امانتاي ءشارىپ «100 وقۋلىق» جايلى: ءبىر ءسوز ءۇشىن ءبىر كۇن ويلانعان كەز بولدى
ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ە ۇ ۋ تۇركى تانۋ كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى امانتاي ءشارىپ «قۇداي تانۋ تاريحى» كىتابىنىڭ اۋدارىلۋىمەن بىرگە، رەداكسيالاۋىنا دا اتسالىسقان.
«100 وقۋلىق» اياسىندا اۋدارىلعان كىتاپتاردىڭ ءبىرى - دۇنيە جۇزىنە ايگىلى عالىم، تەولوگ، پۋبليتسيست، بريتاندىق ويشىل كارەن ارمسترونگتىڭ «قۇداي تانۋ تاريحى» كىتابى. سول كىتاپتىڭ اۋدارما جانە رەداكسيالاۋ توبىنىڭ ىشىندە بولدىق»، - دەيدى امانتاي ءشارىپ استانادا وتكىزىلگەن «ەركىن سويلە» اتتى نەكونفەرەنسيادا.
ونىڭ ايتۋىنشا، كىتاپ قازىرگە دەيىن الەمنىڭ 40-قا جۋىق تىلىنە اۋدارىلعان.
«كارەن ارمسترونگتىڭ 11 كىتابى ورىس تىلىنە اۋدارىلىپتى. ونىڭ بارلىعى تانىمال كىتاپتار. ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى كوپتەگەن ولشەمدەرگە قاراي وتىرىپ، وسى ارمسترونگتىڭ بۇكىل شىعارماسىنىڭ ۇيتقىسى بولىپ تابىلاتىن «قۇداي تانۋ تاريحى» دەگەن كىتابىن تاڭداپ الدى. بۇل كىتاپتى ءبىر عانا تەولوگيانىڭ نەمەسە فيلوسوفيانىڭ اۋقىمىنا شەكتەپ قويۋعا بولمايدى. جالپى، تۋىندى گۋمانيتارلىق ماماندار ءۇشىن ۇلكەن ازىق بولاتىن دۇنيە دەپ ەسەپتەيمىز. كوپ قىرتىستى، كوپ ماعىنالى كىتاپ بۇگىنگى كۇنگە وتە وزەكتى. سەبەبى، اۆتور مۇندا ادامزاتتىڭ بۇكىل يدەيالارىن شوعىرلاندىرۋعا كۇش سالعان»، - دەيدى ول.
امانتاي ءشارىپ دىندەردىڭ تاريحىن قاراعان كەزدە ارمسترونگ ءاربىرىن جەكە- جەكە بولەكتەپ تاستاماي، ءبىر- بىرىمەن ساباقتاس ەكەنىن قاداي ايتىپ، ادامزاتتىڭ جاراتۋشىنى تانۋعا دەگەن ىزدەنىستەرىن كەلتىرىپ، بىرلىككە، تولەرانتتىققا، ءوزارا تۇسىنىستىككە شاقىراتىنىن اتاپ ءوتتى.
«سونىمەن قاتار، بۇل تەندەنتسيالىق باعىتتاعى ەمەس - عىلىمي- تانىمدىق كىتاپ. ج و و- لارداعى گۋمانيتارلىق ماماندىق الىپ شىعاتىن ستۋدەنتتەرگە بۇل ءبىر ايتۋلى وقۋ قۇرالى بولايىن دەپ تۇر. كىتاپ جازىلعالى بەرى شيرەك عاسىر ءوتىپتى. العاشقى باسىلىمى 1993 -جىلى شىققان. كارەن ارمسترونگتىڭ ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، كىتاپ جازىلىپ جاتقاندا اۆتور كوپ باسپالارعا شىققانىمەن، ءدىن تۋرالى بولعاندىقتان، تۋىندىنى ەشقايسىسى قابىلداماپتى. ال ەندى ءوزىڭىز كورىپ وتىرعانداي، كىتاپ جارىق كورگەننەن كەيىن قازىر ول حالىقارالىق بەستسەللەرگە اينالىپ وتىر»، - دەدى ول.
پروفەسسور سونىمەن قاتار، كىتاپتى اۋدارۋ بارىسى تۋرالى ايتتى.
«ءبىر تىلدەن ەكىنشى تىلگە اۋدارما جاساۋدا البەتتە وڭاي ەمەس. ويتكەنى، بىرىنشىدەن، ول - مەنتاليتەتتىڭ ماسەلەسى. اعىلشىن باسقاشا، ءبىز باسقاشا ويلايمىز. سوندىقتان، ءبىر تىلدەگى ۇعىمدى ەكىنشى تىلگە ۇعىنىقتى ەتىپ جەتكىزۋ كۇردەلى. كىتاپ ماعان رەداكتورلىققا كەلگەننەن كەيىن تۋىندىنى ءبىر ىزگە تۇسىرۋگە تىرىستىم. ويتكەنى، ءبىر عانا تەرميندى قازاق تىلىنە كىرىكتىرۋدىڭ ءوزى قيىن. ايتالىق، «كوزەل وتپۋشەنيە» دەگەن ۇعىم بار. ول تىركەستى قازاق تىلىنە كىرگىزەمىز؟ مەن وسى ءۇشىن عانا ءبىر كۇن ويلانىپ ءجۇردىم. ونى ءساتتى اۋدارۋ ءۇشىن اتالعان ءسوزدىڭ قايدان شىققانىن ءبىلۋ كەرەك بولدى. سويتسەك، بۇل قۇرباندىققا شالۋعا قاتىستى ءراسىمى ەكەن. قۇرباندىققا شالۋ كەزىندە ەۆرەيلەر ءبىر بۇزاۋدى، ءبىر قوزىنى، ەكى تەكەنى الىپ كەلەدى ەكەن دە، قۇرباندىققا شالادى. وسى كەزدە ەكى تەكەنىڭ بىرەۋىن امان قالدىرادى. قالعانى ءولتىرىلىپ، وتقا جاعىلادى. وسى تەكەنى امان ساقتاپ، ەۆرەيلەر بۇكىل ادامزاتتىڭ كۇناسىن سوعان ارقالاتىپ، مۇيىزىنە قىزىل ءجىپ بايلاپ، ەركىندىككە جىبەرەدى ەكەن. سوندا ول نە ماعىنا؟ ەۆرەي تىلىندە «ءازازاۋ» دەگەن ءسوز بار. ءازازىل عوي بىزدىڭشە. ءبىراق، ونى ءازازىل تەكە دەپ اۋدارا المادىق. سوندىقتان، ول ءسوزدى كۇناھار تەكە دەپ الدىق. مىنە، وسىنداي ءبىر عانا ءسوزدى اۋدارۋ ءۇشىن ارعى ماعىناسىنا ءۇڭىلۋ قاجەت. سول سەكىلدى «نەبەسنايا ماننا» - كوكتىڭ كۇلشەسى دەپ اۋدارىلدى. وسى سەكىلدى مىسالدار كوپ»، - دەيدى امانتاي ءشارىپ.
ەسكە سالا كەتسەك، 12 - ساۋىردە «قازاق تىلىندەگى 100 جاڭا وقۋلىق» جوباسى اياسىندا اۋدارىلعان العاشقى كىتاپتار ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆقا تانىستىرىلعان بولاتىن.
اۆتور: ايان بەكەن ۇلى
