تامىر ۇستاۋ ارقىلى ادام دەنساۋلىعىنداعى كىناراتتى بىلۋگە بولا ما - مامان جاۋابى
پەتروپاۆل. KAZINFORM - قازاق حالقىنىڭ ەرتە زاماننان مەديتسينادان دا جەتكىلىكتى ءبىلىمى بولعانى بەلگىلى. ول اتادان بالاعا بەرىلىپ، ۋاقىت سىنىنان ءوتىپ، مول تاجىريبەنىڭ جيىنتىعى نەگىزىندە قالىپتاسقان. سونىڭ ءبىرى - تامىر دياگنوستيكاسى. پەتروپاۆلدىق دارىگەر اقجارقىن داۋلەت ۇلى تامىر ۇستاۋ ارقىلى دەرتتى انىقتاۋ قانشالىقتى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ بەردى.
- كوپشىلىك تامىر ۇستاپ دياگنوز قويۋ دەگەندى باقسىلىق دەپ ويلايدى. سەنىمسىزدىكپەن قاراپ كۇماندانىپ جاتاتىندار دا بارشىلىق. ءداستۇرلى قازاق ەمشىلىگىندە تامىر ۇستاپ دياگنوز قويۋ - ەجەلدەن كەلە جاتقان ءادىستىڭ ءبىرى. وعان XV عاسىردا عۇمىر كەشكەن، كورنەكتى عالىم وتەيبويداق تىلەۋقابىل ۇلىنىڭ «شيپاگەرلىك بايان» اتتى ەڭبەگى دالەل. وسىدان 5 عاسىردان استام ۋاقىت بۇرىن جازعان مەديتسينالىق ۇلكەن عىلىمي شىعارمادا ءدال وسى تامىر ۇستاپ دياگنوز قويۋ تۋرالى جازىلىپ ساقتالعان.
تامىر ىشكى جانە سىرتقى بولىپ ەكىگە بولىنەدى. شيپاگەر كەي ناۋقاس ادامعا «سىرتىڭدى قارا جەل بۋىپ العان» دەسە، ەندى بىرىنە «ىشكى ورگانداردى ىستىق العان» ەكەن دەيدى. بىلاي دەۋ تامىر رايىن انىقتاۋ بويىنشا بەلگىلى بولىپ جاتادى جانە دارىگەردىڭ تاجيربەسىنە دە بايلانىستى، - دەيدى اقجارقىن داۋلەت ۇلى.
شىعىس مەديتسيناسىن مەڭگەرگەن ماماننىڭ ايتۋىنشا، قازاق ەمشىلىگىندە نەگىزىنەن تامىر ۇستاپ قانا اۋىرۋ بەلگىلەرىن انىقتاماعان، جالپى قازىرگى زاماناۋي دارىگەرلەر سياقتى ناۋقاس ادامعا جالپى دياگنوستيكا جاسالعان.
- ناۋقاس ەمشىگە كەلگەندە، ءبىرىنشى - شيپاگەر ناۋقاس ادامدى تولىق قاراپ جالپى تەكسەرىستەن وتكىزگەن. ەكىنشى - كەلگەن ەمدەلۋشىدەن سۇراپ، جاعدايىن، قاشاننان بەرى سىرقاتتانعانىن، قازىرگى ۋاقىتتا ءوزىن قالاي سەزىنەدى جانە قاي جەرى اۋىرىپ تۇرعاندىعىن بىلگەن. ۇشىنشىدەن، قولىمەن ۇستاپ كورۋ، ياعني سىرقات ادامنىڭ اۋىرىپ تۇرعان جەرىن ۇستاپ، سيپاپ، باسىپ تەكسەرۋلەردەن وتكىزگەن.
ءتورتىنشى - ءوڭ-الپەتىنە قاراپ تەكسەرۋ. مىسالى تەرى اۋرۋلارىن، باسقا دا سىرقات بەلگىلەرى بار ما ەكەنىنە كوز جەتكىزگەن. ماسەلەن، كوپ ۋاقىت ناۋقاستانعان ادامنىڭ ءوڭ-الپەتىندە وزگەرىستەر بولادى. ءتۇرى سارعايۋ، بوزعىلتتانۋ، كوكشىل تارتا باستاۋى، كوز الدىنىڭ ءىسىنۋى، قول-اياقتىڭ ءىسىنۋى، كەۋدە جانە قۇرساق ءبولىمىنىڭ ءىسىنۋى دەگەن سياقتى بەلگىلەردىڭ بولۋى دا كوپتەگەن اۋرۋ بەلگىلەرىن اڭعارتقان.
بەسىنشىدەن - شاشتىڭ ءتۇسۋى، شاشتىڭ مايلانۋى. تىرناقتىڭ قيسايىپ ءوسۋى، تىرناقتىڭ سىنعىشتىعى، تىرناقتاعى ويىق بەلگىلەردىڭ بولۋى، تىرناقتاعى سىزىقتار، تىرناقتىڭ دوعالدانۋى، سۇيىرلەپ ءوسۋى - ءبارى دە ادام اعزاسىندا قانداي دا ءبىر دارۋمەن- مينەرالداردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن بولاتىن قۇبىلىس ەكەنىن بايقاتقان. التىنشى - ءتىل وڭەزىنە قاراپ اۋرۋ بەلگىلەرىن انىقتاۋعى دا بولادى، - دەيدى دارىگەر.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، ناۋقاستىڭ تىلىنە قاراپ، اعزالاردىڭ ىشكى كۇيى، ەنەرگيانىڭ قوزعالىسى جانە پاتولوگيالىق وزگەرىستەر انىقتالادى. بۇل ءادىس قازىرگى مەديتسينادا دا كەيبىر جاعدايلاردا قوسىمشا كومەكشى رەتىندە قولدانىلادى ەكەن.
- ءتىلدىڭ تۇسىنە قارايمىز، قىزعىلت نەمەسە اشىق قىزىل بولسا، بۇل - قالىپتى، دەنى ساۋ ادامنىڭ ءتىلى. اشىق بوز ءتىل - قان ازدىق (انەميا)، السىزدىك، سۋىق تيۋ بەلگىسى. قويۋ قىزىل - قابىنۋ پروتسەستەرى، اعزادا ىشكى قىزۋدىڭ بارلىعىن اڭعارتادى. كوگىلدىر نەمەسە كۇلگىن - قان اينالىمى بۇزىلىسى، گيپوكسيانى بىلدىرەدى.
ءتىلدىڭ ءپىشىنى دە بىلگەن ادامعا كوپ حابار بەرەدى: ىسىنگەن، قالىڭ ءتىل - كوكباۋىر مەن اسقازاننىڭ السىزدىگى، ارتىق ىلعالدىڭ جينالۋى.
جىڭىشكە، ارىق ءتىل - سۇيىقتىقتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، قان ازدىق، السىزدىك. ء تىلدىڭ جانىنداعى ءتىس ىزدەرى - كوكباۋىر السىزدىگى، - دەيدى دارىگەر.
سونداي-اق تىلدەگى جابىننىڭ ءتۇسى دە ماڭىزدى، بۇل دا دەرت جايىندا ماعلۇمات بەرەدى.
- ءتىلدىڭ ۇستىندەگى اق جابىن - سۋىق تيگەندىگىنىڭ بەلگىسى. سارى جابىن - قابىنۋ، قىزۋ بولعاندا پايدا بولادى. قالىڭ جابىن - اس قورىتۋ جۇيەسىندە توقىراۋ، ينفەكتسيالاردىڭ بارلىعىن كورسەتسە، جابىندىنىڭ جوقتىعى - اسقازان سۇيىقتىعىنىڭ ازدىعىن كورسەتەدى.
ءتىلدىڭ بەتىندەگى جارىقتار - سۋسىزدانۋ، اعزانىڭ السىرەۋىنىڭ كورىنىسى. قۇرعاقتىق - ىشكى قىزۋدىڭ بەلگىسى. ىلعالدىلىق - اعزاداعى ىلعالدىڭ كوپتىگى. دىرىلدەگەن ءتىل - جۇيكە جۇيەسىنىڭ السىزدىگى، السىرەۋ. قوزعالمايتىن ءتىل - ينسۋلت، جۇيكە- بۇلشىقەت اۋرۋلارى. بۇل - قاراپ تەكسەرۋ، - دەيدى اقجارقىن داۋلەت ۇلى.
مامان تامىر ۇستاۋدىڭ دا ءوز ءادىسى بارلىعىن ايتادى. ادەتتە، تامىردى بىلەكتىڭ ىشكى جاعىنان ۇستايدى. جالپى العاندا، تامىردى كارى جىلىكتىڭ باسىنان، تامىردىڭ تاياز جەرىنەن، وڭ جانە سول قولدان ۇستايدى ەكەن.
- ەكى قولدىڭ تامىرىن ءبىر قولمەن ۇستاۋ دۇرىس ەمەس. سول سەبەپتى، مىندەتتى تۇردە ەكى قولدىڭ تامىرىن، دارىگەر دە ەكى قولىمەن ۇستاپ تەكسەرگەن دۇرىس. ناۋقاستىڭ وڭ بىلەگىنەن، شيپاگەر سول قولىمەن ۇستاسا، ناۋقاستىڭ سول بىلەگىنەن ەمشى وڭ قولىمەن ۇستايدى. ءار قولدا ءۇش نەگىزگى نۇكتە بار. ولار: جوعارعى، ورتاڭعى جانە تومەنگى نۇكتەلەر. جوعارعى نۇكتەنى سۇق ساۋساق پەن باسىپ ۇستايدى، ورتاڭعى نۇكتەنى ورتاڭعى ساۋساقپەن، ال تومەنگى نۇكتەنى اتى جوق ساۋساقپەن باسىپ ۇستايدى.
ءار قولداعى ءۇش نەگىزگى نۇكتەلەر نەنى بىلدىرەدى؟ ماسەلەن، جوعارعىسى - جۇرەك، وكپە، ىشەك؛ ورتاڭعى - باۋىر، كوكباۋىر، اسقازان جانە تومەنگىسى ارقىلى بۇيرەك، قۋىق جاعدايىن جانە ايەل ادامنىڭ جاتىرىنىڭ ىستىق نەمەسە سۋىق ەكەندىگىن انىقتاۋعا بولادى.
تامىر سوعىسىنىڭ سيپاتتامالارىنا توقتالسام: جىلدامدىعى - باياۋ، قالىپتى، ءجيى؛ تەرەڭدىگى - ۇستىڭگى، ورتاڭعى، تەرەڭ؛ كۇشى - ءالسىز، ورتاشا، كۇشتى؛ ىرعاقتىعى - تۇراقتى، تۇراقسىز جانە تەكستۋراسى - جۇمساق، قاتتى، سەرپىمدى بولىپ بولىنەدى، - دەيدى مامان.
وسى بەلگىلەرىنە قاراپ- اق ادامنىڭ دەنساۋلىعى جايىندا كوپ ماعلۇمات الۋعا بولادى.
- ەگەر تامىر وتە ءالسىز جانە باياۋ بولسا - بۇل ەنەرگيانىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن قان اينالىمىنىڭ بۇزىلۋىن كورسەتەدى. تامىر تىم ءجيى سوقسا - بۇل اعزادا قابىنۋ پروتسەستەرىنىڭ بار ەكەنىن ءبىلدىرۋى مۇمكىن. تامىر تەرەڭ جانە ءالسىز بولسا - ىشكى مۇشەلەردىڭ السىرەۋىن بىلدىرەدى. تامىر بەتكەيلىك جانە قاتتى بولسا - سىرتقى پاتوگەندىك فاكتورلاردىڭ (سۋىق تيۋ، ينفەكسيا) بار ەكەنىن بىلدىرەدى.
تامىر ۇستاعاندا ەڭ ماڭىزدىسى، تامىرشى وتە تاجيربەلى، ءار ساۋساقتىڭ استىنداعى تامىر ىرعاعىن اجىراتا ءبىلۋى كەرەك. بۇل كوپتەگەن جىل بويى تامىر ۇستاعان ءتىسقاقتى، تاجىريبەلى شيپاگەرلەردىڭ قولىنان كەلەدى.
تامىر ماۋسىمعا قاراي وزگەرىپ وتىرادى. جازدا ول كەرنەۋلى، اعىسى ەكپىندى كەلەدى. ال قىستا تامىرداعى قان باياۋ، اعىسى جىڭىشكەلەۋ بولادى، ءبىراق بۇل اۋىرۋ بەلگىسى دەپ قارالمايدى. وزدەرىڭىز بايقاعانداي قازاق ەمشىلىگى الەمنىڭ كەز كەلگەن مەديتسيناسىنان كەم ەمەس، تامىر ۇستاۋ سونىڭ تاعى ءبىر دالەلى ەكەنىن كورسەتەدى، - دەيدى اقجارقىن داۋلەت ۇلى.
اۆتور
اقەركە داۋرەنبەك قىزى