100 جىل بۇرىنعى «ەسەپ قۇرالى»

وتكەن عاسىر باسىندا قازاق قوعامىنىڭ تەمىرقازىعىنا اينالعان الاش ارىستارىنىڭ اتقارعان ءىسى - بۇگىنگى ۇرپاققا ۇلگى.

Алаш оқулықтары
Фото: Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»

وسى ورايدا، ايتپاعىمىز، 1921 -جىلدىڭ 31- قاڭتارىندا ورىنبور قالاسىندا حالىق اعارتۋ كوميسسارى ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ توراعالىعىمەن زيالى قازاق ازاماتتارىنىڭ ءماجىلىسى وتەدى. جيىندا قارالعان باستى ماسەلە 1- ءھام 2-بۋىن مەكتەپتەر ءۇشىن وقۋلىق دايارلاۋ ءىسى بولدى. ناتيجەسىندە، الاش قايراتكەرلەرىنىڭ اتسالىسۋىمەن وقۋلىقتار جازىلدى. سونىڭ ءبىرى - ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى جازعان «ەسەپ قۇرالى» وقۋلىعى.

مىنا فوتودا وزدەرىڭىز كورىپ وتىرعان وقۋلىق - كىتاپ 1925 -جىلى ورىنبور قالاسىندا م. دۋلاتوۆتىڭ اۆتورلىعىمەن جارىق كورگەن «ەسەپ قۇرالى» كىتابى. بۇل جادىگەردىڭ ءبىر داناسى 10 جىل بۇرىن پاۆلودار- داعى ءماشھۇر ءجۇسىپ اتىنداعى ورتالىق مەشىت قورىنان تابىلدى.

اتالعان تۋىندىمەن تانىسىپ، قۇرالعا تولىق ساراپتاما جاساعان جۋرناليست ورالحان ايبەكتىڭ پايىمداۋىنشا، كىتاپتىڭ مۇقابا بەتىندە «ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى. باستاۋىش مەكتەپتە 2 جىل وقىلاتىن ەسەپ قۇرالى 4- باسىلۋى (تۇزەتىلدى، تولىقتىرىلدى)» دەپ جاديتشە جازىلعاندا، «م. دۋلاتوۆ. زاداچنيك. چاست ءى. كيرگيزسكوە گوسۋدارستۆەننوە يزداتەلستۆو. ورەنبۋرگ، 1925 گود» دەپ ورىسشا تاڭبا تۇسىرىلگەن.

مۇقاباسى قاتىرما قاعاز ەمەس، جاي عانا پاراق. ونىڭ سول جاق شەكەسىنە سول كەزدىڭ ءداستۇرى بويىنشا «جەر ءجۇزىنىڭ جالشىلارى بىرىگىڭدەر!» دەگەن ۇران جازىلىپتى. مۇقابانىڭ ىشكى جاعىندا مىناداي مالىمەتتەر بەرىلگەن: «قازاقستان مەملەكەت باسپاحاناسى. ورىنبور، 1925 -جىل» «كيرگلاۆليت №137. تيراج 10.000. تيپوگرافيا كيرگوسيزداتا. ورەنبۋرگ، كاراۆان- ساراي 1925 گ.»

ەسەپ
Фото: egemen.kz

«وقۋلىق - 98 بەتتەن، 3 تاراۋدان تۇرادى. پاراقتارىنىڭ رەتتىك سانى 4- بەتتەن باستالادى. سوڭعى بەتىندە مازمۇنى بەرىلگەن. 1- ءبولىم: «100-گە شەيىن سان» - 4 تارماقتان تۇرادى.Ⅱ بولىم: «1000 عا شەيىن ساناۋ امالدارى» - 4 تارماقتان تۇرادى. Ⅲ ءبولىم: «ءتورت امالدىق ەسەپتەر» دەپ اتالىپ، «اينالاداعى تابيعات»، «ەڭبەكتى تۇرمىس» جانە تاعى ءبىر تارماعى بار» دەيدى ايبەك تىلەۋبەك ۇلى.

بەكەن قايرات ۇلى

egemen.kz

سوڭعى جاڭالىقتار