دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ تۋعانىنا 106 جىل تولدى
ۇزاق جىل قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى قىزمەتىن اتقارعان د. قونايەۆ 1912-جىلى 12- قاڭتاردا الماتىدا دۇنيەگە كەلگەن، دەپ حابارلايدى «قازاقپارات» ح ا ا ءتىلشىسى.
دىنمۇحامەد احمەت ۇلى 1936-جىلى ماسكەۋدەگى التىن جانە ءتۇستى مەتالدار ينستيتۋتىن بىتىرگەننەن كەيىن قوڭىرات كەنىشىندە ەڭبەك جولىن باستادى. بولاشاقتا ۇلكەن ساياسي قايراتكەرگە اينالعان ول ديپلومىن قوڭىرات كارەرىندە جۇمىس ىستەگەن ءۇش جىلدا بۇرعىلاۋ ستانوگىنىڭ جۇمىسشىسىنان باستاپ سەح باستىعى، باس ينجەنەرى، ديرەكتورى قىزمەتىنە دەيىن كوتەرىلەدى. قوڭىرات كەنىشىندەگى ەڭبەگى ءۇشىن د. قونايەۆ 1938-جىلدىڭ شىلدە ايىندا «ەرەكشە ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ماراپاتتالعان.
وقۋ اياقتاعانىنا كوپ بولماسا دا كەنىشتە ءجۇرىپ، ءوزىن كوپشىلىكتى ۇيىمداستىرا بىلەتىن ىسكەر باسشى رەتىندە كورسەتە بىلگەن قونايەۆتى پارتيا 1939-جىلى ريددەر كەن باسقارماسىنىڭ ديرەكتورلىعىنا ۇسىنادى. ول تۇستا ريددەر پوليمەتالل كومبيناتىنىڭ جۇمىسى، اسىرەسە شيكىزات كەنىشتەرى اقساپ تۇرعان ەدى. جاس تا بولسا، جارقىن ىستەرىمەن كوپتى مويىنداتقان دىنمۇحامەد قونايەۆ قازىرگى شىعىس قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىن جەدەل كوتەرۋگە كوپ ەڭبەك سىڭىرەدى. ورتالىق كوميتەت قونايەۆقا زور سەنىم ءبىلدىرىپ، اۋىر مىندەت جۇكتەگەن ەدى. تۇرالاپ قالعان اسا ءىرى كاسىپورىننىڭ جۇمىسىن جولعا قويۋ وڭاي بولماسىن بىلسە دە، قونايەۆ تاۋەكەلگە بەل بايلايدى.
«قاشان دا ءبىرىنشى بولۋ قۇرمەتتى، ءبىراق تىڭنان سوقپاق سالۋ، مەشەۋ ەلدە ءىرى كاسىپورىندى جولعا قويۋ ماعان وڭايعا تۇسكەن جوق» دەپ جازادى ءوزىنىڭ ەستەلىك كىتابىندا. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، شىعىس قازاقستان حالقى دىنمۇحامەد قونايەۆتىڭ ريددەردە سىڭىرگەن ەڭبەگىن ۇمىت قالدىرعان جوق. قازىرگى ۋاقىتتا 60 مىڭعا جۋىق حالقى بار ريددەر شاھارىنداعى 20 شاقتى ءبىلىم ورداسىنىڭ ىشىندەگى جالعىز قازاق مەكتەبى - دىنمۇحامەد قونايەۆ اتىنداعى 3№ ورتا مەكتەپ ەكەنىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.
1942-1952-جىلدارى قونايەۆ قازاق ك س ر مينيسترلەر كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت ەتكەن ۋاقىتتا قازاقستان عالىمدارىنىڭ زور سەنىمىنە يە بولىپ، قازاق ك س ر عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى جانە ونىڭ باسشىسى بولىپ سايلانادى. بىلىكتى مامان وندا عىلىمي ۇيىمدىق جۇمىستاردى جاقسارتۋ، عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ نەگىزگى سالالارىن بىلىكتى كادرلارمەن نىعايتۋ شارالارىن ىسكە اسىرادى.
قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولعان كەزەڭدە دىنمۇحامەد قونايەۆ قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى مەن مادەنيەتىن وركەندەتۋ جولىنا ءوزىنىڭ ءبىلىمىن، مول تاجىريبەسىن جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىن ايانباي جۇمساي ءبىلدى. بىرنەشە مارتە ك س ر و جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى بولىپ سايلاندى. پارلامەنت جانە پارتيا دەلەگاتسياسىن باسقارىپ، الدەنەشە رەت شەتەلدەردە بولىپ قايتتى. پارتيانىڭ 23 سەزىندە ول س و ك پ ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەلىگىنە ۇمىتكەر، ال 24 سەزدە مۇشە بولىپ سايلاندى. ك س ر و جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ جانە قازاق ك س ر جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ مۇشەسى بولدى.
دىنمۇحامەد قونايەۆ قازاققا قارايلاسقان ءارى قاراپايىمدىلىعى كوپتى تاڭداندىرعان ساياساتكەر بولا ءبىلدى. ول بيلىك باسىندا بولعان ۋاقىت قانشالىقتى كۇردەلى بولعانىمەن، ەلدىڭ ەكونوميكاسىن، الەۋمەتتىك سالاسىن، عىلىمىن، ۇلتتىق مادەنيەتىن دامىتۋ ىسىنە ايتۋلى ەڭبەك ءسىڭىردى. 1986-جىلى قازاقستاندى كارتادان عانا بىلەتىن كولبين قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىلىعىنا كەلگەننەن كەيىن قونايەۆ ورنىنان بوساتىلادى.
ادالدىعىمەن ەل ەسىندە قالعان دىنمۇحامەد قونايەۆ 1993-جىلى تامىز ايىندا 82 گە قاراعان شاعىندا ومىردەن ءوتتى.
اۆتور: ايان بەكەن ۇلى
