قاسىم-جومارت توقايەۆ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق فورۋمعا قاتىستى

مينسك. KAZINFORM - مەملەكەت باسشىسى مينسك قالاسىندا ءوتىپ جاتقان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ پلەنارلىق سەسسياسىندا ءسوز سويلەدى. ءداستۇرلى جيىننىڭ بيىلعى تاقىرىبى - «ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق ينتەگراتسيا ستراتەگياسى: قورىتىندى مەن پەرسپەكتيۆا».

پرەزيدەنت فورۋم ينتەگراتسيالىق بىرلەستىك قىزمەتىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى جونىندە مازمۇندى ديالوگ وربىتەتىن ماڭىزدى الاڭعا اينالعانىنا نازار اۋداردى.

- دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام باسار الدىندا اتالعان وداق ەۋرازياداعى ەڭ ءىرى بىرلەستىكتەردىڭ ءبىرى رەتىندە ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن يەلەنىپ وتىر. ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ جالپى ەكونوميكالىق الەۋەتى - 2,6 تريلليون دوللار. وتكەن جىلى ءوزارا ساۋدا اينالىمى 98 ميلليارد دوللارعا جەتتى. بۇل 2015 -جىلعى كورسەتكىشتەن شامامەن ەكى ەسە جوعارى. ال ەلدەرىمىزدىڭ جيىنتىق ءى ج ءو- ءنىڭ ءوسىمى ەكىنشى جىل قاتارىنان الەمدەگى ورتاشا كورسەتكىشتەن اسىپ ءتۇستى. بۇگىندە بىرلەستىكتىڭ حالىقارالىق بەدەلى ارتىپ، جاھاندىق ەكونوميكا جۇيەسىندەگى ماڭىزدى سۋبەكتىگە اينالىپ كەلەدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ە ا ە و- نىڭ ودان ءارى دامۋى تەڭ قۇقىلىق، ورتاق يگىلىك جانە پراگماتيزم قاعيداتتارىنا ارقا سۇيەپ، ەلدەرىمىزدىڭ ەكونوميكالىق مۇددەسىن نىعايتۋعا قىزمەت ەتۋى كەرەك. ينتەگراتسيا كوپ جاعدايدا ءبىز قالاعان ناتيجەگە جەتكىزبەيدى، بۇل ءۇشىن ءوزارا ىمىراعا كەلىپ، بىرلەسە جۇمىس ىستەۋ كەرەك، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قاتار قاسىم-جومارت توقايەۆ مودەراتوردىڭ ە ا ە و ەلدەرىنىڭ ءوزارا ساۋدا- ساتتىق ۇدەرىسىندەگى تسيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ پەرسپەكتيۆاسى تۋرالى ساۋالىنا جاۋاپ بەردى.

- زاماناۋي سىن- قاتەرلەر ەكونوميكانى وركەندەتۋدە جاڭا تاسىلدەرگە جۇگىنۋدى تالاپ ەتەدى. بۇل رەتتە تسيفرلىق تەحنولوگيالار ماڭىزدى ءرول اتقارادى. جالپى، سيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكت ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىمىزدىڭ باسىم باعىتىنىڭ ءبىرى. ەلەكتروندى كوممەرتسيا، سيفرلىق قۇجات اينالىمى، اۆتوماتتاندىرىلعان باسقارۋ جۇيەسى جانە لوگيستيكا ەاەو ەلدەرى ەكونوميكاسىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالدى. ولار شىعىندى ازايتىپ، تاۋارلار قوزعالىسىن جەدەلدەتۋگە جانە بيزنەستىڭ ورتاق نارىققا شىعۋىن جەڭىلدەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. جاپپاي سيفرلاندىرۋ الەمنىڭ تەز وزگەرۋىنە، تەحنولوگيالىق تۇرعىدان ىلگەرىلەۋىنە تۇرتكى بولىپ وتىر. ءبىز وسى كەزەڭنىڭ كۋاگەرىمىز. اتالعان ۇدەرىستە ەڭ ەرەكشە نازار اۋداراتىنى - جاساندى ينتەللەكت. بۇل تەحنولوگيا ونىمدىلىكتى ارتتىرىپ قانا قويماي، ەكونوميكانىڭ جۇمىس ىستەۋ قالىبىن، ءتىپتى مەملەكەت پەن قوعامدى تۇبەگەيلى وزگەرتىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە جي كوممۋنيكاتسيا، كولىك، ەنەرگەتيكا، ءوندىرىس، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە ءبىلىم بەرۋ سەكىلدى سالالارعا دەندەپ ەندى. ارينە، جاساندى ينتەللەكتىنى ەنگىزۋدىڭ تەرىس اسەرى دە بار. مىسالى، ستۋدەنتتەر ChatGPT پايدالانادى. ءتىپتى، كەيبىر ساياساتكەرلەر باياندامالارىن جازۋ ءۇشىن ChatGPT كومەگىنە جۇگىنەتىن كورىنەدى. ءبىراق مۇنىڭ ءبارى جاساندى ينتەللەكتىنىڭ، جالپى سيفرلاندىرۋدىڭ جاناما اسەرى دەپ ويلايمىن. بولجامعا سايكەس، 2030 -جىلعا قاراي سيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكت الەمدىك ىشكى جالپى ونىمگە 15 تريلليوننان استام تابىس اكەلەدى، 300 ميلليونعا تارتا جۇمىس ورنىن الماستىرىپ، مۇلدەم جاڭا ماماندىقتاردىڭ پايدا بولۋىنا ىقپال ەتەدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، دۇنيە جۇزىندە جاساندى ينتەللەكت سالاسىنداعى باسەكەلەستىك كۇشەيىپ كەلەدى. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق عالامدىق ۇدەرىس كوشىنەن كەش قالماۋى كەرەك.

- ەندى عانا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان سيفرلىق الەم تارتىبىندەگى ءرولىمىزدى كۇشەيتۋگە ورايلى ءسات تۋدى. مۇنى دەر كەزىندە پايدالانۋ ماڭىزدى. ارينە، كەز كەلگەن تەحنولوگيالىق ريەۆوليۋتسيا سياقتى جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دە قاتەرى جوق ەمەس. تەحنولوگياعا قولجەتىمدىلىك تەڭسىزدىگى، ءداستۇرلى جۇمىس ورىندارىنىڭ قىسقارۋى، تسيفرلىق دەربەستىكتىڭ شەكتەلۋى، جاھاندىق سيفرلىق مونوپولياعا تاۋەلدىلىك سەكىلدى قاۋىپتەر بار. ياعني دامۋى جوعارى دەڭگەيدەگى ەلدەردىڭ ۇركەردەي توبى وسى ۇدەرىستە كوش باستاپ، الەمنىڭ باسقا بولىگى سوڭىندا قالۋى مۇمكىن. مەنىڭ ويىمشا، ە ا ە و بۇل پروتسەستىڭ الدىڭعى شەبىندە بولۋعا ءتيىس، تىم بولماسا ارتتا قالىپ قويماۋىمىز كەرەك، - دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ جوعارى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كەڭەسكە كەلەسى جىلى قابىلداپ الاتىن ءتوراعالىق اياسىندا جيىنداردىڭ ءبىرىن جاساندى ينتەللەكتىنىڭ دامۋىنا ارناۋدى ۇسىندى.

- ءبىز ۇلتتىق سيفرلىق ينفراقۇرىلىمدى دايەكتى تۇردە دامىتىپ كەلەمىز. تاياۋدا ەسەپتەۋ قۋاتى جوعارى سۋپەركومپيۋتەردى ىسكە قوسادى. ونىڭ رەسۋرسىن عىلىمي زەرتتەۋلەرگە، مودەلدەۋگە، ۇلكەن دەرەكتەر قورىن وڭدەۋگە جانە ينجەنەرلىك تۇرعىدان كۇردەلى مىندەتتەردى شەشۋگە پايدالانامىز. قازاقستاندا جاساندى ينتەللەكتىنى دامىتۋ جونىندەگى كەڭەس قۇرىلدى. سالالىق زاڭ قابىلداۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل قادامداردىڭ بارلىعى ەلىمىزدە جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋدىڭ بەرىك ينستيتۋتتىق نەگىزىن قالىپتاستىرۋدى كوزدەيدى، - دەدى پرەزيدەنت.

قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستاندا اكادەميالىق ەكوجۇيە قالىپتاستىرىپ، جاڭا بۋىن ماماندارىن دايارلاۋ ماقساتىندا حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن جانە عىلىمي ورتالىقتارمەن سەرىكتەستىككە ايرىقشا ءمان بەرىلەتىنىن ايتتى. بۇل رەتتە پرەزيدەنت ەلىمىزدە ماسكەۋ ينجەنەرلىك- فيزيكالىق ينستيتۋتىنىڭ فيليالىن اشۋعا قولداۋ كورسەتكەنى ءۇشىن رەسەي باسشىلىعىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى.

- بيىل استانادا AlemAI حالىقارالىق جاساندى ينتەللەكت ورتالىعى اشىلادى. بۇدان بولەك، ءبىز جاڭا تۇرپاتتى CryptoCity ەكسپەريمەنتالدىق ايماعىن قۇرۋعا كىرىستىك. بۇل كريپتوۆاليۋتا سالاسىنداعى الەمدىك ساراپشىلار باس قوساتىن ورتالىققا اينالماق. پيلوتتىق جوبادا ءبىز سيفرلىق اكتيۆتەردى كەڭىنەن قولدانۋعا بايلانىستى قۇقىقتىق جانە تەحنولوگيالىق شەشىمدەردى سىناقتان وتكىزەمىز. جالپى، قازاقستان ىنتىماقتاستىققا اشىق. ەاەو- عا مۇشە ەلدەردى يننوۆاتسيالىق كلاستەرلەردى، تەحنوپاركتەر مەن ستارتاپ- ينكۋباتورلاردى بىرلەسە ىسكە قوسۋعا شاقىرامىز. ونداعى عىلىمي ىزدەنىستەر مەن تەحنولوگيالار كەيىن تابىستى كوممەرتسيالىق جوباعا اينالۋى مۇمكىن، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، وزىق سيفرلىق تەحنولوگيالار ءوزارا ساۋدا- ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعىمىزعا تىڭ سەرپىن بەرە الادى.

- بۇل باعىتتا ءبىزدىڭ مۇمكىندىگىمىز زور. قاجەتتى ستراتەگيالىق قۇجاتتار قابىلدانعان، تاجىريبە جەتكىلىكتى ءارى ورتاق مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ جولدارى بەلگىلى. ەڭ باستىسى، بىزگە ءوزارا كەلىسىپ، پراگماتيكالىق تۇرعىدان جەدەل ارەكەت ەتكەن ءجون. مەملەكەتتەرىمىز جۇيەلى ءارى باتىل ساياسات جۇرگىزىپ، ەۋرازيا كەڭىستىگىندە كۇش-جىگەر بىرىكتىرسە، جاساندى ينتەللەكتىنى ەكونوميكامىزدىڭ جاھاندىق باسەكەلەستىكتەگى تۇراقتى ءوسىم كوزىنە اينالدىرۋعا بولادى. ءبىز ەكونوميكالىق ينتەگراتسيانى ودان ءارى دامىتۋعا نيەتتىمىز. ءتيىمدى، اشىق ءارى وركەندەگەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق قۇرۋ جولىندا جوسپارلى تۇردە بىرگە جۇمىس ىستەۋگە ءازىرمىز، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

بۇعان دەيىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ مينسك قالاسىنا بارعانىن حابارلادىق.