قىتايلىق ب ا ق: قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى اۋقىمدى رەفورمالارى

 بۇگىن قىتايدىڭ ايگىلى «thepaper» اقپارات اگەنتتىگى ارنايى ماقالا جاريالاپ، قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى اۋقىمدى رەفورمالارى تۋرالى جازدى، دەپ حابارلايدى Kazinform. ماقالادا قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق تۇرلەندىرۋدىڭ بولماي قويمايتىنىن بۇرىننان تۇسىنگەنى باياندالعان. 

اتاپ ايتقاندا، 2009 -جىلى قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ «جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋدى قولداۋ تۋرالى» زاڭى قابىلدانعانى، 2012 -جىلى قابىلدانعان 2050 -جىلعا دەيىنگى دامۋ ستراتەگياسىندا ەلەكتر قۋاتىن ءوندىرۋدىڭ جالپى قۋاتىن 2015 -جىلعى 91 ميلليارد كيلوۆاتت ساعاتتان 150 ميلليارد كيلوۆاتتقا دەيىن ۇلعايتۋ كوزدەلگەنى تىلگە تيەك ەتىلگەن.

سونداي-اق پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جولداۋىندا ۇسىنعان ەنەرگەتيكالىق رەفورمانىڭ ءارتاراپتاندىرىلعان ماقساتتارى تانىستىرىلىپ، قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى چجان سياونىڭ «قىتاي مەن قازاقستان ەنەرگەتيكالىق ىنتىماقتاستىعى رەسۋرستار مەن نارىقتاردىڭ ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىراتىن وراسان زور ارتىقشىلىقتارىنا يە» دەگەن ءسوزى مىسالعا ارقاۋ بولدى.

China Power Kazakhstan Energy Investment Co.، Ltd. كومپانياسىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، 2022 -جىلدىڭ اياعىندا قىتاي كومپانيالارى قازاقستانعا سالعان جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى بويىنشا ءبىرقاتار جوبانىڭ جالپى بەلگىلەنگەن قۋاتى 1000 مەگاۆاتتتان استى. بيىل مامىر ايىندا قىتاي مەن قازاقستان مەملەكەتىنىڭ باسشىلارى بىرلەسىپ قول قويعان مالىمدەمەسىندە ەكى ەل مۇناي، تابيعي گاز، تابيعي ۋران جانە باسقا دا سالالارداعى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى تەرەڭدەتىپ، جەل ەنەرگەتيكاسى، فوتوەلەكترلىك، كۇن جىلۋى جانە اتوم ەنەرگەتيكاسى سياقتى تازا ەنەرگەتيكا سالالارىنا ەرەكشە دەن قوياتىنىن ايتقان.

سونىمەن قاتار قازاقستاننىڭ ەنەرگەتيكالىق نىساندارىنىڭ ەسكىرۋ پروبلەماسى ءسوز بولىپ، قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ وسىعان بايلانىستى ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋدى قارقىندى تۇردە جاقسارتىپ جاتقانى اتاپ ءوتىلدى.

ماقالادا يادرولىق ەنەرگەتيكانى دامىتۋ جايى باياندالا كەلە، قازاقستان ءوزىنىڭ يادرولىق قارۋ ارسەنالىنان باس تارتقان ەل رەتىندە حالىقارالىق قوعامداستىقتا يادرولىق ەمەس قارۋدى جاقتاۋشىلاردىڭ ءبىرى ەكەنى جازىلعان. دەگەنمەن، ەل اتوم ەنەرگياسىن ازاماتتىق ماقساتتا پايدالانۋ نۇسقاسىنان تولىق باس تارتقان جوق. كەرىسىنشە، ەنەرگيانى ءارتاراپتاندىرۋدى ارتتىرۋ ماقساتىندا قازاقستان اتوم ەلەكتر ستانساسىن سالۋدى جوسپارلاپ وتىر. ال قىتاي اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىن سالۋ تەحنولوگياسىنىڭ بالامالى جەتكىزۋشىلەرىنىڭ ءبىرى سانالادى.

اتالعان ساراپتامادا ەنەرگيانى تۇرلەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ ۇكىمەتتىڭ، كاسىپورىنداردىڭ جانە قوعامنىڭ بىرلەسكەن كۇش- جىگەرىن تالاپ ەتەتىن كۇردەلى جانە ۇزاق مەرزىمدى پروتسەسس ەكەنى ءسوز بولدى. حالىقارالىق ەنەرگەتيكالىق سالاداعى وزگەرىستەرى جانە ەنەرگەتيكا عىلىمى مەن تەحنولوگياسىنىڭ قارقىندى دامۋى اياسىندا قىتاي مەن قازاقستان جاڭا ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى بايلانىستى ارتتىرىپ جاتىر. ەكى ەل جەل ەنەرگياسى، كۇن ەنەرگياسى جانە يادرولىق ەنەرگيا سياقتى تازا ەنەرگەتيكا سالالارىنداعى ىنتىماقتاستىقتى بەلسەندى تۇردە كەڭەيتۋدە.

قىتايلىق ينۆەستورلار قازاقستاننىڭ تازا ەنەرگيا نارىعىنا كوبىرەك نازار اۋدارىپ، ينۆەستيتسيالىق جوسپارلارىن جاساپ كەلەدى. قازاقستان ۇكىمەتى 2019 -جىلى جاريالاعان قىتايمەن 55 ينۆەستيتسيالىق جوبانىڭ تىزىمىندە ەنەرگەتيكالىق جوبالارعا سالىنعان ينۆەستيتسيا شامامەن 2,384 ميلليارد ا ق ش دوللارىن قۇرادى، ونىڭ باسىم بولىگى جەل جانە كۇن ەلەكتر ستانتسيالارى بولدى.

قورىتا ايتقاندا، «thepaper» اقپارات اگەنتتىگى ەنەرگەتيكالىق قۇرىلىمدى ترانسفورماتسيالاۋدىڭ ماڭىزدى كەزەڭىندە تۇرعان قازاقستان قىتايمەن ىنتىماقتاستىق ارقىلى العا قويعان ماقساتتارىنا قول جەتكىزە الاتىنىن جەتكىزگەن.

 

اۆتور

مۇحتار مۇرات