الماتى زووباعىنىڭ بۇرىنعى ديرەكتورى ەكى جولبارىستىڭ قىتايعا نەگە ساتىلعانىن ءتۇسىندىردى
الەۋمەتتىكجەلىدە دەپۋتاتتى جەلى قولدانۋشىلارىنىڭ كوبى سۇراقتىڭ استىنا العان بولاتىن.«ۇيالاس الاندار امۋر مەن بۋش گەنەتيكالىق اقاۋمەن تۋدى. تۋاسىنان اقساق. ولاركوبەيۋ باعدارلاماسىنا الىنبايدى. ويتكەنى ۇرعاشىلارمەن شاعىلىستىرۋعا بولمايدى.دەنى ساۋ ۇرپاق تۋمايدى. ءبىراق بىزدە ۇرعاشى جولبارىس جوق. ولار ءومىر سۇرگەنۆولەر 1960 -جىلدان بەرى جوندەۋ كورمەگەن. توزعان. امۋر مەن بۋش تەمىر توردا وتىر.وسى جانۋارلاردىڭ جاعدايىن جاساۋعا مەن ءتىپتى ءوز قالتامنان اقشا بەرۋگەدايىنمىن»، - دەدى ەرجان ەركىنبايەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا،حاربين (قىتايدىڭ سولتۇستىك شىعىسىنداعى قالا) ورتالىعى جابايى تابيعاتقا بارىنشاۇقساتىپ جاسالعان.
«حاربيندەگىامۋر جولبارىسى ورتالىعى تابيعي ورتاعا وتە ۇقساس جاعداي جاسالعان. بۇلجولبارىستاردىڭ پروفيلدى ورتالىعى، ياعني حايۋاناتتار باعى ەمەس. ارزان اقشاعاساتىپ جىبەردى دەگەن سىن دۇرىس ەمەس. ءبىز بارىنشا جانۋارلاردىڭ ءومىرىن جايلىەتكىمىز كەلدى»، - دەدى زووباقتىڭ ەكس- ديرەكتورى.
ايتا كەتۋ كەرەك، جاقىندا زووباقتا 3 اڭ ولگەن بولاتىن.ولاردىڭ ەكەۋى ارىستان بولسا، ءۇشىنشىسى كەرىكتىڭ ۇرعاشىسى بولاتىن. زووباقباسشىلىعى اڭداردىڭ نەگە ولگەنىن ءتۇسىندىردى.
ولاردىڭ ءبىرى - گەرا ەسىمدى ارىستاننىڭ ابدانى 5 ايلىعىندا2019 - جىلى 28 - ناۋرىزدا زووباققا تۇسكەن. «جانۋار قازاقستانعا اكەلىنگەندە بارلىقۆەتەرينارلىق ەرەجەلەر ورەسكەل بۇزىلعان. ونىڭ قۇجاتتارى بولمادى. جانۋاردىڭ گەنەتيكالىقتاريحىن، ونىڭ اتا- ەنەسى قانداي بولعانىن، كىم باققانىن ءبىز انىقتاي المادىق»، -دەدى الماتى زووباعىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى يۋليا دۋدكينا.
جانۋاردىڭ ءتولقۇجاتىن يەلەرى ۆاتساپ ارقىلى جىبەرگەن. «ءتولقۇجاتىبولمادى. CITES (جابايى جانۋارلاردى حالىقارالىق تاسىمالداۋ تۋرالى كونۆەنتسيا) ورگانىنىڭرۇقسات قۇجاتتارى دا بولمادى. تەك قۇتىرۋ اۋرۋىنان ەكپەسى بولعان. بۇل دا تەك ۆاتساپارقىلى كەلدى. جانۋار زووباققا كەلگەندە اۋرۋ جۇقتىرىپ كەلگەن»، - دەدى ول.
يۋليا دۋدكينا قانتالداۋىنان سوڭ جانۋاردىڭ پانلەيكوپەنيا دەرتىنە (مىسىق وباسى) شالدىققانىن ايتتى.
«جانۋار تۋا سالىسىمەن ەكپە الۋى ءتيىس بولاتىن. 21 كۇن ىشىندەكارانتيندا جاتۋى شارت ەدى. ءتارتىپ بويىنشا ءبىز جانۋارلاردىڭ گەنەتيكاسىن ءبىلۋىمىزمىندەتتى. تۋا ءبىتتى اقاۋلار ءجيى كەزدەسەدى. رەسەيدە سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلاردىءوسىرىپ، ساتۋدى كاسىپكە اينالدىرعاندار وتە كوپ. ولار جاقىن تۋىس جانۋارلاردى دا بۋدانداستىرابەرەدى. جانۋارلاردىڭ اراسىندا تۋا ءبىتتى اقاۋلار پايدا بولاتىنى سودان. ولار وسىلاياقشا تابادى. ەشقانداي زووباق ءوز قولىندا وسكەن جانۋاردى جەكە ادامدارعا ساتپايدى.ياعني، بۇل جانۋار بىزگە قولدان كەلدى»، - دەدى يۋ. دۋدكينا.
زووباق جانۋارلارىنىڭ قاتارى تاعى ازايعانى راس. 9 - شىلدەدەاسول ەسىمدى ارىستاننىڭ ابدانى ولگەن. بۇل جانۋار دا زووباققا 18 - ماۋسىمدا اكەلىنگەن.«بۇل جانۋاردىڭ دا قۇجاتتارى بولماعان. ەكپە، پارازيتتەرگە قارسى پروفيلاكتيكالىق شاراجاسالماعان. ارىستان بىزگە اكەلگەندە 7-8 ايلىق دەدى، الايدا ءتۇرى 5-ايلىق كۇشىككەۇقساپ تۇردى. دامۋىندا تەجەۋ بارى بايقالاتىن. ورتالىق جۇيكە جۇيەسىنىڭ اۋرۋى، ءبىرقاتارۆيرۋستى اۋرۋمەن اۋىراتىنى انىقتالدى. ۇزاق جۇرە المايتىن، تىرناقتارى مەن مۇرتى كەسىلمەگەن.جانۋار نەگىزىنەن فوتوسەستسيا بيزنەسى ءۇشىن پايدالانىلعان»، - دەدى ول.
ارىستاننىڭ ابداندارىنان بولەك زووباقتا 7 - شىلدەدە 18 جاساركەرىكتىڭ ۇرعاشىسى گراتسيا ءولدى. ۆەتەرينارلاردىڭ ايتۋىنشا، گراتسيا زووباقتا 18 جىلءومىر سۇرگەن.
«گراتسيا بىزگە 2003 - جىلى و ا ر زووباعىنان كەلگەن بولاتىن.وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل جانۋار 7 كەرىك تۋىپ بەردى. 18 جاس كەرىك ءۇشىن ەگدە جاس. شاعىلىسۋكەزىندە كەرىكتىڭ ەركەگى گراتسيانى جاراقاتتاپ قويعان. سونىڭ كەسىرىنەن جانۋاردا ترومبپايدا بولدى. كەيىنىرەك ول ءۇزىلىپ كەتىپ، جانۋار ينفاركتتان ءولدى»، - دەدى زووباقباسشىلىعى.
قازىر 19 جاسار جولبارىس رادا مۇشكىل حالدە جاتىر. ۆەتەرينارلاريەۆتانازيا قولدانۋدى جوسپارلاپ وتىر. سەبەبى، جانۋار ابدەن قارتايعان.
« بۇل جاس تا مىسىقتۇقىمداستار ءۇشىن وتە ەگدە جاس. جابايى تابيعاتتا جولبارىستار 15 جاسقا دەيىن ءومىرسۇرەدى. ورتاشا ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى 17-18 جاس. ۋاقىت وتە كەلە ونىڭ ازۋ تىستەرى مۇقالىپكەتتى. قازىر جانۋاردى ادام كوپ جۇرەتىن جەردەن وقشاۋلاپ قويدىق»، - دەدى يۋ. دۋدكينا.
اۆتور: گۇلميرا عوسمانالي