امەريكادا تۇراتىن 101 جاستاعى قازاق اجە ناعاشىلارىن ىزدەيدى - فوتو
ناعاشى جۇرتى ۇلى ءجۇزدىڭ بوتباي رۋىنان، دەپ جازادى informburo.kz.
- ءبىزدىڭ اكەمىز 1932 -جىلى گولوشەكيننىڭ زاردابىنان اۋعانستانعا اۋىپ كەتكەن. اكەم اجاربەك، اكىمبەك، تۇرار، قيسىمباي، سەيىتقازى دەگەن اعا- باۋىرلارىمەن بىرگە كوشكەن. مەن جەتى جىلدان كەيىن 1939 -جىلى اۋعانستاندا دۇنيەگە كەلگەنمىن. ۇلى ءجۇز، جالايىر رۋىنان بولامىن، - دەپ باستادى اڭگىمەسىن يسمايل اتا.
1976 -جىلى يسمايل اتا وتباسىمەن اۋعانستاننان تۇركياعا قونىس اۋدارادى. ول جەردە شيرەك عاسىر ۋاقىت ءومىر ءسۇرىپ، 1996 -جىلى اتاجۇرتقا ورالعان.
- اۋعانستانداعى بىرنەشە قازاق ءبىر- بىرىمىزگە تۋىس بولىپ، قىز الىسىپ، قىز بەرىسىپ جاقىنداسىپ كەتتىك. اكەدەن التى جاسىمدا ايىرىلدىم. 16 جاسىمدا قازاقستاننان اۋىپ بارعان ۇلى ءجۇزدىڭ دۋلات رۋىنان شىققان، وزىممەن قۇرداس قازاق قىزبەن وتاستىم، - دەيدى يسمايل اتا.
- ءبىز بۇرىندارى جامبىل وبلىسى مويىنقۇم اۋدانىنان كەتكەن ەكەنبىز. 1973 -جىلى اۋعانستاننان وسى جەرگە قوناق بولىپ كەلەتىنمىن. ول كەزدە اكەمىزدىڭ كوزىن كورگەندەر بار ەدى، حات الىسىپ تا تۇراتىنبىز.
زاقاريا، ءومىريا دەگەن اكەمنىڭ قارىنداستارى، كەرىم ، ءابىلقاسىم دەگەن اتامىز بار ەدى. ءبىز وزگە ەلدە تۇرعان 40 جىل كولەمىندە تانيتىن تۋىستارىمىزدىڭ بارلىعى و دۇنيەلىك بولدى. شۋدا دا مويىنقۇمدا دا، جامبىلدا دا اعايىنىمىز بار.
قازىر سەكسەنگە جاقىنداپ، جاسىم ۇلعايعان سايىن قاتارلاستارىم سيرەدى. توي- تومالاقتا باتا سۇراعاندا، جان- جاعىما قارايمىن، مەنەن ۇلكەن ادام قالماپتى. ەلۋ جىلدا ەل جاڭا دەگەن وسى ەكەن، - دەيدى يسمايل اتا.
ەلگە بولشيەۆيكتەر كەلگەندە ءاسيا دا اكەسىمەن بىرگە قازاق دالاسىنان اۋعانستانعا كەتكەن. كەيىن 1982 - جىلى كەڭەس اسكەرى اۋعان جەرىنە كىرگەندە بۇل ەلدى تاستاپ، تۇركيا ارقىلى گەرمانياعا ءوتىپ، ودان ا ق ش- قا قونىس اۋدارعان.
- اپكەم ءاسيا سول اۋعانستاندا اسكەر باسىنىڭ ۇلىنا كۇيەۋگە شىققان. رۋكيا، ءامينا، ءاليا دەگەن قىزدارى، امان، يۋسۋف دەگەن ۇلدارى بار. نەگىزى 12 قۇرساق كوتەرگەن، امان قالعانى وسىلار.
1982 -جىلدارى ماعان تۇركياعا كەلىپ، بىرنەشە اي قاسىمدا تۇردى. بىرەر ايدان سوڭ گەرمانياعا، اراعا بىرنەشە جىل سالىپ 1987 - جىلى كۇيەۋ بالالارىمەن امەريكاعا كوشتى. ءبىز تىلىمىزگە دە دىنىمىزگە دە جاقسى بولعان سوڭ تۇركيادا قالدىق.
ءاسيا ەكەۋىمىزدىڭ باسقا اعا- باۋىرلارىمىز اۋعانستاندا دۇنيەدەن ءوتتى. ءاسيادان كىشى ورىنباسار دەگەن اپكەم بار ەدى، ارتىندا ۇرپاق تا قالمادى.
ءاسيا اجە اتى قازاق بولسا، وزىنە تۋىسقان قىلىپ الادى. قاي جەردە جۇرسە دە ەكى- ءۇش قازاقتىڭ باسىن قوسىپ، قوناقتاي قوياتىن. بۇرىندارى اراعا ەكى- ءۇش جىل ۋاقىت سالىپ كەلىپ تۇراتىن ەدى. قازىر قارتايدى، بىرنەشە ۇشاق اۋىستىرىپ كەلۋ قيىنعا سوعادى. ءوزىڭ كەل دەپ شاقىرادى... جيەندەرىم مەنى ىزدەپ ءجيى كەلىپ تۇرادى، - دەيدى يسمايل اتا.
ايتۋىنشا، ءاسيا اجە قازاقستانعا كوشىپ كەلگىسى كەلەدى- اق... ءبىراق جولداسى قازاق بولماعاسىن، بالالارى قازاقشا بىلمەيدى. ءتىل بىلمەگەن سوڭ كۇن كورۋ قيىن. سوندىقتان ۇيرەنىسكەن امەريكادا تۇرىپ جاتىر، سول ەلدە تۇراقتاپ قالعان.
اۋعانستانعا بارعان ءبىرىنشى قازاق
اكەمىز تۋعان جەرىندە اتاقتى دا ابىرويلى، ەلىنە سىيلى كىسى بولعان دەيدى. اسان دەگەن بولىستىڭ اقىلگويى (كەڭەسشىسى) ءارى ءدىندار ادام ەكەن. ەستۋىمشە، ادام ساناعىن الىپ ءجۇرمىز دەپ اۋىلداعى ادامداردىڭ بىلەگىنە ءمور باسادى. ءبىر جەزدەمىز موردەگى «راسسترەل» دەگەن ءسوزدى كورىپ، مۇنداي مورلەر اتۋعا تىزىمدەلگەن ادامدارعا باسىلاتىنىن ايتادى. ءسويتىپ، اۋىل بولىپ جينالىپ، قاشادى.
- «كاپىردەن زۇلىمدىق كوردىم، قايدا كوشسەم دە مۇسىلمان ەلگە كوشەم» دەپ جاقىندارىمەن تۇركىستانعا، كەيىن قاراقالپاقستانعا، ارى قاراي ءامۋداريا ارقىلى اۋعانستانعا وتكەن. سول ەلدىڭ مايمانا دەگەن جەرىنە تۇراقتايدى. اۋعانستانعا اۋىپ بارعان ەڭ ءبىرىنشى قازاقتار ءبىزدىڭ اكەلەرىمىز ەدى، - دەيدى يسمايل اتا.
ول جەردە مال الىپ- ساتىپ كۇن كورگەن
اۋعانستاندا بارعان بويدا اكەمىز كوزىنەن ايىرىلىپتى. ايتەۋىر، مال تانيتىندىعىنىڭ ارقاسىندا الىپ- ساتۋدى كاسىپ قىلادى. كوزى كورمەسە دە، اعام ازىمبەكتى، سول كەزدە 12 جاستا ەدى، بازارعا ءوزىن جەتەكتەتىپ ەرتىپ بارىپ، مالدىڭ ساۋىرىنان سيپاپ، ارىق- سەمىزدىگىن ايىرۋدىڭ سىرىن ۇيرەتەدى ەكەن. ءسويتىپ، بالا- شاعاسىن باعىپ- قاققان.
كوپ ۇزاماي اعاما كوز ءتيىپ، 13 جاسىندا قايتىس بولادى. بالا ولگەن سوڭ ۋايىم ءوزىن دە اكەتتى. شەشەم 13 بالام بار دەيتىن. سونىڭ ەكەۋى قازاقستاندا تۋعان. قازىر ءاسيا ەكەۋىمىز عانا بارمىز.
اكەم قايتىس بولعان سوڭ، انام بالا- شاعاسىمەن اكەمنىڭ ءىنىسى اجاربەكتىڭ قولىنا بارىپ تۇردى. اجاربەكتىڭ ەكى بالاسى بار ەدى. ءبارىمىز اۋعانستاندا كيىم- كەشەك، كويلەك، قازاقى شاپان، اياق- كيىم تىگىپ، كۇن كورەتىنبىز. ماشينامەن، قولمەن تىگەمىز. اكەممەن بىرگە اۋعانستانعا بارعان اعا- ىنىلەرى، ولاردىڭ بالالارى - ءبارى قايتىس بولدى. قازىر ولاردان ۇرپاق قالعان جوق.
يسمايل اتانىڭ تەگى وتانسۇيەر
قازاقستان مەن اۋعانستاندا جەكە كۋالىكتە اكەسىنىڭ اتىمەن جۇرسە، تۇركيادا تەگىڭدى مىندەتتى تۇردە كورسەتۋىڭ كەرەكسىڭ. سول جاققا كوشىپ بارعاندا قۇجاتتارىمدى راسىمدەۋ كەزىندە ماعان دا تەگىمدى كورسەتۋ كەرەك بولدى.
اكەمنىڭ «ەلىم- اي، جەرىم- اي، سۋىم- اي، وتانىمدى كورەر كۇنىم بولار ما ەكەن» دەگەن سوزدەرى جادىمدا مىقتاپ ساقتالعان. وتانىما ورالۋ مەنىڭ دە اسقاق ارمانىم بولدى. سوندىقتان تەگىمدى ويلانباستان وتانسۇيەر دەگەنىمدە تۇرىكتەر ورنىنان تۇرىپ، شاپالاقتاپ، قول سوقتى. تاماشا ەكەن، قايدان تاپتىڭىز دەدى. ولار تۇركياعا قاتىستى دەپ ويلاسا كەرەك، ال نەگىزى ول مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ تۇبىندە جاتقان ارمانىم - قازاقستان، ەلىم ەدى.
اكە- شەشەم ولە- ولگەنشە قازى- قارتانىڭ ءدامىن اڭساپ ءوتتى
- تۇركيادا 25 جىل ءومىر سۇرگەندە تەرى يلەۋدى، ساپالى ءونىم شىعارۋدى يگەرىپ الدىق. ول جەردەگى ءتورت مىڭعا جۋىق قازاق وتباسى وسى كاسىپپەن كۇنىن كورىپ وتىر. 50 ادام قول استىمدا جۇمىس ىستەدى. قازاقستانعا كەلىپ تە ساۋدا- ساتتىقپەن اينالىسىپ كوردىك. سول جاقتا ىشىكتەردى تىگىپ، وسىندا اكەلىپ ساتىپ جۇردىك.
كەيىن قازاقستاننىڭ جاعدايى جاقسارا ءتۇستى مە، باعالى قۇندىز توندار شىقتى، ءبىزدىڭ ىشىكتەرىمىز ساۋدالانبادى. ونىڭ ۇستىنە قىتاي تەرىگە ۇقساس ماتەريالدان تىگىلگەن ىشىكتەردى ارزان باعامەن مول شىعارىپ، ءبىز شىعىنعا باتتىق. سوسىن ونى دا قويدىق.
نەگىزى مالمەن اينالىسقىمىز كەلەدى. كەزىندە مويىنقۇمنىڭ جانىندا قىرىققازىق دەگەن جەردە اكەمنىڭ جايلاۋى بولعان. مالمەن وسكەن اكە- شەشەم ولە- ولگەنشە قازى- قارتانىڭ ءدامىن اڭساپ ءوتتى. ءبىز ەندى قازاقستانعا كەلىپ، قازىنى جەپ ءجۇرمىز عوي.
ءبىراق كوڭىلىمە قاياۋ تۇسىرەتىنى، ەلىم- جەرىم دەپ كەلگەندە، وسىنشاما بايتاق دالادان، سوعىمىمىزدى ءوزىمىز باپتاپ وتىراتىن، ءتورت تۇياعى سياتىن ۇلتاراقتاي جەرىمىز جوق، كوپ قاباتتى ۇيدە تۇرامىز، - دەيدى يسمايل اتا.
ءاسيا اجە مەن يسمايل اتانىڭ ارمانى بار
يسمايل اتانىڭ ناعاشى جۇرتى ۇلى جۇزدەن تاراعان بوتباي رۋى (دۋلاتتىڭ تارماعى بولۋى كەرەك) . شەشەسىنىڭ اتى - ۇلتىقاش، ناعاشى اتاسى - الكەباي.
- ءاسيا ەكەۋىمىزدىڭ ارمانىمىز ناعاشى جۇرتىمىزدى تابۋ. اعاسى ما، ءىنىسى مە، بىلمەيمىن، تولەپ پەن ىسقاق دەگەن اتتارى ەسىمدە. شەشەم مەركىنىڭ قىزىمىن دەپ وتىراتىن. اۋعانستان اسقاندا 50 جاس شاماسىندا بولعان شىعار دەپ ويلايمىن. ناعاشىلارىمدى تاۋىپ، يىقتارىنا شاپان جاۋىپ، انامنىڭ جەتكىزە الماي كەتكەن امانات سالەمىن ايتىپ، باتالارىن الايىن دەپ ەدىم، - دەيدى يسمايل اتا.
ءاسيا اجەنىڭ امەريكادا ۆيردجينيادا تۇرىپ جاتقانىنا 36 جىل بولدى. جۋىردا 101 جاسقا تولعان قازاق اجەگە ا ق ش بيلىگى جەكە پاتەر سىيلاپ، كۇتۋشى جالداپ بەردى.
