايىمبەتوۆ.

2008-جىلدىڭ كۇزىندە روسكوسموس پەن قازاقستان اراسىنداعى قازاقستاندىق عارىشكەردى «سويۋز» كورابلىمەن ۇشىرۋ تۋرالى كەلىسسوزدەردەن كەيىن ول نەگىزگى ەكيپاجدىڭ مۇشەسى بولىپ انىقتالدى.

2009-جىلدىڭ 5- ناۋرىزىندا قازعارىش پەن روسكوسموس اراسىندا حالىقارالىق عارىش ستانساسىنىڭ رەسەيلىك سەگمەنتىنە قازاقستاندىق عارىشكەردى قىسقا مەرزىمگە (10 كۇنگە) ۇشىرۋ تۋرالى كەلىسىم-شارتقا قول قويىلدى. ۇشۋ داتاسى 2009-جىلدىڭ 30- قىركۇيەگى دەپ بەلگىلەندى. كەلىسىم-شارت سوماسى 30 ميلليون ا ق ش دوللارىن قۇرادى.

ءبىراق، ەكى اپتادان كەيىن، ياعني 2009-جىلدىڭ 20- ناۋرىزىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىك كوميسسيا وتىرىسىندا قازاقستاندىق عارىشكەردى ح ع ا- عا ۇشىرۋدى قارجىلاندىرۋدان باس تارتىلدى. قازاقستاندىق عارىشكەردىڭ عارىشقا اتتانۋ مەرزىمىن كەيىنگە قالدىرۋ تۋرالى شەشىم قارجى داعدارىسىنا بايلانىستى قابىلدانعان ەدى.

ءۇمىت پەن كۇدىك

«ەڭ قيىن كەزەڭ توسىننان ۇشۋ كەيىنگە شەگەرىلگەننەن كەيىنگى كۇتۋ جىلدارى بولدى»، - دەپ ەسكە الادى ايدىن.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ ءتوراعاسى تالعات مۇسابايەۆ ايىمبەتوۆ پەن ايماحانوۆقا بىردەن قازعارىش سالاسىندا جۇمىس ىستەۋگە ۇسىنىس جاسادى. ا. ايىمبەتوۆ بۇل ۇسىنىستى بىردەن قۇپ الىپ، العاشقى جىلدارى قازعارىشتىڭ ورتالىق اپپاراتىندا جۇمىس ىستەدى. ال سوڭعى 5 جىل ايدىن «ۇلتتىق عىلىمي زەرتتەۋلەر جانە تەحنولوگيا ورتالىعى» ا ق عارىشتىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىندا، عارىشتىق عىلىم سالاسىندا ەڭبەك ەتتى.

عارىشقا ۇشۋعا ۇمىتكەر بولعان ەكىنشى قازاقستاندىق عارىشكەر مۇحتار ايماحانوۆ قازعارىش باسشىسىنىڭ ۇسىنىسىنان باس تارتتى. رەسمي اقپاراتقا سايكەس، ول رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ازاماتتىعىن الىپ، رەسەيلىك عارىشكەرلەر وتريادىنا قوسىلدى.

2012-جىلدىڭ 12- قازانىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 1304№ قاۋلىسىمەن ا. ايىمبەتوۆكە ق ر عارىشكەرى مارتەبەسى بەرىلدى.

2014-جىلدىڭ ساۋىرىندە ا. ايىمبەتوۆ «ۇلتتىق عىلىمي زەرتتەۋلەر جانە تەحنولوگيا ورتالىعى» ا ق عارىشتىق تەحنيكا جانە تەحنولوگيا ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى.

ايدىن عىلىمي زەرتتەۋلەرمەن اينالىسىپ، استاناداعى وقۋشىلار سارايى جانىنىنان ءوزى قۇرعان جاس عارىشكەرلەر ۇيىرمەسىنە قاتىسۋشى شاكىرتتەرىنىڭ ءار جەتىستىكتەرىنە قۋانا ءجۇرىپ كۇن سايىن عارىشقا ۇشۋعا ىشتەي دايىندالىپ ءجۇردى. وسىلايشا، سىرعىپ 6 جىل ءوتتى.

ا. ايىمبەتوۆ: «ءيا، بۇل توزىمدىلىكتىڭ ناعىز سىناق ۋاقىتى بولدى. ءبارى دە ادەتتەگىدەي كورىنەتىن: جۇمىس، ءۇي، وتباسى. ءبىراق، ءاربىر كۇندە ۇشۋ تۋرالى جاعىمدى جاڭالىقتاردى تولقي كۇتۋمەن وتەتىن. جاسىرمايمىن، ءبارى دە بىتكەندەي، ۇشپايتىنداي بولعان ساتتەر دە ورىن الدى. بۇل ءۇمىت پەن كۇدىككە تولى ساتتەر ەدى. باقىتىما وراي ول مەن ءۇشىن جەمىستى اياقتالدى...».

2015-جىلدىڭ 9- مامىرىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ر ف پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتينمەن كەزدەسۋى بارىسىندا قازاقستاندىق عارىشكەردى ح ع س- ءتىڭ رەسەيلىك سەگمەنتىنە ۇشىرۋ ماسەلەسىن جەدەلدەتىلگەن تارتىپپەن قاراۋ ۋاعدالاستىعىنا قول جەتكىزدى.

روسكوسموس قازاقستاندىق عارىشكەردىڭ عارىشقا ساپارعا اتتانۋىنا قاتىستى ءبىرقاتار نۇسقا ۇسىندى. ولاردىڭ ىشىندە قارجىلىق تۇرعىدا ەڭ ءتيىمدىسى 2015-جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا قازاقستاندىق عارىشكەردى قىسقا مەرزىمدى ساپارعا اتتاندىرۋ بولعان ەدى.

ا. ايىمبەتوۆ: «ول كۇن مەنىڭ ەسىمدە جاقسى ساقتالىپ قالدى. 2015-جىلدىڭ 22- مامىرى بولاتىن. ءبىر كۇن بۇرىن عانا ۇلىمىز ءامىردىڭ 17 گە تولعانىن اتاپ وتكەن ەدىك. مەنىڭ عارىشقا ۇشاتىنىم تۋرالى ايتىپ، قوڭىراۋ شالعان قازعارىش باسشىسى تالعات مۇسابايەۆتىڭ جاڭالىعى ەستەن تاندىردى. قالشيىپ تۇرىپ قالدىم، مەنى شىنايى ومىرگە «نە بولىپ قالدى؟»، دەپ قوبالجي سۇراعان ايەلىمنىڭ داۋىسى عانا سەلت ەتكىزدى. مەن مۇنى قۋانىش دەپ ايتا المايمىن، بۇل ەسەڭگىرەتەتىن جاڭالىق ەدى. سول ساتتە مەن ورىندالدى، دەپ ويلادىم. سەنىڭ عارىشقا ۇشۋىڭا تىلەكتەسپىن دەگەن مىڭداعان ادامنىڭ تىلەگى ورىندالدى...».

پرەزيدەنت شەشىم قابىلدادى

 سونىمەن ەلوردا كۇنى قارساڭىندا، 2015-جىلدىڭ 3- شىلدەسىندە ق ر پرەزيدەنتى ح ع ا- عا ۇشۋ ءۇشىن ا. ايىمبەتوۆتىڭ كانديداتۋراسىن بەكىتتى.

جىلنامادان: مەملەكەت باسشىسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن جەدەل كەڭەس وتكىزدى. كەڭەس بارىسىندا ەلدىڭ عارىش سالاسىن دامىتۋ ماسەلەلەرى، سونىڭ ىشىندە «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىندا «بايتەرەك» عارىشتىق زىمىران كەشەنىن سالۋ جونىندەگى جوبانىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى قارالدى.

قازاقستان ازاماتىنىڭ حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا ۇشىرىلۋى تۋرالى مەملەكەت باسشىسى مەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆ. پۋتيننىڭ اراسىنداعى ۋاعدالاستىققا سايكەس ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ كانديداتۋراسى كەلىسىلدى.

بىرنەشە كۇننەن كەيىن قازاقستان پرەزيدەنتى عارىشكەر-سىناقشى ايدىن ايىمبەتوۆتى قابىلدادى.

جىلنامادان: ەلباسى عارىشكەر-سىناقشى ايدىن ايىمبەتوۆتى قابىلدادى. كەزدەسۋگە پرەزيدەنتتىڭ كومەكشىسى - قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى ن. ەرمەكبايەۆ پەن ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى اەروعارىش كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ت. مۇسابايەۆ تا قاتىستى.

قازاقستان پرەزيدەنتىنە ا. ايىمبەتوۆتىڭ شتاتتىق رەجىم بويىنشا حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا ۇشۋعا دايىندىعىنىڭ بارىسى جونىندە حابارلاندى. ا. ايىمبەتوۆ ءوزىنىڭ بارلىق قاجەتتى تەستەر مەن ەمتيحانداردى ءساتتى تاپسىرعانىن ايتتى. كەزدەسۋ قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەت باسشىسى عارىش قىزمەتى سالاسىنا قاتىستى ءبىرقاتار ناقتى تاپسىرما بەردى.

ا. ايىمبەتوۆ: «مەن ومىرىمدە العاش رەت ەل پرەزيدەنتىمەن كەزدەستىم. قاتتى تولقۋ ۇستىندە بولدىم. مەن ءوز باياندامامنىڭ سوزدەرىن ۇمىتىپ قالام با دەپ قورىقتىم. نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى قولىمدى قىسىپ، اكەلىك مەيىرىممەن ءساتتى ۇشۋىمدى تىلەگەن كەزدە مەن ەڭ نەگىزگى باتانى العانىمدى جانە عارىشتىق ميسسيامدى ۇزدىك ورىندايتىندىعىمدى ءتۇسىندىم...».

قازاقستان عارىشكەرىنىڭ مارتەبەسى ارتتى

مۇنان ءارى ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ الداعى عارىشقا ساپارى قازعارىشتا جان-جاقتى پىسىقتالدى.

جىلنامادان: ق ر ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى اەروعارىش كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، ۇشقىش-عارىشكەر تالعات مۇسابايەۆ ايدىن ايىمبەتوۆتى قازاقستاندىق عارىشكەردى ۇشىرۋ تۋرالى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ وڭ شەشىمىمەن قۇتتىقتادى.

«سەن ەل باسشىلىعىنان، ءبىزدىڭ عارىش ۆەدومستۆومىزدان جانە بارشا قازاق حالقىنان وسىناۋ ۇزاق كۇتكەن ۇشۋعا زور قولداۋ الدىڭ»، - دەدى ت. مۇسابايەۆ ا. ايىمبەتوۆكە قاراتا.

جىلنامادان: ايدىن ايىمبەتوۆ عارىشقا ح ع س- ىنا ەكىنشى بورتينجەنەر رەتىندە ۇشتى.

وسى جىلى 1- قىركۇيەكتە ح ع س- ق ا ۇشۋعا ازىرلەنىپ جاتقان قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ ۇشۋ لاۋازىمىن وزگەرتتى.

«ول بۇدان بۇرىن بولجانعانداي، «عارىش ۇشىرىلىمىنىڭ قاتىسۋشىسى» رەتىندە ەمەس، ونىڭ ستانسا بورتىنداعى ميسسياسى نەبارى 10 كۇنگە سوزىلاتىنىنا قاراماستان، «2- بورتينجەنەر» رەتىندە ۇشاتىن بولدى»، دەپ «موسكوۆسكي كومسومولەتس» گازەتىنىڭ مالىمەتىنەن ءۇزىندى كەلتىرەدى قازعارىش باسپا ءسوز قىزمەتى.

«ماسكەۋدە قازعارىش باسشىسى تالعات مۇسابايەۆ پەن رەسەيعارىش باسشىسى يگور كوماروۆتىڭ كەزدەسۋى كەزىندە قازاقستاندىق عارىشكەردىڭ مارتەبەسىن وزگەرتۋ ماسەلەسى شىنىمەن دە تالقىلانعان»، - دەپ راستادى ق ر ي د م اەروعارىش كوميتەتىندە.

كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە وڭ شەشىم قابىلداندى، سەبەبى ايدىن ايىمبەتوۆ - كاسىبي ۇشقىش. 2003-2005-جىلدارى ول يۋ. ا. گاگارين اتىنداعى عارىشكەرلەردى دايىندايتىن رەسەي مەملەكەتتىك عىلىمي-زەرتتەۋ سىناق ورتالىعىندا جالپى عارىشتىق دايىندىقتان وتكەن.

سودان كەيىن وعان «سىناقشى-عارىشكەر» اتاعى بەرىلگەن. 2008-جىلعى تامىزدا ول «سويۋز ت م ا» كولىكتىك باسقارىلاتىن كەمە مەن رەسەيلىك ح ع س سەگمەنتى بويىنشا ماماندانۋ جانە جەتىلدىرۋ توبىنىڭ قۇرامىندا ارنايى دايىندىقتان وتكەن.

2015-جىلعى مامىردىڭ سوڭىندا ا. ايىمبەتوۆ گاگارين اتىنداعى ع د و دايىندىعىن قايتا باستادى. وسى جىلعى 20-27- ماۋسىم ارالىعىندا ول امەريكالىق ح ع س سەگمەنتىن زەردەلەۋ ماقساتىندا حيۋستوندا (ا ق ش) دجونسون اتىنداعى ناسا عارىش ورتالىعىنا بارىپ قايتتى.

قازىر قازعارىش رەسەيعارىشقا قازاقستاندىق عارىشكەردىڭ ح ع س- عا ۇشۋى ۋاقىتىنداعى ق ر عىلىمي زەرتتەۋلەرى مەن تاجىريبەلەرى باعدارلاماسىنا ۇسىنىس جبەردى. نەگىزگى مىندەتتەمەلەردەن باسقا، ەندى عارىش كەمەسىنىڭ، ح ع س- نىڭ بورتينجەنەرى رەتىندە ايدىن ايىمبەتوۆ قازاقستاندىق عارىش باعدارلاماسى بويىنشا ءبىرقاتار ەكسپەريمەنتتەر ورىندايتىن بولادى.

قۇرامىندا ەكيپاج كومانديرى سەرگەي ۆولكوۆ (رەسەيعارىش)، ەۋروپالىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ استروناۆتى، 1-بورتينجەنەر اندرەاس موگەنسەن، 2-بورتينجەنەر ايدىن ايىمبەتوۆ (قازاقستان رەسپۋبليكاسى) بار ەكيپاجبەن «سويۋز ت م ا-18م» كولىكتىك باسقارىلاتىن كەمەنى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان ۇشىرۋ 2015-جىلعى 1- قىركۇيەككە جوسپارلانعان.

ءبىز ءبارىمىز دە 40 تان اسقانبىز

2015-جىلدىڭ 27- شىلدەسى. جىلنامادان: بۇگىن جۇلدىزدار قالاشىعىنداعى عارىشكەرلەردى دايىنداۋ ورتالىعىندا دايىندىقتان ءوتىپ جاتقان قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ ءوزىنىڭ 43- تۋعان كۇنىن تويلاپ وتىر. ايدىن 1972-جىلى 27- شىلدەدە تالدىقورعان وبلىسى تالدىقورعان اۋدانىنىڭ زاريا كوممۋنيزما (قازىرگى وتەناي) اۋىلىندا تۋعان. 1989-جىلى تالدىقورعان قالاسىنداعى 20№ مەكتەپتى التىن مەدالمەن بىتىرگەن. 1993-جىلى ارماۆيردەگى جوعارعى اسكەري اۆياتسيالىق ۋچيليشەنى «جويۋشى-ۇشقىش» ماماندىعى بويىنشا اياقتادى.

1993-جىلدىڭ مامىرىنان قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قاتارىندا قىزمەت اتقارادى. جويۋشى-ۇشقىش. عارىشكەرلەر جاساعىنا تاڭداۋ الدىندا تالدىقورعان قالاسى ماڭىنداعى اۆيابازادا اۆياتسيالىق بولىمشەنىڭ كومانديرى بولىپ قىزمەت اتقاردى. 2009-جىلدىڭ جەلتوقسانىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى، اگەنتتىك دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى. 2011-جىلدىڭ ناۋرىزىنان سۇلتانعازيەۆ اتىنداعى عارىشتىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىندا عارىشتىق تەحنولوگيالاردى اقپاراتتىق-بىلىمدىك قامتاماسىز ەتۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى. 2012-جىلدىڭ كوكتەمىنەن استانا قالاسىنداعى وقۋشىلار سارايىنداعى جاس عارىشكەرلەر مەكتەبىندە ۇستازدىق ەتەدى.

1993-جىلى عارىشكەرلىككە العاش رەت ءوتىنىش بەردى. ەكىنشى مارتە 2001-جىلدىڭ 5- مامىرىندا قايتا بەردى. 2002-جىلى رەسەي-قازاقستان مەملەكەتارالىق بىرلەسكەن عارىشقا ۇشۋ كەلىسىمى اياسىندا ماسكەۋ قالاسىندا مەديتسينالىق كوميسسيادان ءوتتى.  2002-جىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى جانىنداعى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا ماجىلىسىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسى عارىشكەرلەرى وتريادىنا كىرگىزۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسالدى. 2012-جىلعى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 1304№ قاۋلىسى نەگىزىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عارىشكەرى دارەجەسى بەرىلدى.

ا. ايىمبەتوۆ: «ءبىزدىڭ قازاقستاندىق عارىشكەرلەر العاش عارىشقا ساپارعا اتتانعاندا قىرىق جاستان اسقان بولاتىن. توقتار اۋباكىروۆ 45 جاستا، تالعات مۇسابايەۆ 44 جاستا بولاتىن، مەن 43 تەمىن. بارلىعىمىزدىڭ عارىشقا ءوز جولدارىمىز بولدى. تالعات امانگەلدى ۇلىنىڭ ءوزىنىڭ عارىشكەر بولۋ ارمانىنا 33 جاسىندا ۇمتىلعانىن كىتاپتان وقىدىم. توقتار وڭعارباي ۇلى دا بالا كەزىنەن ۇشاققا اڭسارى اۋعان. مەنىڭ دە عارىشقا جولىم ۇزاق بولدى - شامامەن 15 جىل...».

ايدىننىڭ اناسى جۇماعۇل اپا 67 جاستا، زەينەت دەمالىسىندا. ايدىننىڭ ەكى اعاسى مەن اپكەسى بار. جۇبايىنىڭ ەسىمى - ليليا. ءۇش بالاسى بار: 17 جاستاعى ۇلى ءامىر، 2 قىزى - 14 جاستاعى ديانا مەن 8 جاستاعى دايانا.

«اناما قوڭىراۋ شالىپ، مەنى دۇنيەگە اكەلگەنى ءۇشىن العىسىمدى ءبىلدىردىم. بۇل كۇنى مەن اكەمدى ەسكە الدىم. ويتكەنى، مەن وعان عارىشكەر بولۋ ارمانىم ءۇشىن قارىزدارمىن. ءالى ەسىمدە، جازعى شابىندىق كەزىندە جاڭا ورىلعان ءشوپتىڭ ۇستىندە جاتىپ، تۇنگى اسپان كوگىنەن اعىپ تۇسكەن جۇلدىزداردى كورەتىنبىز. مەتەوريت سوڭىنان ۇزىن جولاق قالدىرىپ، مەن تاڭ-تاماشا بولدىم. سول كەزدە اكەم مۇنىڭ اۋە قۇبىلىسى ەكەنىن ايتقان. مىنە، سول ساتتە مەندە عارىشتى بىلۋگە دەگەن قۇشتارلىق وياندى. ال قازىر مەن عارىشتىق قالاشىقتامىن، ۇشۋعا دايىندالۋ ۇستىندەمىن، اكە!»، - دەدى ا. ايىمبەتوۆ.

ۇشاتىن كۇن بەلگىلى

2015-جىلدىڭ 29- شىلدەسى. جىلنامادان: قازاقستاندىق عارىشكەر ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 2- قىركۇيەگىندە «بايقوڭىر» عارىش ايلاعىنان تاڭعى ساعات 10:30 دا عارىشقا ۇشادى. بۇل تۋرالى بۇگىن الماتىدا جۋرناليستەرمەن بولعان كەزدەسۋدە ق ر ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ اەروعارىش كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ەركىن شايماعامبەتوۆ ءمالىم ەتتى.

ول سونىمەن قاتار وسى ۇشۋ ساپارى بارىسىندا قازاقستاندىق عالىمداردىڭ قاتىسۋىمەن زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ماقساتىندا، ءبىرقاتار عارىشتىق تاجىريبەلەر جۇرگىزىلەتىندىگىن جەتكىزدى.

«قازىر وتاندىق عىلىمي باعدارلاما «رەسەيعارىش» فەدەرالدىق عارىش اگەنتتىگى تاراپىنان ماقۇلدانىپ جاتىر. زەرتتەۋلەردىڭ نەگىزگى باعىتتارىنا كەلەر بولساق، ءبىرىنشى كەزەكتە عارىشتىق مونيتورينگ جاساۋ، ياعني ارال تەڭىزىنىڭ، كاسپي تەڭىزىنىڭ، شاڭدى داۋىلداردىڭ جانە مۇنايدان لاستانعان اۋماقتاردىڭ احۋالىن باقىلاۋ شارالارى جۇرگىزىلەدى. سونىمەن قاتار بيوتەحنولوگيا جانە بيومەديتسينا سالالارى بويىنشا زەرتتەۋلەر جۇزەگە اسىرىلادى. دالىرەك، عارىشتىق ۇشۋ ساپارىنىڭ عارىشكەرگە اسەرى جانە باسقا دا فيزيكا-تەحنيكالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلەدى. ءبىزدىڭ عالىمدار قازىر بۇل سالالاردا ءار ءتۇرلى ادىستەمەلەر ازىرلەگەن. ال ولاردىڭ ساپاسى وسى حالىقارالىق عارىش ستانساسىندا انىقتالادى»، - دەدى ەركىن شايماعامبەتوۆ.

بايقوڭىر

2015-جىلدىڭ 18- تامىزى. جىلنامادان: بۇگىن استانا ۋاقىتى بويىنشا ساعات 15:45 تە بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ «يۋبيلەينىي» اەرودرومىنا ح ع س 45/46 ەكسپەديتسياسىنىڭ نەگىزگى ەكيپاجىمەن يۋ. ا. گاگارين اتىنداعى رەسەيلىك عارىشكەرلەردى دايىنداۋ ورتالىعىنىڭ ۇشاعى قوندى.

نەگىزگى ەكيپاج قۇرامىندا «سويۋز ت م ا-18م» كەمەسىنىڭ كومانديرى، روسكوسموس عارىشكەرى سەرگەي ۆولكوۆ، 1-بورتينجەنەر، ەعا استروناۆتى اندرەاس موگەنسەن، 2-بورتينجەنەر، قازعارىش عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆ بولدى.

ون بەس مينۋت ارالىقپەن بورتىندا قوسالقى قۇرامداعى ەكيپاج بار ع د و ەكىنشى ۇشاعى كەلدى، وندا: روسكوسموس كوماندير- عارىشكەرى ولەگ سكريپوچكا، 1-بورتينجەنەر - ە ع ا استروناۆتى توما پەسكە، 2-بورتينجەنەر- روسكوسموس عارىشكەرى سەرگەي پروكوپيەۆ بولدى.

«يۋبيلەينىي» اەرودرومىندا ح ع س- عا كەزەكتى عارىش ەكسپەديتسياسىنىڭ مۇشەلەرىن «بايقوڭىر» عارىش كەشەنىنىڭ باسشىلارى، روسكوسموس، قازعارىش وكىلدەرى قارسى الدى. ۇشۋ الدىنداعى دايىندىقتىڭ سوڭعى كەزەڭىنە كەلگەندىكتەرى تۋرالى باسشىلىققا ەكيپاج كومانديرلەرى بايانداعاننان كەيىن عارىشكەرلەر مەن استرونوۆتارعا اق بوتا كادەسىيلارى تابىس ەتىلدى.

قازعارىش وكىلى، «ينفراكوس» ر م ك ديرەكتورى ماعاۋيا اجمولدايەۆتىڭ ءبىزدىڭ اگەنتتىككە ايتقانىنداي، «ءشول كەمەسىن» بەينەلەيتىن كادەسىي- تۇيە عارىشكەرلەردىڭ ساپارلارى وڭ بولىپ، جەرگە امان-ەسەن ورالۋى ءۇشىن ارنايى ازىرلەنگەن.

ۇشۋ كەلىسىم-شارتى راسىمدەلدى

2015-جىلدىڭ 27- تامىزى. جىلنامادان. ماسكەۋ تۇبىندەگى جۋكوۆسكىدە ءوتىپ جاتقان «ماكس-2015» حالىقارالىق اۆياتسيالىق- عارىش اۆيافورۋمىندا «قازعارىش» اەروعارىش كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ت. مۇسابايەۆ پەن فەدەرالدى عارىش اگەنتتىگى باسشىسىنىڭ مىندەتىن ۋاقىتشا اتقارۋشى الەكساندر يۆانوۆ كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى.

كەلىسسوزدەر بارىسىندا قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ بورتينجەنەر رەتىندە حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا ۇشۋى جونىندەگى شارتقا قول قويىلدى. كەزدەسۋدە رەسەي مەن قازاقستاننىڭ عارىش سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعى جانە بايقوڭىر عارىش ايلاعىنداعى ءوزارا ارەكەتتەستىگى ءسوز بولدى. «انگارا» زىمىران-تاسىعىشتارىن ۇشىرتۋ ءۇشىن «بايتەرەك» زىمىران-عارىش كەشەنىن پايدالانۋ جايى تالقىلاندى.

وسى كەشەن ارقىلى «پروتون» زىمىران-تاسىعىشىن ۇشىرۋ جۇمىستارىن 2025-جىلى اياقتاۋ كوزدەلگەن. «ءبىزدىڭ ازاماتىمىز - پولكوۆنيك ايدىن ايىمبەتوۆ حالىقارالىق ەكيپاج قۇرامىندا عارىشقا ۇشۋى ءۇشىن ءتيىستى كەلىسىم-شارتقا قول قويدىق»، - دەدى قازاقستاندىق اگەنتتىك باسشىسى. «ءبىز «بايقوڭىر» كەشەنىن الداعى ۋاقىتتا بىرلەسىپ پايدالانۋ ماسەلەسىن، «بايقوڭىر» كەشەنىندە زىمىران-عارىش كەشەنىن قۇرۋ جوباسىن تالقىلاپ جاتىرمىز»، - دەپ قوستى ت. مۇسابايەۆ.

ۇشۋعا 1 كۇن قالدى

2015-جىلدىڭ 1- قىركۇيەگى. جىلنامادان: بايقوڭىر عارىش ايلاعىنا كەشتەتە جەتكەن ق ر ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگىنىڭ اەروعارىش كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى تالعات مۇسابايەۆ باستاعان قازعارىش دەلەگاتسياسى ق ر عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆپەن كەزدەستى. دەلەگاتسيا قۇرامىندا قازعارىش ءتوراعاسى ورىنباسارلارى ەرعازى نۇرعاليەۆ پەن ەركىن شايماعامبەتوۆ، قازاقستاننىڭ عارىش سالاسىنىڭ ماماندارى بولدى. تالعات مۇسابايەۆ رەسەيلىك گاگارين اتىنداعى عارىشكەرلەردى دايارلاۋ ورتالىعىنىڭ باسشىلىعىنا قازاق عارىشكەرىمەن جۇزدەسۋگە مۇمكىندىك بەرگەندەرى ءۇشىن العىسىن جەتكىزدى. كەزدەسۋ «كوسموناۆت» قوناق ءۇيىنىڭ كونفەرەنتسيا زالىندا ءوتتى.

قازعارىش باسشىسى ۇشۋ الدىنداعى ازىرلىك بارىسى، عارىشكەردىڭ قالاۋى تۋرالى سۇراپ، بۇل ۇشۋدىڭ قازاقستاندىق عارىش سالاسىنىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن قوساتىنىن اتاپ ءوتتى. ايدىن ايىمبەتوۆ ءوزىنىڭ ق ر پرەزيدەنتىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەنى تۋرالى ايتىپ بەردى. «مەملەكەت باسشىسى بۇكىل قازاق حالقىنىڭ اتىنان ماعان تابىستى ۇشۋ تىلەدى، مەن بۇل مىندەتتى ابىرويمەن اتقارىپ شىعۋعا ءازىرمىن»، - دەدى عارىشكەر.

ۇشۋ الدىندا ءوزىن قالاي سەزىنەتىنى تۋرالى ساۋالعا ايدىن «مۇنى ءتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس، ونى تەك تالعات امانگەلدى ۇلى ۇعىنا الادى» دەپ جاۋاپ بەردى. «قازىر مەن عارىشتا ءۇش رەت بولعان جانە اشىق كوسموستا بولۋى بويىنشا گيننەسستىڭ رەكوردتار كىتابىنا ەنگەن تالعات مۇسابايەۆتىڭ ەرلىگىن شىنايى باعالايمىن»، - دەدى ايىمبەتوۆ.

قازاقستاندىق عارىشكەردىڭ ۇشۋ باعدارلاماسىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ تابىلاتىن «ۇلتتىق عارىشتىق زەرتتەۋلەر جانە تەحنولوگيالار ورتالىعى» ا ق پرەزيدەنتى جۇمابەك جانتايەۆ ورتالىق ماماندارىنىڭ ايدىننىڭ وربيتادا ەكسپەريمەنت جۇرگىزۋى كەزىندە جاردەمدەسەتىنىن اتاپ ءوتتى.

«قازاقستان عارىش ساپارى» ۇ ك» ا ق پرەزيدەنتىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى مارات نۇرعوجين ايىمبەتوۆكە كومپانيا ماماندارىنىڭ بايقوڭىردان «سويۋز ت م ا-18م» عارىش كورابلىنىڭ ۇشىرىلۋىنا قازاقستاندىق جەردى قاشىقتىقتان زوندتاۋ جەرسەرىكتەرىنىڭ كومەگىمەن مونتورينگ جۇرگىزەتىنىن جەتكىزدى.

قازاقستاندىق دەلەگاتسيا ايدىن ايىمبەتوۆكە ءساتتى ۇشۋ مەن جەرگە امان-ەسەن ورالۋىن تىلەدى. كەزدەسۋ سوڭىندا تالعات مۇسابايەۆ ايدىنعا سارقىت رەتىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامى - قۇرتتى ۇسىندى. ت. مۇسابايەۆ ءوزىنىڭ اقىل-كەڭەستەرىن ا. ايىمبەتوۆكە جەكە كەزدەسۋى بارىسىندا ايتتى.

ۇشۋ الدىنداعى ازىرلىك كەستەسىنە سايكەس جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا ساعات 21:00 دە ح ع س ۇشاتىن كەزەكتى ەكيپاجدىڭ نەگىزگى جانە قوسىمشا قۇرامى «بەلوە سولنتسە پۋستىني» فيلمىن تاماشالادى. ونى كورۋگە عارىشكەرلەر مەن استروناۆتاردىڭ تۋعان-تۋىستارى دا شاقىرىلدى.

«كوسموناۆت» قوناق ءۇي كەشەنىنىڭ اللەياسىندا قازعارىش دەلەگاتسياسى ەكيپاج كومانديرى سەرگەي ۆولكوۆتىڭ اكەسى - بەلگىلى كەڭەستىك جانە رەسەيلىك عارىشكەر الەكساندر ۆولكوۆ پەن ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ جۇبايى ليليانى، ونىڭ ۇلى ءامىر مەن قىزى ديانانى قارسى الدى.

1- قىركۇيەك كۇنى جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا ساعات 10:00 دە ۇشۋعا دەيىن ءبىر تاۋلىك قالعاندا مەملەكەتتىك كوميسسيا ۇشىرۋ تۋرالى ءتۇيىندى شەشىم قابىلدايدى. نەگىزگى ەكيپاج قۇرامىندا كوماندير سەرگەي ۆولكوۆ، بورتينجەنەر، قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ جانە ءبىرىنشى دات استروناۆتى اندرەاس موگەنسەن بار.

ح ع س اتتاناتىن ەكسپەديتسياسىمەن «سويۋز ت م ا-18م» باسقارىلاتىن كورابلىن ۇشىرۋ 2- قىركۇيەكتە بايقوڭىر عارىش ايلاعىنىڭ گاگارين الاڭىنان استانا ۋاقىتى بويىنشا ساعات 10:37 دە جوسپارلانعان.

2015-جىلدىڭ 1- قىركۇيەگى، 10:00. جىلنامادان: ۇشۋدى قامتاماسىز ەتەتىن رەسەيلىك كاسىپورىنداردىڭ باسشىلارى ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ جاقسى فيزيكالىق جانە تەحنيكالىق دايارلىعىن اتاپ ءوتتى.

«مەن رەسەيعارىشقا ءبىزدىڭ قازاقستاندىق عارىشكەردى ۇشۋعا ساپالى جانە قىسقا مەرزىمدە دايارلاعانى ءۇشىن العىس ايتامىن»، - دەدى مەملەكەتتىك كوميسسيا وتىرىسىندا تالعات مۇسابايەۆ.

ءوز سوزىندە ق ر عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆ ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا، قازعارىش باسشىلىعىنا وسىناۋ كۇردەلى ەكونوميكالىق داعدارىس كەزىندە عارىشقا ۇشۋعا مۇمكىندىك بەرگەنى ءۇشىن العىسىن ءبىلدىردى. «مەن ءوز مىندەتىمدى ابىرويمەن ورىندايمىن»، - دەدى ايدىن.

عارىشقا اتتانعالى تۇرعان عارىشكەرلەرگە «رەسەيعارىش» كورپوراتسياسىنىڭ باسشىسى يگور كوماروۆ، قازعارىش باسشىسى تالعات مۇسابايەۆ، ەۋروپالىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ جەتەكشىسى يوحان-ديتريح ۆەرنەر ءوز قۇتتىقتاۋلارى مەن تىلەكتەرىن ءبىلدىرىپ، ءسات ساپار ايتتى.

2015-جىلدىڭ 1- قىركۇيەگى. 20:34. جىلنامادان: بۇگىن ق ر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى بەردىبەك ساپاربايەۆ  قىزىلوردا وبلىسىنا ەكى كۇندىك جۇمىس ساپارى اياسىندا بايقوڭىر قالاسىندا جانە وسى ءوڭىردىڭ ءبىرقاتار ەلدى مەكەندەرىندە بولدى.

بايقوڭىردا ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ول «سويۋز ت م ا - 18م» عارىش كەمەسىنىڭ ەكيپاج مۇشەلەرىمەن كەزدەستى، ونىڭ قۇرامىندا قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ تە بار. سۇحبات بارىسىندا ب. ساپاربايەۆ عارىشكەرلەرگە ءساتتى ساپار تىلەپ، العا قويعان مىندەتتەردى ورىنداۋعا تىلەكتەستىك ءبىلدىردى.

ۇشۋ

2015-جىلدىڭ 2- قىركۇيەگى، 10:37. جىلنامادان: 2015-جىلعى 2- قىركۇيەكتە استانا ۋاقىتى بويىنشا ساعات 10:37 مينۋتتا بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان «سويۋز-ت م ا-18م» عارىشتىق كەمەسى ۇشتى. بۇل تۋرالى وقيعا ورنىنان قازاقپارات ءتىلشىسى حابارلادى.

حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا (ح ع س) كەزەكتى ەكسپەديتسيا ۇشىرىلدى. ەكيپاج قۇرامىندا كەمە كومانديرى رەسەيلىك عارىشكەر سەرگەي ۆولكوۆ، بورتينجەنەرلەر - دانيانىڭ العاشقى استروناۆتى اندرەاس موگەنسەن مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عارىشكەر-سىناقشىسى ايدىن ايىمبەتوۆ بار.

ۇشىرىلىم شتاتتىق رەجىمدە ءوتتى، دەپ حابارلادى بايقوڭىر عارىش ايلاعىنان ۇشىرىلىمدى قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتى، ۇشىرىلعاننان كەيىن 10- مينۋتتا عارىش كەمەسى زىمىران تاسىعىشتان ءبولىنىپ، «سويۋز ت م ا-18م» جەر توڭىرەگىندەگى وربيتاعا شىعادى.

عارىشكەرلەر وزدەرىن جاقسى سەزىنۋدە، دەپ حابارلادى ۇشىرىلىمدى باسقارۋ ورتالىعىنان. ح ع س- مەن «سويۋز ت م ا-18م» كەمەسى ۇشىرىلعاننان كەيىن ەكى تاۋلىكتەن كەيىن تۇيىسەدى دەپ جوسپارلانعان.

بايقوڭىر عارىش ايلاعىندا قالىپتى كۇزگى اۋا رايى، اۋا تەمپەراتۋراسى 23+ گرادۋس. ادەتتەگىگە قاراعاندا، اسپاندى ءسال بۇلت باسقان.

ەكيپاج ۇشىرىلىمىن جۇزدەگەن ادام تاماشالادى، ولاردىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ ۆيتسە-پرەمەرى بەردىبەك ساپاربايەۆ، «روسكوسموس»، «قازعارىش»، ەۋروپالىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ باسشىلارى، عارىشكەرلەردىڭ جاقىن-تۋىستارى بار.

بالاسىن عارىش ساپارىنا شىعارىپ سالۋ ءۇشىن ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ اناسى جۇماگۇل اپا، سەرگەي ۆولكوۆتىڭ اكەسى - عارىشكەر الەكساندر ۆولكوۆ، ەكيپاجدىڭ بارلىق ءۇش مۇشەسىنىڭ زايىپتارى مەن بالالارى كەلدى.

قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ پەن دانيا استروناۆتى اندرەاس موگەنسەننىڭ، سونداي-اق قازىرگى كەزدە وربيتادا جۇمىس ىستەپ وتىرعان رەسەيلىك عارىشكەر گەننادي پادالكانىڭ جەرگە ورالۋى 2015-جىلدىڭ 12- قىركۇيەگىنە جوسپارلانعان. ەكيپاجدى استانا قالاسىنىڭ اۋەجايىندا سالتاناتتى تۇردە قارسى الۋعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاتىساتىنى كۇتىلىپ وتىر.

ايدىن ايىمبەتوۆ ح ع س بورتىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋىن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن «ەكسپو-2017» حالىقارالىق كورمەسىنىڭ تۋلارىن العان.

2015-جىلدىڭ 4- قىركۇيەگى، 13:39. جىلناما: بۇگىن استانا ۋاقىتى بويىنشا ساعات 13:39-دا «سويۋز- ت م ا-18م» باسقارىلاتىن عارىش كەمەسى حالىقارالىق عارىش ستانساسىمەن ويداعىداي ءتۇيىستى. كەمە مەن حالىقارالىق عارىش ستانساسىنىڭ وتپەلى ليۋكتەرى اشىلعاننان كەيىن قۇرامىندا 9 ادام بار ەكسپاج جۇمىسىن جالعاستىرادى. ولار - كوماندير گەننادي پادالكا، بورتينجەنەرلەر رەسەيعارىش عارىشكەرلەرى ميحايل كورنيەنكو، ولەگ كونونەنكو، سەرگەي ۆولكوۆ، قازعارىش عارىشكەرى ايدىن ايىمبەتوۆ، ناسا استروناۆتارى سكوتت كەللي مەن چەلل ليندگرەن، سونداي-اق دجاكسا استروناۆتى كيمي يۋي مەن ە ع ا استروناۆتى اندرەاس موگەنسەن.

2015-جىلدىڭ 5- قىركۇيەگى. جىلنامادان: 45 ەكسپەديتسيانىڭ قۇرامىندا حالىقارالىق عارىش ستانساسىنا كەلگەن قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ ح ع س بورتىنان قازعارىش باسشىسى تالعات مۇسابايەۆقا قوڭىراۋ شالدى.

«مەن وسى ۋاقىتتا جۇمىس كابينەتىندەمىن. بىرنەشە ساعات بۇرىن تىكەلەي ەفيردەن ح ع س شتاتتىق ءتۇيىسۋىن كوردىم، ەكيپاجدىڭ ستانساعا اۋىسۋى تۋرالى اقپاراتتى كۇتتىم. تاپ سول ساتتە قوڭىراۋ شىلدىرادى. تىڭداسام، ايدىننىڭ داۋسى. قاتتى قۋاندىم، ارينە، بۇل ويدا جوق كۇتپەگەن وقيعا بولدى. ەسىمدە، ح ع س- تان يۋري لونچاكوۆتىڭ العاشقى قوڭىراۋ شالعانى. سوندا مەن شىنىندا دا قاتتى تاڭ قالعانمىن!»، - دەيدى ت. مۇسابايەۆ.

ايدىن ايىمبەتوۆ، قازعارىشتىڭ ءبىرىنشى عارىشكەرى ستاتۋسىن العان عارىشكەر قازاقستاننىڭ عارىشتىق ۆەدوموستۆوسىنىڭ باسشىسىنا «عارىش ۇيىنە» امان-ەسەن جەتكەندىگىن باياندادى. «ءوزىمدى سەرگەك سەزىنەمىن، عارىشتىق باعدارلامانى ورىنداۋعا كىرىسەمىن»، - دەدى ايدىن.

تالعات مۇسابايەۆ عارىشكەرلەرمەن ۇلتتىق عارىشتى زەرتتەۋلەر مەن تەحنولوگيالار ورتالىعىنىڭ (ۇ ع ز ت و) پرەزيدەنتى جۇمابەك جانتايەۆ باستاعان ماماندار تۇراقتى تۇردە بايلانىستا بولاتىندىعىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق، تالعات مۇسابايەۆ تەلەفون ارقىلى ح ع س كومانديرى، رەسەيلىك عارىشكەر گەننادي پادالكامەن سويلەستى. «مەنىڭ 1998-جىلى ەكىنشى رەت عارىشقا ساپارىمدا گەننادي العاش رەت ۇشقان بولاتىن. وعان ح ع س كومانديرى رەتىندە جەتەكشىلىك ەتكەن ەدىم»، دەپ ەسكە الادى ت. مۇسابايەۆ.

ورالۋ

2015-جىلدىڭ 12- قىركۇيەگى. جىلنامادان: رەكوردسمەن گەننادي پادالكا (روسكوسموس)، قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ، سونداي-اق دانيانىڭ العاشقى استروناۆتى اندرەاس موگەنسەن قازاقستاندا ەسەپتەلگەن اۋدان ماڭىنا امان-ەسەن قوندى.

جوسپار بويىنشا 06:51 دە جەزقازعان قالاسىنان وڭتۇستىك-شىعىسقا قاراي 146 كيلومەتر قاشىقتىقتا جەرگە ءساتتى قونعان عارىشكەرلەر استاناعا قازاقستان باسشىلارىنىڭ سالتاناتتى قارسى الۋ شاراسىنا اتتاندى.

«سويۋزدىڭ» قونۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ىزدەۋ-قۇتقارۋ قىزمەتىنە 200 گە جۋىق اسكەري قىزمەتكەر، بورتىندا ارنايى جابدىقتارى بار 14 م ي-8 تىكۇشاقتارى، ءتورت ا ن-12 جانە ا ن-26 ۇشاقتارى جانە 15 بىرلىك تەحنيكا، سونداي-اق ءتورت جول تالعامايتىن ىزدەستىرۋ-كوشىرۋ ماشينالارى قاتىستىرىلدى.

عارىشكەرلەر ەلباسىمەن كەزدەستى

استانا اۋەجايىندا ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «سويۋز ت م ا-16م» عارىش كەمەسىنىڭ حالىقارالىق ەكيپاجىمەن كەزدەستى.

ايدىن ايىمبەتوۆ جەرگە قونعاننان كەيىن ءوزىن جاقسى سەزىنۋدە. بۇل تۋرالى استانا اۋەجايىندا «سويۋز ت م ا-16م» عارىش كەمەسىنىڭ حالىقارالىق ەكيپاجىمەن كەزدەسۋگە ارنالعان شارا الدىندا ق ر ينۆەستيتسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى اەروعارىش كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى تالعات مۇسابايەۆ ءمالىم ەتتى. گەننادي پادالكا (رەسەيعارىش)، قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ، سونداي-اق دانيانىڭ العاشقى استروناۆتى اندرەاس موگەنسەن قازاقستاندا ەسەپتەلگەن اۋدان ماڭىنا امان-ەسەن قوندى.

«بۇگىن عارىشتان تاعى ءبىر قازاق جىگىتى ورالدى. ءبىز ايدىندى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز. ونىڭ الداعى جۇمىستارىنا جەمىستەر تىلەيمىن. وسى بۇگىنگى ماڭىزدى وقيعامەن بارشا وتانداستارىمدى قۇتتىقتايمىن»، - دەدى ت. مۇسابايەۆ.

ونىڭ سوزىنە قاراعاندا، عارىشكەرلەر ەكيپاجى قازاقستان جەرىنە امان-ەسەن قوندى. «بۇگىن ءبىز ونى جەزقازعان جازىعىندا كۇتىپ الدىق. ۇشۋ ساپارى ءساتتى ءوتتى دەپ تولىق ايتا الامىز. قازعارىش باسشىسى رەتىندە بۇگىن ۇزاق ۋاقىتتان بەرى جوسپارلاعان جۇمىسىمىزدى اياعىنا دەيىن جەتكىزگەنىمە ماقتان تۇتامىن. اتاپ ايتقاندا، ۇلكەن عىلىمي ماڭىزدى باعدارلاما جۇزەگە اسىرىلدى. وسى شارانىڭ بارلىعى حالقىمىز قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ كەزىندە ىسكە اسىرىلدى»، - دەدى قازعارىش باسشىسى.

ق ر پرەزيدەنتى ا. ايىمبەتوۆتىڭ عارىشقا ساپارى تۋرالى

جىلناما: ەلباسى «سويۋز ت م ا-16م» ەكيپاجىنىڭ مۇشەلەرىمەن - كەمە كومانديرى گەننادي پادالكا، بورتينجەنەرلەر اندرەاس موگەنسەن جانە ايدىن ايىمبەتوۆپەن كەزدەستى كەزدەسۋ بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى ەكيپاج مۇشەلەرىن امان-ەسەن ورالۋىمەن جانە حالىقارالىق عارىش ستانساسىنداعى ماڭىزدى ميسسيالارىنىڭ اياقتالۋىمەن قۇتتىقتادى. «ءبىز ۇشۋ بارىسىن باقىلاپ، ءارقايسىڭىز ءۇشىن الاڭداپ وتىردىق. ارينە، قازاقستاندىقتار ەل تاريحىنداعى ءۇشىنشى عارىشكەر بولعان ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ تىلەۋىن تىلەدى. ونىڭ الەمدەگى العاشقى جانە ءىرى عارىش ايلاعى - بايقوڭىر قۇرىلىسىنىڭ باستالعانىنا 60 جىل تولعاندا عارىشقا ۇشۋى دا ايشىقتى وقيعا»، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى ناق وسى بايقوڭىردان العاش رەت عارىشقا ادام ۇشقانىن، سودان بەرى قازاقستاننىڭ جەرىنەن تارتىلىس كۇشىن ەڭسەرىپ ۇشقانداردىڭ ءبارىن وتانداستارىمىز جاقىن دوس رەتىندە قارسى الاتىنىن اتاپ ءوتتى.

ەكيپاج مۇشەلەرى گ. پادالكا جانە ا. موگەنسەن ميسسيالارىنىڭ جەمىستى اياقتالعانىن ايتا كەلىپ، بۇكىل قازاقستان حالقىن ايشىقتى وقيعامەن قۇتتىقتادى.

ا. ايىمبەتوۆ ەلىمىزدىڭ اتىنان حالىقارالىق عارىش ستانساسىندا وكىلدىك ەتۋ مارتەبەسىن سەنىپ تاپسىرعانى ءۇشىن مەملەكەت باسشىسىنا جانە قازاقستان حالقىنا العىس ايتتى.

ب ا ق وكىلدەرىنە ارنالعان بريفينگ بارىسىندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بۇگىندە الەمدەگى 200 دەن اسا مەملەكەتتىڭ تەك ساناۋلىسى عانا ازاماتىن عارىشقا اتتاندىرا الاتىنىن ايتا كەلە، قازاقستاننىڭ عارىش سالاسى تابىستى دامىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

«روسكوسموس پەن رەسەي فەدەراتسياسى باسشىلىعىنىڭ قولداۋىمەن ءبىز عارىشكەرلەر دايارلاۋدى جۇزەگە اسىرامىز. بۇگىندە قازاقستاننىڭ جەر سەرىكتەرى ماڭىزدى كوممۋنيكاتسيالىق جانە عىلىمي-زەرتتەۋ قىزمەتتەرىن اتقارۋدا. پولكوۆنيك ايىمبەتوۆ ساپار بارىسىندا وزىنە جۇكتەلگەن بارلىق مىندەتتى ورىندادى. وسى ماقساتقا بولىنگەن قاراجات ۇزاق مەرزىمدى كەلەشەكتە ءوزىن اقتايدى جانە ءىس جۇزىندە زور پايدا اكەلەتىن بولادى»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

وتباسى ايشىقتارى

بۇگىن جەزقازعان دالاسىنا قونعان عارىشكەرلەردى كۇتىپ الۋشىلاردىڭ قاتارىندا قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ ۇلى ءامىر دە بولعان ەدى. ايتا كەتەرلىگى، ۇشۋعا ءبىر اي ۋاقىت قالعاندا ءبىز ايىمبەتوۆتەردىڭ وتباسىندا بولىپ، اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان ەدىك. ال بۇل كەزدە عارىشكەردىڭ ءوزى بولسا جۇلدىزدى قالاشىقتا دايىندىقتان ءوتىپ جاتقان بولاتىن، دەپ جازادى قازاقپارات ءتىلشىسى سارا نۇرعاليەۆا.

ايدىننىڭ جۇبايى - ليليا بايقوڭىر قالاسىنىڭ تۋماسى. ول لەنينسك (قازىرگى بايقوڭىر) قالاسىندا دۇنيەگە كەلىپ، سوندا ورتا مەكتەپتى بىتىرگەن جانە سودان كەيىن وتباسىمەن بىرگە تالدىقورعان قالاسىنا كوشىپ كەلگەن.

«ءبىراق، ءبىز بايقوڭىردا كەزدەسكەن جوقپىز، - دەپ كۇلەدى ليليا. - تالدىقورعاندا ءبىز ايدىننىڭ وتباسىمەن كورشى تۇردىق، سول كەزدە تانىسقان بولاتىنبىز. اكەم اسكەري بولىمدە جۇمىس ىستەدى، ال ايدىن ارماۆير جوعارى اسكەري اۆياتسيالىق ۋچيليشەسىن بىتىرگەننەن كەيىن سوندا اسكەر بورىشىن وتەپ جۇرگەن ەدى. بايقوڭىردا تۇرعان كەزىمدە مەن جولداسىمنىڭ ۇشقىش نە عارىشكەر بولعانىن ارمانداعان ەدىم. ءبىراق، ونىڭ ءدال وسىلاي شىنايى ومىردە اسا قوياتىنىن ويلاماپپىن. مەن تاعدىرىما جانە قولداۋ كورسەتكەن اللا تاعالاعا شەكسىز ريزامىن».

ايىمبەتوۆتەر وتباسىنىڭ ۇلكەنى ءامىر 17 جاستا. ول ەلورداداعى 53№ مەكتەپتە 11 سىنىپتا وقيدى. ءامىر اكەسىنە تارتقان. اسىرەسە، ونىڭ سويلەۋ مانەرى قاتتى ۇقسايدى.

جوعارى سىنىپ وقۋشىسىنىڭ بولمەسىنىڭ ءبىر قابىرعاسى تولىعىمەن كوك الەمىنە ارنالعان. «مەن دە اكەم سياقتى ۇشقىش بولعىم كەلەدى. ال ول ءۇشىن جاقسى ءبىلىم الىپ سپورتپەن اينالىسۋ كەرەكتىگىن بىلەمىن»، - دەدى ءامىر. ايتا كەتەرلىگى، جاسوسپىرىم 4  جىل بويى كاراتەمەن اينالىسقان. ءدال وسى سپورت تۇرىنەن العان ناگرادالارى دا جەتكىلىكتى. باسكەتبولمەن اۋەستەنەدى، ساباق ۇلگەرىمى دە جاقسى. ول بىرنەشە جىل بويى استاناداعى اۆيا مەكتەپكە بارىپ ءجۇر. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ول 32 ساعات اۋەدە بولسا، سونىڭ 18 ساعاتىندا ۇشاقتى ءوزى باسقارعان.

«مەندە اعام سياقتى اۆياتسيا جۇيەسىندە جۇمىس ىستەگىم كەلەدى»، - دەيدى ايدىننىڭ 14 جاستاعى قىزى ديانا. - ءبىز اكەمىزدىڭ عارىشكەر بولۋ ارمانى قانداي قيىندىقپەن ورىندالعانىن كوردىك. ول بىزدەر ءۇشىن ەڭبەككە، ادامدارعا، ومىرگە دەگەن قارىم-قاتىناستارعا ۇلگى بولىپ كەلەدى».

ايدىننىڭ كىشى ءارى سۇيىكتى قىزى دايانا ەكىنشى سىنىپتا وقيدى. «مەن اكەمدى جاقسى كورەمىن ءارى ونىڭ دۇنيەدەگى ەڭ مىقتى ادام ەكەنىن بىلەمىن»، - دەپ كۇلەدى دايانا. بايقوڭىردا اكەلەرىن عارىشقا شىعارىپ سالۋ بارىسىندا دايانا بارىنشا ۇستامدىلىق تانىتقانى ەستە. ويتكەنى ول عارىش ايلاعىنداعى عارىشكەرلەرمەن وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىنان كەيىن قاۋمالاعان جۋرناليستەردىڭ ورتاسىندا قالعان ەدى.

«ول ۋاقىتتا مەنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتكەرلەرىنە نازار اۋدارارلىق كۇيىم جوق ەدى. ءبىز بىرنەشە كۇن ۇيىقتامادىق، ۇشىرىمدى ويلاپ الاڭدادىق. تەك قانا جاقسىلىقتى ويلاۋعا تىرىستىق، ءبىراق ءتۇرلى ويلار بولدى. ايدىننىڭ اناسى، مەنىڭ ەنەم جۇماگۇل اپا دا بايقوڭىرعا كەلگەن ەدى. سول كىسىنىڭ انالىق دۇعاسىنىڭ ارقاسىندا ءبارى جاقسى ءوتتى»، - دەيدى ليليا.

«ءبىزدىڭ وتباسىمىزدىڭ ەگەسى اقان رىسكەلدى ۇلى 74 جاسقا كەلەر ەدى. ول وسىدان 8  جىل بۇرىن ومىردەن وزدى. ول ايدىننىڭ عارىشقا ۇشۋ ءۇشىن بارلىق ەمتيحاندى تاپسىراتىندىعىن ءبىلدى ءارى وعان ۇنەمى سەنىم ارتتى. ايدىن ءبىزدىڭ وتباسىمىزداعى ەكىنشى ۇل. تۇڭعىشىمىز ايدار ايدىننان 1 جاس قانا ۇلكەن. ول ق ر شەكارا اسكەرى دەپارتامەنتىنىڭ اسكەري قىزمەتكەرى. قىزىم دانا ءۇي شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. كىشى ۇلىم اليمير 33 جاستا، ول «ەير استانا» ۇلتتىق كومپانياسىندا جۇمىس ىستەيدى»، - دەيدى جۇماگۇل اپا.

12 جىل بويى ءوزىنىڭ جۇلدىزدى ءساتىن كۇتكەن ايدىن ايىمبەتوۆ عارىشقا سامعاۋ ءۇشىن تىڭعىلىقتى دايىندالىپ قانا قويماي جۇبايى ليليامەن بىرگە تاربيەلى ۇل- قىز ءوسىردى. مۇمكىن تاياۋ ۋاقىتتا ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ ۇلىنىڭ دا ارمانى ورىندالىپ، قازاقستاندىق عارىشكەرلەردىڭ ساپى تاعى ءبىر ادامعا تولىعا تۇسەر. اللا تاعالا سونى ءناسىپ ەتسىن!

قازاقستاننىڭ ەڭ جوعارى ناگراداسى

مەملەكەت باسشىسى عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆتى ماراپاتتاۋ راسىمىنە قاتىستى. جينالعاندارعا ارناعان سوزىندە قازاقستان پرەزيدەنتى ءبىر اي بۇرىن قازاقستان عارىشكەرىنىڭ حالىقارالىق ەكيپاج قۇرامىندا العاشقى 10 كۇندىك عارىش ساپارىنا ۇشقانىن اتاپ ءوتتى. «ايدىن ايىمبەتوۆ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءۇشىنشى عارىشكەرى اتاندى. مەن ەلىمىزدىڭ باعىندىرعان جاڭا جەتىستىگىمەن بۇكىل حالقىمىزدى قۇتتىقتايمىن. ءبىزدىڭ قازىرگى زامانعى تاريحىمىزداعى وسى ۇلى وقيعاعا كاسىبي تۇرعىدان ۇلەسىن قوسقانداردىڭ بارىنە العىس ايتامىن. رەسەيلىك سەرىكتەستەر مەن باسشىلارعا، سونداي-اق ەكسپەديتسيانىڭ شەتەلدىك مۇشەلەرىنە ايرىقشا ريزاشىلىق بىلدىرەمىن»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ عارىشتى يگەرۋ ءارقاشان ادامزاتتىڭ ەڭ اڭسارلى ارمانىنىڭ ءبىرى بولعانىن اتاپ ءوتتى. «بۇگىندە بۇل - بارلىق جەر شارى تۇرعىندارىنىڭ ەڭ بيىك ميسسياسى. بىزدەر، قازاقستاندىقتار بايتاق جەرىمىزدە بۇكىلالەمدىك عارىش ايلاعى - بايقوڭىردا الپىس جىل بويى جۇمىس جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقانىن ماقتان ەتەمىز. عارىشكەرلەردى جەر ءجۇزى وسى جەردەن، قازاقستاننان شىعارىپ سالادى. ادامزاتتىڭ عالام تۋرالى تانىمىن كەڭەيتەتىن كۇردەلى ەكسپەديتسيالاردان كەيىن ولاردى وسىندا قارسى الامىز. عارىشقا ۇشقان جارتى عاسىردان استام ۋاقىت ىشىندە 38 ەلدىڭ 545 عارىشكەرى عارىش كەڭىستىگىندە بولىپ قايتتى. سول ەلدەردىڭ قاتارىندا قازاقستان دا بار. ا. ايىمبەتوۆتىڭ ءساتتى ساپارى ەلىمىزدىڭ عارىش جىلناماسىنىڭ جاڭا پاراعىن اشتى»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

مەملەكەت باسشىسى ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىز الەم بويىنشا عارىش كەڭىستىگىن باعىندىرعان ازاماتتارىنىڭ سانى ۇشەۋدەن كەم ەمەس 9 ەلدىڭ ءبىرى بولعانىنا نازار اۋداردى «بۇل - كۇن جۇيەسىنىڭ كەڭىستىگىن زەرتتەۋ جانە يگەرۋ ىسىنە وزگە ەلدەرمەن بىرگە اتسالىسىپ وتىرعان قازاقستاننىڭ عارىشتىق بولاشاعى ءۇشىن جاسالعان جاڭا قادام. جەردىڭ تارتىلىس كۇشىن ەڭسەرۋگە ۇمتىلىس ادامنىڭ ەڭ ۇلى ەرلىگىنىڭ ءبىرى بولدى، سولاي بولىپ قالا بەرەدى. ول ەڭ باتىل ءارى لايىقتىنىڭ عانا قولىنان كەلەدى.

وسىنداي باتىردىڭ ءبىرى ءبىزدىڭ ءۇشىنشى عارىشكەرىمىز ا. ايىمبەتوۆ بولىپ وتىر. سوندىقتان مەن وعان حالىق قاھارمانى جانە «قازاقستاننىڭ عارىشكەر- ۇشقىشى» اتاعىن، سونداي- اق التىن جۇلدىز بەن «وتان» وردەنىن بەرۋ تۋرالى جارلىققا قول قويدىم. وسى ەڭ جوعارى ماراپاتتار ونىڭ قازاقستان حالقىنىڭ يگىلىگى ءۇشىن جاساعان ەرلىگىن ايعاقتايدى»، - دەدى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

قازاقستان پرەزيدەنتى جاڭا حالىق قاھارمانى ا. ايىمبەتوۆ ەندى ەلىمىزدىڭ كورنەكتى باتىر-عارىشكەرلەرى قاتارىندا بولاتىنىن ايتتى.

«ءبىزدىڭ تۇڭعىش عارىشكەرىمىز توقتار اۋباكىروۆتىڭ 24 جىل بۇرىنعى عارىشقا ساپارى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ التىن باستاۋى بولدى. وسى ۇشۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قانشاما قيىندىقتاردى ەڭسەرۋگە تۋرا كەلگەنى ەسىمىزدە. ەكىنشى عارىشكەرىمىز تالعات مۇسابايەۆ - جالپى جيىنتىعى 341 تاۋلىككە سوزىلعان 3 عارىش ەكسپەديتسياسىنا قاتىستى. ول - اشىق عارىش كەڭىستىگىنە 8 رەت شىعىپ، 42 ساعاتتان استام ۋاقىت بولعان تۇڭعىش قازاق. تالعات مۇسابايەۆ - قازاقستان مەن رەسەيدىڭ عارىش سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعىنىڭ، حالىقتارىمىزدىڭ ماڭگىلىك دوستىعى مەن تاتۋ كورشىلەستىگىنىڭ سيمۆولى»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ا. ايىمبەتوۆتىڭ قازاقستاننىڭ عارىشتىق زەرتتەۋلەرىنىڭ بەسىنشى باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرعانىن اتاپ ءوتتى. «سالماقسىزدىق جاعدايىندا «كۋلوندى كريستالل» الۋ جونىندەگى زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلدى. ەلدىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارى بار وڭىرلەرىن، ەڭ الدىمەن ارالدى مونيتورينگتەۋ جانە سۋرەتكە ءتۇسىرۋ جۇمىستارى جاسالدى. ءبىرقاتار ماڭىزدى سىناقتار دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاتىستى بولدى»، - دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

سوڭىندا مەملەكەت باسشىسى ەلىمىزدىڭ جاڭا حالىق قاھارمانى ايدىن ايىمبەتوۆتى ەڭ جوعارعى مەملەكەتتىك ناگراداسىمەن قۇتتىقتاپ، وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتى ونىڭ تابىستى ورىنداعانىن ايتتى.

ا. ايىمبەتوۆ ءوزىنىڭ ساپارى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قامقورلىعى مەن قولداۋىنىڭ ارقاسىندا جۇزەگە اسقانىن ايتىپ، ەلباسىعا العىسىن ءبىلدىردى. «مەن ءۇشىن بۇگىن ومىرىمدەگى ەڭ باقىتتى ءارى تولقۋلى كۇن بولدى. ويتكەنى، مەن پرەزيدەنتتىڭ قولىنان وتانىمنىڭ ەڭ جوعارى ناگراداسىن الدىم. مەن ءسىزدىڭ تاپسىرماڭىزبەن 1998-جىلدان بەرى عارىشقا ۇشۋعا دايىندالدىم. حالىقارالىق ەكيپاج قۇرامىندا قازاقستاننىڭ اتىنان وكىلدىك ەتۋ مەن ءۇشىن بيىك مارتەبە»، - دەدى قازاقستان عارىشكەرى. ول سونداي-اق وزىنە جۇكتەلگەن مىندەتتەردىڭ ورىندالعانى تۋرالى باياندادى. «ۇشۋ ساپارى بارىسىندا قازاقستاننىڭ عارىشتىق زەرتتەۋ باعدارلامالارى ىسكە اسىرىلدى. قازعارىشتىڭ عىلىمي باعدارلاماسى بويىنشا ارال جانە كاسپي تەڭىزدەرىنە مونيتورينگ جاسالدى. سونداي-اق ميكروگراۆيتاتسيا جاعدايىندا ميكروبولشەكتەردىڭ فيزيكالىق قاسيەتتەرى زەرتتەلدى. مۇنىڭ ءبارىن ءبىزدىڭ عالىمدارىمىز تەرمويادرولىق ەنەرگەتيكا، پلازمالىق مەديتسينا، نانوتەحنولوگيا جانە تاماق ونەركاسىبىندە پايدالاناتىن بولادى. كەيىن ولار قازعارىش پەن حالىقارالىق عارىشتىق ىنتىماقتاستىق اياسىندا جالعاسادى»، - دەدى ا. ايىمبەتوۆ.

سوڭىندا ا. ايىمبەتوۆ نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا حالىقارالىق عارىش ستانساسى بورتىندا پلانەتامىزدى 150 رەتتەن استام اينالىپ شىققان مەملەكەتتىك تۋىمىزدى تابىس ەتتى.

جاڭا تولقىن

ەندىگى ۋاقىتتا ايدىننىڭ كۇندەلىكتى تىرشىلىگى قاۋىرت. سان ءتۇرلى كەزدەسۋلەر ءومىرىنىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالىپ وتىر. ماسەلەن، كۇنى كەشە عانا وعان «ەكسپو-2017» كورمەسىنىڭ ەلشىسى رەسمي مارتەبەسى بەرىلدى. «ءبىز ايدىندى ءبىزدىڭ كورمەنىڭ ەلشىسى ەتۋدى شەشتىك. بۇل - قۇرمەتتى ءارى مارتەبەلى ءىس. ءبىز قازىرگى كەزدە ەلىمىزدىڭ قوعام قايراتكەرلەرى مەن تانىمال ادامدارىنان قۇرالعان قوعامدىق كەڭەستى قۇرۋمەن اينالىسۋدامىز. ياعني، ولار كورمەنىڭ ەلشىلەرى بولىپ، ەكسپو-2017 كورمەسى ارقىلى ءبىزدىڭ قازاقستاندى ناسيحاتتايدى. سوندىقتان دا بۇگىن تابىستاپ وتىرعان سەرتيفيكاتىمىز ايدىن ايىمبەتوۆ «ەكسپو-2017» كورمەسىنىڭ ەلشىسى رەسمي مارتەبەسىنە يە ەكەنىن راستايدى، - دەدى ا. ەسىموۆ.

مۇنىمەن قوسا، «استانا ەكسپو-2017» ۇلتتىق كومپانياسى باسشىسى عارىشكەرگە ەستەلىك سىيلىق رەتىندە عارىش كەمەسىنىڭ مەتالىنان جاسالعان قول ساعاتتى تابىستادى. ساعاتتا «قازاقستان. بايقوڭىر. سويۋز ت م ا-18م» جازۋى قاشالعان.

سونىمەن قاتار قازاقستاندىق عارىشكەر ايدىن ايىمبەتوۆ قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى - ۇلت كوشباسشىسى كىتاپحاناسىندا وقۋشىلارمەن كەزدەسىپ، عارىشكەر اتانۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەتتىگىن ايتىپ بەردى. «عارىشكەرلەر قاتارىنا قوسىلۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن دەنساۋلىق مىقتى بولۋ شارت. ەكىنشى كەرەگى - جوعارى ءبىلىم. سونان سوڭ ەڭبەكقورلىق قاجەت»، - دەپ اتاپ ءوتتى ول.

ونىڭ ويىنشا، عارىشكەرلەردىڭ بويىندا الەمدى تانۋعا دەگەن قۇشتارلىق، جىگەر جانە قاراپايىمدىلىق بولۋى كەرەك. «مەن قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ قولىنان جوعارى ناگرادا العان كەزدە مەن وزىمە وتان ءۇشىن، ەلدىڭ وركەندەۋى ءۇشىن بارلىق ءومىرىمدى سارپ ەتەمىن دەپ ۋادە ەتتىم. مەن جوعارى ناگراداعا يە بولدىم، ءبىراق مەن سول باياعى ايدىن بولىپ قالدىم، وزگەرمەيتىن دە شىعارمىن، مەن جاي عانا ءوز قىزمەتىمدى اتقارىپ، ەلىمىزدىڭ عارىش سالاسىن كوركەيتۋ جولىندا ەڭبەك ەتە بەرەتىن بولامىن»، - دەيدى ول.

سونىمەن قاتار ول وقۋشىلار الدىندا قازاقستاندىق عارىشكەرلەر قالاي دايىندالاتىندارىن ايتتى. «ءبىز عارىشكەرلەر وتريادىندا دايىندالدىق. 2012-جىلدىڭ 12- قازانىندا ماعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عارىشكەرى مارتەبەسى بەرىلدى. ءبىزدىڭ عارىشكەرلەرىمىزدىڭ سانى تۇتاس ءبىر وترياد بولعانىن قالار ەدىم»، - دەپ ەسكە الادى ول.

ا. ايىمبەتوۆ ەگەر مۇمكىندىك بولسا، ەكسپەديتسيا قۇرامىندا تاعى بىرنەشە مارتە عارىشقا اتتانعىسى كەلەتىندىگىن دە جاسىرمادى. «قازاقستاننىڭ عارىشقا ادامدى ۇشىرۋ تاجىريبەسى ءوزىنىڭ دامۋىن ءارى قاراي جالعاستىرا بەرمەك. كەلەسى جولى مەنىڭ ۇشۋىم ىقتيمال، مۇمكىن وزگە بىرەۋ تاڭدالار. بولاشاقتا جاڭادان وترياد قۇرىلۋى دا عاجاپ ەمەس»، - دەيدى عارىشكەر.

«بالاڭىزدىڭ عارىشكەر ماماندىعىن تاڭداعانىنا قالاي قارايسىز؟» دەگەن ساۋالعا ا. ايىمبەتوۆ: ول ۇشقىش بولعاندى ءوزى قالادى. كەيىن عارىشكەرلەر وتريادىنا دا تۇسە جاتار. ولاردىڭ كەز كەلگەن تاڭداۋلارىن مەن قابىلداۋعا دايارمىن، قولىمنان كەلگەنىنشە قولدايمىن جانە مەن ونى وزدەرىنە ايتتىم»، - دەپ اتاپ ءوتتى.

اۆتور: مارلان جيەمباي

ماتەريالدى سايتقا دايىنداعان: كۇنسۇلتان وتارباي