ۇ ب ت ەندى بۇرىنعىداي بولمايدى: ءبىلىم جۇيەسىن نە كۇتىپ تۇر؟

استانا. قازاقپارات - ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋ (ۇ ب ت) قازاقستاندا 2004-جىلى ەنگىزىلدى. سودان بەرى بۇل جۇيە مەكتەپ بىتىرۋشىلەر ءۇشىن دە، جوعارى وقۋ ورىندارىنا قابىلداۋ ءۇشىن دە نەگىزگى سۇزگىگە اينالدى. ءبىر فورماتپەن بىرنەشە ماقساتتى قاتار اتقارۋعا ءتيىس بولعان ۇ ب ت جىلدار بويى تالاي وزگەرىستى باستان وتكەردى: پاندەر قۇرامى اۋىستى، وتكىزۋ ءتارتىبى جاڭاردى، سيفرلىق فورماتقا كوشتى.

سوعان قاراماستان، ونىڭ ادىلدىگى مەن ساپاسىنا قاتىستى پىكىرتالاس قوعامدا ءالى دە تولاستاعان جوق. سوڭعى كۇندەرى «ۇ ب ت فورماتىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەرەك» دەگەن اقپاراتتىڭ تارالۋى دا وسى كوپتەن بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان سۇراقتاردى قايتا كۇن تارتىبىنە شىعاردى.
ۇ ب ت يننوۆاتسيالىق ەكونوميكاعا كادر دايىنداي المايدى
ۇ ب ت فورماتىن جاڭارتۋ قاجەت دەگەن پىكىردى ءبىلىم سالاسىنىڭ ساراپشىسى نۇرمۇحاممەد دوسىبايەۆ قولدايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قولدانىستاعى ۇ ب ت نەگىزىنەن جاتتاندى ءبىلىمدى ولشەۋگە قۇرىلعان، ال مۇنداي ءتاسىل قازىرگى زامان تالاپتارىنا ساي ەمەس.
ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، وقۋشىلار ارنايى دايىندىق جۇيەلەرى ارقىلى قىسقا ۋاقىت ىشىندە ماتەريالدى جاتتاپ، تەست تاپسىرۋى مۇمكىن، الايدا ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسكەن سوڭ بۇل ءبىلىمنىڭ كوبىن ۇمىتىپ قالادى. ال ەكونوميكا قارقىندى تۇردە وزگەرىپ جاتقان كەزەڭدە جاتتاندى بىلىمگە سۇيەنگەن مامانداردى سيفرلاندىرۋ، روبوتتاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكت وڭاي الماستىرادى.
بىزگە ءقازىر تەرەڭ ويلاي الاتىن، كوپقىرلى، ماسەلەنىڭ مانىنە ۇڭىلە بىلەتىن ماماندار كەرەك. يننوۆاتسيالىق ەكونوميكا ءدال وسىنداي كادرلارعا مۇقتاج. ال ۇ ب ت- نىڭ قازىرگى باعىتىمەن ءبىز مۇنداي مامانداردى دايىنداي المايمىز، - دەيدى ول.
نۇرمۇحاممەد دوسىبايەۆ شەتەلدىك تاجىريبەگە دە نازار اۋدارادى. ماسەلەن، ا ق ش- تاعى تەستىلەۋ جۇيەلەرى بالانىڭ جاتتاندى ءبىلىمىن ەمەس، فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن، سيتۋاتسيانى ءتۇسىنۋى مەن ويلاۋ قابىلەتىن باعالاۋعا باعىتتالعان. ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستانداعى ۇ ب ت دا وسى باعىتقا بەت بۇرۋى ءتيىس.
امەريكادا SAT دەگەن ەمتيحاندار بار. ولار بالانىڭ جاتتاندى بىلىمىنەن گورى فۋنكتسيونالدى ءبىلىمىن ولشەيدى عوي، قانشالىقتى ولار سيتۋاتسيانى تۇسىنەدى، قالاي ويلانادى دەگەن سەكىلدى سۇراقتارعا جاۋاپ الادى، - دەدى نۇرمۇحاممەد دوسىبايەۆ.
قازاق ءتىلى مىندەتتى ءپان بولىپ قالۋى ءتيىس
ۇ ب ت فورماتىن جاڭارتۋ ماسەلەسىنە مەكتەپ مۇعالىمدەرى دە سالماقتى پىكىر بىلدىرۋدە. استانا قالالىق 84-مەكتەپ-ليتسەيى قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ مۇعالىمى گۇلسانا مۇقانوۆا بۇل باستامانى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن كۇرت وزگەرتپەي، بىرتىندەپ جاڭعىرتۋعا باعىتتالعان بايىپتى شەشىم دەپ سانايدى.
ونىڭ ايتۋىنشا، عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ 2026-جىلى ۇ ب ت- نىڭ قولدانىستاعى فورماتىن ساقتاپ قالۋ تۋرالى ۇستانىمى - وقۋشىلار مەن ۇستازدار قاۋىمى ءۇشىن ماڭىزدى تۇراقتىلىق فاكتورى.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە اسىعىس شەشىم قاۋىپتى. ۇ ب ت- نى كەزەڭ-كەزەڭىمەن جاڭارتۋ - وقۋشىنىڭ دا، مۇعالىمنىڭ دە جاڭا تالاپتارعا بەيىمدەلۋىنە مۇمكىندىك بەرەتىن دۇرىس قادام، - دەيدى مۇعالىم.
جاڭعىرتۋ ارنايى بەس جىلدىق جوسپار اياسىندا ىسكە اسىرىلماق. العاشقى كەزەڭدە وتاندىق تەست ازىرلەۋشىلەر حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالعان Educational Testing Service (ETS) كومپانياسىندا وقۋدان وتەدى. 2027-جىلدان باستاپ جاڭا فورمات پيلوتتىق رەجيمدە ەنگىزىلىپ، تالاپكەرلەرگە بەلگىلى ءبىر كەزەڭدە ۇ ب ت- نى ەسكى نەمەسە جاڭارتىلعان ۇلگىدە تاپسىرۋ قۇقىعى بەرىلەدى. مۇنداي ءتاسىل ءبىلىم الۋشىلاردىڭ پسيحولوگيالىق جانە اكادەميالىق دايىندىعىن ەسكەرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
جاڭا فورماتتاعى تەست تاپسىرمالارى لوگيكالىق ويلاۋ، فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىق پەن سىني تۇرعىدان ويلاۋ قابىلەتتەرىن باعالاۋعا باعىتتالماق. مۇنىڭ باستى ارتىقشىلىعى - جاتتاندى بىلىمنەن ارىلىپ، ومىردە قاجەت ناقتى داعدىلاردى دامىتۋ.
وقۋشى تەك ەرەجەنى ءبىلىپ قانا قويماي، ونى ناقتى جاعدايدا قولدانا الۋى ءتيىس. قازىرگى زامان ءدال وسىنى تالاپ ەتەدى، - دەپ اتاپ وتەدى گۇلسانا مۇقانوۆا.
وسى تۇستا مۇعالىم قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ ۇ ب ت جۇيەسىندەگى ورنىنا ەرەكشە توقتالادى. ونىڭ پىكىرىنشە، قازاق ءتىلىن تاڭداۋ پانىنە اينالدىرماي، مىندەتتى ءپان رەتىندە ساقتاۋ - مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن نىعايتۋدىڭ تىكەلەي تەتىگى.
قازاق ءتىلى - تەك گرامماتيكانى تەكسەرەتىن ءپان ەمەس. ول بالانىڭ ويلاۋ جۇيەسىن، ءماتىندى ءتۇسىنۋىن، ءوز ويىن ءدال ءارى ساۋاتتى جەتكىزۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرادى. سوندىقتان ونىڭ ۇ ب ت- دەگى ءرولى السىرەۋى ەمەس، كۇشەيۋى كەرەك، - دەيدى ول.
مۇعالىمنىڭ پايىمداۋىنشا، جاڭا فورماتقا كوشۋ بارىسىندا قازاق ءتىلى ءپانىنىڭ مازمۇنى دا زامان تالابىنا ساي جاڭارتىلىپ، ومىرمەن تىعىز بايلانىستى، ويلانۋعا جەتەلەيتىن تاپسىرمالارمەن تولىقتىرىلۋى ءتيىس. بۇل وقۋشىلاردى جاتتاندى ەرەجەلەردەن الىستاتىپ، ءتىلدى شىنايى قارىم-قاتىناس قۇرالى رەتىندە ەركىن قولدانۋعا ۇيرەتەدى ءارى مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرادى.
قورىتىندىسىندا گۇلسانا مۇقانوۆا ۇبت فورماتىن جاڭارتۋ - ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى ءارى وڭ قادام ەكەنىن ايتا وتىرىپ، وسى ۇدەرىستە قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ەستەن شىعارماۋ ۇلت بولاشاعى ءۇشىن شەشۋشى مانگە يە ەكەنىن اتاپ وتەدى. ءتىلى ساقتالعان ەلدىڭ عانا رۋحى بيىك، بولاشاعى بەرىك.
ۇ ب ت قالاي جانە قاشان وزگەرەدى؟
عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى ۇبت فورماتىن جەتىلدىرۋگە قاتىستى رەسمي ۇستانىمىن دا ناقتىلاپ وتىر. ۆەدومستۆونىڭ تۇسىندىرۋىنشە، بۇگىنگى تاڭدا ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋ مەكتەپتى اياقتاۋدىڭ قورىتىندى ەمتيحانى ەمەس، ول تەك قازاقستانداعى جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءتۇسۋ جانە مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتتارىن ءبولۋ كەزىندە قولدانىلاتىن كىرىسپە ەمتيحان قىزمەتىن اتقارادى.
مينيسترلىك مالىمەتىنشە، 2023- 2029-جىلدارعا ارنالعان جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسىندا ۇ ب ت- نى حالىقارالىق ستاندارتتالعان فورماتقا كوشىرۋ كوزدەلگەن. بۇل رەتتە تەست تاپسىرمالارىن ازىرلەۋ مەن ناتيجەلەردى تالداۋدا پسيحومەتريالىق تاسىلدەردى ەنگىزۋ، باعالاۋ ساپاسىن ارتتىرۋ نەگىزگى باسىمدىق رەتىندە ايقىندالعان. وسى ماقساتتا الەمدىك تەستولوگيا سالاسىندا جەتەكشى ورىن الاتىن Educational Testing Service (ETS) ۇيىمىمەن ىنتىماقتاستىق ورناتۋ ماسەلەسى پىسىقتالعان.
مينيسترلىك ETS- ءتى TOEFL جانە GRE سەكىلدى حالىقارالىق ەمتيحانداردى ازىرلەيتىن، ءبىلىم مەن قۇزىرەتتەردى باعالاۋ سالاسىندا كوپجىلدىق تاجىريبەسى بار جەتەكشى ۇيىم رەتىندە اتاپ وتەدى. وسى سەرىكتەستىكتىڭ اياسىندا بيىلعى 21-قىركۇيەكتە مەملەكەت باسشىسىنىڭ ا ق ش- قا رەسمي ساپارى بارىسىندا ETS كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى اميت سيەۆاكپەن كەزدەسۋ ءوتىپ، ۇلتتىق ءبىلىم جۇيەسىن جەتىلدىرۋ ماسەلەلەرى تالقىلانعان.
كەزدەسۋ قورىتىندىسى بويىنشا ءبىرقاتار ناقتى قادامدار قابىلداندى. اتاپ ايتقاندا، ETS- ءتىڭ حالىقارالىق جەتەكشى ساراپشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلدى. 31-قازاندا استانادا وتكەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتەر فورۋمىندا ETS باس ديرەكتورىنىڭ قاتىسۋىمەن ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋ ماسەلەلەرى تالقىلاندى. ال 6-قاراشادا ۆاشينگتون قالاسىندا عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى، ۇلتتىق تەستىلەۋ ورتالىعى جانە ETS اراسىندا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.
سونىمەن قاتار جوعارى ساپالى تەست تاپسىرمالارىن ازىرلەۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 30 ماماندى حالىقارالىق «بولاشاق» ستيپەندياسى اياسىندا دايارلاۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ وتىر. ETS- پەن بىرلەسىپ جاساندى ينتەللەكت، ءاداپتيۆتى تەستىلەۋ جانە حالىقارالىق ستاندارتتاردى قولداناتىن جاڭا تەست قۇرۋ تاسىلدەرى ايقىندالدى. مينيسترلىك وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، جاڭا فورماتتاعى تەست الدىمەن قازاقستانداعى شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ فيليالدارىنا ءتۇسۋ كەزىندە پيلوتتىق رەجيمدە ەنگىزىلەدى.
جاڭا تەستتى پيلوتتىق تۇردە قازاقستانداعى شەتەلدىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ فيليالدارىنا ءتۇسۋ كەزىندە ەنگىزۋ جوسپارلانۋدا. جالپى، جاڭا تەستىلەۋ فورماتى ۇ ب ت ساپاسىن ارتتىرىپ، ونى ەڭ ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەلەرگە سايكەس ستاندارتتالعان كىرىسپە ەمتيحان رەتىندە تانىلۋىن قامتاماسىز ەتەدى. ايتا كەتۋ كەرەك، 2026-جىلى قازىرگى ۇ ب ت فورماتى وزگەرمەيدى، جاڭا تەست فورماتىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەنگىزۋ 2027-جىلدان باستالادى، - دەلىنگەن مينيسترلىكتىڭ El.kz تىلشىسىنە بەرگەن رەسمي جاۋابىندا.