ەۋرو وداق ورتالىق ازيا ەلدەرىندەگى كوپ ۆەكتورلى ساياساتتىڭ ءمانىن نەگە تۇسىنگىسى كەلمەيدى

استانا. قازاقپارات - جاقىندا وتكەن ەۋروپارلامەنت سايلاۋى - الەم نازارىن ءبىر ءسات وزىنە اۋدارعان ماڭىزدى وقيعا بولدى. ءارتۇرلى مەملەكەتتەردەن جينالعان جۋرناليستەر بۇل شاراعا اسا ىجداعاتتىلىقپەن قارادى دەسەك، قاتە ايتقاندىق ەمەس.

ويتكەنى سايلاۋ ناتيجەسى بويىنشا تەك ەۋروپالىق ەلدەردىڭ عانا ەمەس، ەۋرووداقپەن ساياسي ءارى ەكونوميكالىق بايلانىس ورناتقان مەملەكەتتەردىڭ دە باعىت-باعدارىنا وزگەرىس ەنەدى.

Ulysmedia.kz باس رەداكتورى سامال يبرايەۆا ەۋرووداقتىڭ سىرتقى ىستەر جانە قاۋىپسىزدىك ساياساتى جونىندەگى رەسمي وكىلى پيتەر ستانو وتكىزگەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىنا قاتىستى. بريفينگتە ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ جۋرناليستەرى رەسمي وكىلگە ەۋروپالىق وداق ءبىزدىڭ ەلدەرمەن جاساسقان ىنتىماقتاستىق شارتتارىن وزگەرتە مە دەگەن سىڭايداعى سۇراقتارىن قويدى.

ەۋرووداق سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى وسى تاقىلەتتەس سۇراقتاردىڭ قويىلاتىنىن الدىن الا بولجاعانداي، سۇراققا ىركىلمەي جاۋاپ بەردى. ايتۋىنشا، ە و ءار ەلدىڭ ەركىن تاڭداۋ جاساۋ قۇقىعىن قۇرمەتتەيدى. پيتەر ستانونىڭ ايتۋىنشا، سول سەبەپتى ەۋروپالىقتار ۋكراينانى قولداپ وتىر. كورشىسى رەسەيدىڭ الىمجەتتىك جاساۋىنا مۇمكىندىك بەرمەي، بار قولداۋىن كورسەتۋدە. ەكىنشى جاعىنان، ەگەر ورتالىق ازيا ەلدەرى رەسەيمەن تىعىز قارىم- قاتىناستان باس تارتار بولسا، وندا ولار ەش ۇتىلمايدى. وعان بىرنەشە دالەلىمىز دە بار، - دەيدى پ. ستانو.

- ءبىز ساۋدا-ساتتىق قارىم-قاتىناستى ءۇزىپ، تاۋەلدىلىكتەن قۇتىلىڭىزدار دەپ كەڭەس بەرگەن بولار ەدىك. ويتكەنى رەسەيدە جاسالعان كەز كەلگەن بيزنەس بۇل ولارعا اقشا ءتۇسىپ تۇرادى دەگەندى بىلدىرەدى. سوندىقتان ءبىز ءوز ارىپتەستەرىمىزگە رەسەيمەن قانداي دا ءبىر كەلىسىم جاساۋعا اسىقپاڭىز دەگىمىز كەلەدى. ءبىز رەسەيگە سانكسيالاردىڭ 13 - پاكەتىن ەنگىزدىك. سىزدەر دە بۇعان قوسىلا الاسىزدار نەمەسە قوسىلماۋعا دا قۇقىعىڭىز بار. ءبىز مۇنى ناقتى جاعداياتتارعا بايلانىستى دەپ تۇسىنەمىز ءارى كىنالامايمىز. ويتكەنى رەسەيگە تۇسكەن اقشا ۋكراينا حالقىنىڭ قىرىلا بەرۋىنە قىزمەت ەتەدى.

پيتەر ستانو اتاپ كورسەتكەندەي، ەۋرووداق ەشقانداي ەلگە رەسەيمەن بايلانىستى ءۇزىلدى-كەسىلدى ۇزىڭدەر دەپ مىندەتتەمەيدى.

- ءبىزدىڭ ءوز قۇندىلىقتارىمىز بار، ءبىز ونى قۇرمەت تۇتامىز. سونداي-اق باسۋعا بولمايتىن «قىزىل سىزىقتارىمىز» بار. سوندىقتان ءار ەل ءوز مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ، شەشىمدى ءوزى قابىلدايدى. ءبىراق پۋتيننىڭ قىلمىسىن ەستەن شىعارماعاندارىڭىز ابزال.

بۇل رەتتە ەۋرووداق سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى سانكسياعا تۇسكەن رەسەيگە قانداي دا ءبىر جولدارمەن كومەكتەسپەۋگە ۇندەدى. ويتكەنى ونداي ارەكەتتەر ءبارىبىر اشكەرە بولادى جانە ول جاۋاپسىز، جازاسىز قالمايدى.

- ەگەر بىرەۋ رەسەيگە ءبىزدىڭ سانكسيالاردى اينالىپ وتۋگە كومەكتەسۋگە تىرىسسا، ول ەلدىڭ ءوزى ەۋروپانىڭ سانكسيالارىنا ۇشىرايدى، - دەدى ستانو مىرزا.

سانكسيالار ءتيىمدى مە؟

جۋرناليستىڭ رەسەيگە سالىنعان سانكسيالاردىڭ تيىمدىلىگى تۋرالى سۇراعىنا پيتەر ستانو بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى:

- سانكسيالار اسەر ەتەتىن جالعىز قۇرال ەمەس، ولار ەۋروپالىق وداق قابىلدايتىن بارلىق باسقا ارەكەتتەرمەن بىرگە قاراستىرىلۋى كەرەك. سونداي-اق سانكسيالار تىلەگىڭدى ورىندايتىن سيقىرلى تاياقشا دا ەمەس، ءبىز دە مۇنى بىلەمىز. رەسەيگە قارسى 100 پايىز سانكسيا سالساق تا، ول سوعىس باعىتىن وزگەرتپەيدى. دەگەنمەن، سانكسيالار پۋتيننىڭ قازىناسىن تولتىرۋ امالدارىنىڭ جولىن كەسەدى. ال قازىنادا اقشا بولماسا، پۋتين ارمياسىن قارجىلاندىرا المايدى. كوردىڭىز بە، سانكسيالار رەسەيدى ەكونوميكالىق جاعىنان السىرەتىپ جاتىر. رەسەي ەكونوميكاسى الەمدىك نارىقتان الشاقتاپ قالدى. ماسەلەن، ولار اۋە كۇشتەرىن مودەرنيزاتسيالاي الماي وتىر. نەگىزىنەن ولار Airbus جانە Boeing ۇشاقتارىنا يەك ارتىپ وتىر، بۇل 90 پايىز. ال ونىڭ بولشەكتەرىن شەتەلدەن الا المايدى. سول سىقىلدى فلوت تا جاڭعىرتىلماي تۇر. ولاردا اسكەري ەكونوميكا. بۇكىل قاراجات اسكەري سالاعا قۇيىلىپ جاتىر. ال بۇل ەلدىڭ ىشكى احۋالىنا تەرىس اسەر ەتەدى.

پيتەر ستانونىڭ ايتۋىنشا، ە و رەسەيدى ودان ءارى وقشاۋلاۋ تۇرعىسىنان ارىپتەستەرىمەن جۇمىستى جالعاستىرۋدا. ەۋروپالىقتار بۇل ىسكە ورتالىق ازيا ەلدەرىن دە تارتقاندى ءجون كورەدى.

- ماسەلە مىنادا، پۋتين ءوزىنىڭ تاريحي ماقساتىنا شىنىمەن سەنەدى جانە 19-عاسىرداعى وتارشىل يمپەرياليستىك رەسەيدى قالپىنا كەلتىرۋ كەرەك دەپ سانايدى. ال ونىڭ يدەولوگياسىندا تاۋەلسىز ۇلتتارعا ورىن جوق. سوندىقتان ول سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىزدى ويىنشىق رەتىندە پايدالانىپ وتىر. قالاۋىنشا ويناي الادى. ءبىراق مۇنىڭ جولىن كەسۋ كەرەك. ۋكراينا سونى جاساۋدا. بەلارۋس پۋتيننىڭ اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا. ورتالىق ازيا ەلدەرىنە بۇرىنعىداي ءتىس باتىرۋى ەكىتالاي. ويتكەنى قىتاي دا وعان قارسى. قازىر رەسەيدىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ وتىرعان شامالى عانا ەل قالدى.

مۇمكىندىكتەر مەن شەكتەۋلەر

ورتالىق ازيانىڭ ب ا ق وكىلدەرى ەۋروپالىق وداق پەن ءوز ەلدەرى اراسىنداعى بايلانىستان قانداي پايدا نەمەسە قانداي زيان بار دەپ سۇرادى.

- شىن مانىندە، ىنتىماقتاستىعىمىزدا شەكتەۋ جوق. مۇمكىندىكتەر قاشاندا مول - دەپ سەندىردى پيتەر ستانو.

- ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگى ىنتىماقتاستىققا دايىن. جانە ءبىز سەرىكتەستەرىمىز قالاعانداي، بۇل قارىم- قاتىناستا سونشالىقتى الىسقا بارۋعا دايىنبىز. ە و - اشىق ءارى سەنىمدى سەرىكتەس. ءبىزدىڭ قاعيداتتار ەرەجەلەر مەن زاڭداردى قۇرمەتتەۋگە نەگىزدەلگەن. بيزنەسپەن اينالىساتىن كەز كەلگەن ادام ءۇشىن سەنىمدىلىك پەن اشىقتىق وتە ماڭىزدى، ويتكەنى ولار ءسىزدىڭ ينۆەستيتسيالارىڭىزدى، كىرىستەرىڭىزدى جانە ارەكەتتەرىڭىزدى جوسپارلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ياعني، شەكتەۋلەردى نەگىزىنەن ءوز تاراپىمىزدان سەرىكتەستەر بەلگىلەيدى. ارينە، ءبىز بارلىق ەلدەر ءوزىمىز سياقتى ەركىن جانە دەموكراتيالىق بولادى دەپ كۇتە المايمىز. ءبىراق ءبىز ءوزىمىزدىڭ وسىناۋ ەركىن قارىم- قاتىناسىمىزدى ۇلگى رەتىندە ۇسىنۋعا دايىنبىز. بۇل سەرىكتەستىگىمىزدىڭ ءبىر بولىگى عانا.

قاي جولدى تاڭدايسىز

بۇرىننان قويىن- قولتىق ارالاسىپ وتىرعان رەسەيدى تارك ەتۋ ورتالىق ازيا ەلدەرى ءۇشىن قيىننىڭ قيىنى. ەۋروپا ايتتى ەكەن دەپ ءبىر كۇندە ات قۇيرىعىن كەسىستىك دەپ كەتە المايدى. سالدارىنان قورقادى. ال ەۋروپالىق وداق ءۇشىن رەسەيدى وداقتاستارىنان ايىرۋ باستى ماقسات. سوندىقتان ولار ورتالىق ازيا ەلدەرىن قىزىلدى-جاسىل دۇنيەلەرمەن ارباپ العىسى كەلەدى. وسى جايتتى ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ جۋرناليستەرى پيتەر ستانوعا ايتقاندا، الگى رەسمي وكىل ءمىز باقپادى. ءبىرىنشى ات قۇيرىعىن كەسىسۋ كەرەك، بىزبەن كەلىسىم سودان كەيىن دەگەندى مەڭزەدى. ە و سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ رەسمي وكىلى ە و- نىڭ ارمەنيامەن جانە گرۋزيامەن قارىم-قاتىناسىن مىسالعا كەلتىردى. كوردىڭدەر مە، بۇل ەلدەر ماسكەۋ ىقپالىنان شىقتى، ەندى ولار داميدى دەگەندى تۇسپالدادى.

- ول ءۇشىن ە و- نىڭ مۇشەسى بولۋ مىندەتتى ەمەس، - دەدى ستانو مىرزا.

- ەۋرووداققا كىرۋگە ۇمتىلۋدىڭ قاجەتى جوق. سىزدەر مەن ءبىزدىڭ ارامىزدا كەرەمەت سەرىكتەستىك قارىم-قاتىناس بولا الادى. ول ءۇشىن ءتۇرلى حالىقارالىق قاۋىمداستىقتار بار، كەلىسىمدەر جاسالادى. وعان مىنا تۇرعان قازاقستاندى مىسالعا كەلتىرە الامىز. مۇنىڭ ءبارى ەكىنشى تاراپتىڭ نيەتىنە بايلانىستى.

پيتەر ستانونىڭ ايتۋىنشا، ەۋروپالىق وداق ەشكىمگە: «نە رەسەيمەن، نە بىزبەن بولىڭدار» دەپ، ءۇزىلدى-كەسىلدى شارت (ۋلتيماتۋم) قويىپ وتىرعان جوق.

- الەم ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستا. سوندىقتان اركىم وزىنە ىڭعايلى نارىقتى تاڭدايدى. سودان پايدا تاپقىسى كەلەدى. ءبىز بەلگىلى ءبىر پرينتسيپتەردى مىعىم ۇستانامىز. ۋادە بەرسەك، ورىندايمىز. سىزدەرگە شىنىمەن رەسەي كەرەك پە؟ رەسەيدە نە بار قىزىعاتىنداي؟ جارايدى، ونىڭ 200 ميلليوندىق ادامدىق نارىعى بار. ءبىراق ءبىلىمدى، بىلىكتى مامانداردىڭ كوپشىلىگى قازىر رەسەيدەن كوشىپ كەتتى. وليگارحتارىنىڭ بۇكىل كاپيتالى شەتەلدەردەگى ەسەپشوتتاردا بۇعاتتاۋلى تۇر. سالىستىرۋ ءۇشىن ەۋروپالىق نارىقتى الىپ قاراڭىز. العا جىلجىپ، تابىس تابۋ ءۇشىن ەۋروپالىق نارىق قاي-قاي جاعىنان الىپ قاراعاندا دا ءتيىمدى: وزىق تەحنولوگيا، جاسىل ەكونوميكا، تسيفرلاندىرۋ. دۇرىستاپ، انىقتاپ قاراڭىز دا، شەشىم قابىلداڭىز. كىممەن سەرىكتەس بولاسىز؟ ەگەر بىزبەن بىرگە بولام دەسەڭىزدەر، وندا بۇرىنعى باعىتتارىڭىزدى وزگەرتۋلەرىڭىزگە تۋرا كەلەدى.

Ulysmedia.kz