ورىندار اۋىستى: قىتايدا كومىرقىشقىل گازىنىڭ شىعارىندىلارى ازايدى، ال امەريكادا ءوستى

استانا. KAZINFORM - ا ق ش پەن قىتاي ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى كليماتتى لاستاۋدى ازايتۋ ماسەلەسىندە ورىندارىمەن اۋىستى. Carbon Monitor مالىمەتتەرى بويىنشا، 2025 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا قىتايدا كومىرقىشقىل گازىنىڭ شىعارىندىلارى %2,7- عا ازايعان، ال ا ق ش- تا بۇل كورسەتكىش %4,2- عا ارتقان، دەپ حابارلايدى ازەرتادج.

ساراپشىلار بۇل ءالى تۇراقتى ءۇردىس دەپ ايتۋعا ەرتە ەكەنىن ايتادى، سەبەبى بيىلعى كورسەتكىشتەرگە اۋا رايى مەن ساۋدا سوعىستارى سەكىلدى قىسقا مەرزىمدى فاكتورلار اسەر ەتكەن. دەگەنمەن، جاريالانعان دەرەكتەر الەمدەگى ەڭ ءىرى ەكى لاستاۋشى ەلدىڭ كليماتقا اسەر ەتۋ تراەكتورياسىن ايقىن كورسەتەدى.

قىتايدا ەكونوميكانى ەكولوگيالىق تۇرعىدان تازا ەتۋگە باعىتتالعان ارەكەتتەر قارقىن الىپ كەلەدى. بۇل ماقساتتا كۇن ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ سانى ارتىپ، ەلەكتروموبيلدەردىڭ ساتىلىمى وسۋدە. وسى ۋاقىتتا ا ق ش- تا ەلەكتر ەنەرگياسىنا سۇرانىستىڭ كۇرت ارتۋى مەن تابيعي گاز باعاسىنىڭ جوعارى بولۋى السىرەگەن كومىر سەكتورىن قايتا جانداندىردى - بۇل ا ق ش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ كليماتتىق رەتتەۋلەر مەن تازا ەنەرگيانى سۋبسيديالاۋ جۇيەسىن كۇرت وزگەرتكەن ساتپەن تۇسپا-تۇس كەلدى.

ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاھاندىق شىعارىندىلار مونيتورينگىمەن اينالىساتىن مامانى روب دجەكسون:

- قىتاي مەن ا ق ش بۇگىندە ءارتۇرلى باعىتتا قوزعالىپ جاتىر دەۋگە تولىق نەگىز بار، - دەپ اتاپ ءوتتى.
ول الداعى بىرنەشە جىلدا قىتايداعى شىعارىندىلار ازاياتىنىن، ال ا ق ش- تا ولاردىڭ تومەندەۋ قارقىنى باسەڭدەيتىنىن بولجادى.

سوڭعى ونجىلدىقتا جاھاندىق شىعارىندىلار بىرتىندەپ ءوسىپ كەلدى، ويتكەنى ا ق ش پەن ەۋروپاداعى ازايۋ قىتاي مەن ءۇندىستانداعى وسىممەن تەڭەستىرىلدى. 2025 -جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا الەم بويىنشا شىعارىندىلار كولەمى %0,7- عا ارتتى. سونىمەن قاتار، ەۋروپا مەن ءۇندىستان دا ءوزارا رولدەرمەن اۋىستى. ءۇندىستاندا العاشقى التى ايدا شىعارىندىلار كولەمى %2,2- عا ازايعان، وعان ەلدەگى كۇن ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ بەلسەندى پايدالانىلۋى ىقپال ەتكەن. حالىقارالىق ەنەرگەتيكا اگەنتتىگىنىڭ (ح ە ا) مالىمەتىنشە، 2025 -جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا ەلدە وندىرىلگەن ەنەرگيانىڭ - ى جەل جانە كۇن ەنەرگياسىنىڭ ۇلەسىنە ءتيدى، بۇل بىلتىرعى - بەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي ءوسىم.

ءۇندىستاندا اۋا رايى شىعارىندىلاردىڭ ازايۋىنا قىتايعا قاراعاندا كوبىرەك اسەر ەتتى. مامىر مەن ماۋسىم ايلارىندا مۋسسون ماۋسىمىنىڭ ەرتە كەلۋى تەمپەراتۋرانىڭ قالىپتى دەڭگەيدەن تومەن بولۋىنا اكەلىپ، كومىر تۇتىنۋ كولەمى ازايدى. ساراپشىلار بيىلعى جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ءۇندىستاندا كومىر تۇتىنۋ قايتا وسەدى دەپ بولجايدى.

ال ەۋروپادا سول كەزەڭدە شىعارىندىلار %4,6- عا ارتتى. الايدا ەڭ ءىرى وزگەرىستەر قىتايدا بولىپ جاتىر. سوڭعى ون جىل ىشىندە ەل الەمدىك شىعارىندىلاردىڭ وسۋىندەگى باستى فاكتور بولدى، سەبەبى كومىر ەنەرگەتيكاسى جاقسى دامىعان. مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، الەمدە تۇتىنىلاتىن كومىردىڭ جارتىسىنان كوبى قىتايدىڭ ۇلەسىنە تيەدى. سوعان قاراماستان، ح ە ا قىتايدا 2025 -جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا كومىر تۇتىنۋ %2,6- عا ازايعانىن حابارلادى، بۇل ەلەكتر ەنەرگياسىنا دەگەن سۇرانىستىڭ %5- عا وسكەنىنە قاراماستان.

ق ح ر- داعى كومىر تۇتىنۋدىڭ تومەندەۋى ەرەكشە نازار اۋدارارلىق، ويتكەنى ول ەلدەگى نەگىزگى سۋ ەلەكتر ستانسيالارى ورنالاسقان ەكى پروۆينتسياداعى قۇرعاقشىلىقپەن تۇسپا-تۇس كەلدى. بۇل، ادەتتە، گيدروەنەرگيا ءوندىرىسىنىڭ تومەندەۋىنە جانە كومىرگە دەگەن سۇرانىستىڭ ارتۋىنا الىپ كەلەر ەدى، ءبىراق بۇل جولى ولاي بولمادى. ونىڭ ورنىنا، گيدروەنەرگەتيكا مەن كومىر گەنەراتسياسى قاتار قىسقاردى، ال جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى بەلسەندى دامي باستادى.

2024 -جىلدىڭ العاشقى جارتىسىمەن سالىستىرعاندا كۇن ەنەرگياسى ءوندىرىسى E- عا ارتتى. مۇنداي سەكىرىس مامىر ايىندا قىتاي 92 گيگاۆاتت قۋات وندىرەتىن كۇن ستانسيالارىن ىسكە قوسقاننان كەيىن بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە ەلدەگى كۇن ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ جالپى قۋاتى 1 تەراۆاتتتان استى. سالىستىرمالى تۇردە، سول كەزەڭدە ا ق ش- تا بۇل كورسەتكىش شامامەن 134 گيگاۆاتتى قۇرادى. وسىعان بايلانىستى كەيبىر ساراپشىلار قىتاي كومىرقىشقىل گازى شىعارىندىلارىنىڭ شارىقتاۋ شەگىنە جەتكەن بولۋى مۇمكىن دەگەن پىكىر ايتتى.

حالىقارالىق كليماتتىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى گلەن پيتەرس قىتايداعى شىعارىندىلاردىڭ ازايۋىنا قازىرشە اسا ءمان بەرمەۋگە كەڭەس بەرەدى. ول بۇل ءۇردىستىڭ نەگىزىندە قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر جاتقانىمەن كەلىسەدى:

- قىتايدا شىعارىندىلار بيىل ازايسا دا، مەن ولار شارىقتاۋ شەگىنە جەتتى دەپ ايتا المايمىن. مۇنداي ازايۋدىڭ بىرنەشە جىل قاتارىنان بايقالعانىن قالار ەدىم، - دەپ قوستى ول.
ەسكە سالا كەتەيىك، بۇعان دەيىن دانيادا كومىرقىشقىل گازىن ساقتايتىن قويما اشىلعانىن جازعان ەدىك.