زاڭ جوباسى: قازاقستان ازاماتتىعى جوق سپورتشىلارعا قارجى بولۋگە تىيىم سالىنادى

استانا. KAZINFORM - ءماجىلىس دەپۋتاتتارى تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىمەن بىرگە زاڭناماعا دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىس ەنگىزۋگە ارنالعان زاڭ جوباسىن ازىرلەپ، ءبىرىنشى وقىلىمعا شىعارماقشى.

پالاتانىڭ وسى ماسەلەگە ارنالعان جۇمىس توبىنا جەتەكشىلىك ەتىپ جۇرگەن دەپۋتات نارتاي سارسەنعاليەۆپەن وسى قۇجات تۋرالى سۇحباتتاسقان ەدىك.

سپورت تۇرلەرىنە ارنالعان جاس شەكتەۋى بەكىتىلەدى

- نارتاي مىرزا، زاڭ جوباسىنىڭ ناقتى جاڭاشىلدىقتارى قانداي؟

- بۇعان دەيىن دە زاڭ جوباسىن تالقىلاعان كەزدە ايتقان ەدىك. ۋاكىلەتتى مينيسترلىك 180 سپورت ءتۇرىن بەكىتكەن، تيىسىنشە بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلىپ كەلگەن. سپورتقا بولىنگەن قاراجاتتى ىسىراپ قىلماۋ ءۇشىن بۇل ءتىزىمدى قىسقارتۋ ۇسىنىلىپ وتىر. ناقتى ايتساق، جوعارى جەتىستىكتەر سپورتىنا كىرەتىن سپورت تۇرلەرىنىڭ ءتىزىمى بەلگىلەندى. ونىڭ ىشىندە «باسىم سپورت تۇرلەرى» دەگەن ۇعىمدى قوسىپ وتىرمىز. سونداي-اق، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى دە بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلادى. بۇل زاڭ جوباسى سپورت ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ، مەملەكەتتىك سپورت ۇيىمدارىنىڭ جۇمىسىن قارجىلاندىرۋ جانە بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋ باعىتتارىن دا قامتيدى.

مىسالى، بۇعان دەيىن بۇقارالىق سپورت دەگەن ۇعىمدى دەنە شىنىقتىرۋمەن الماستىرۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس ايتىلىپ ءجۇردى. ءبىراق ءبىز بۇقارالىق سپورت ۇعىمىن ساقتاپ قالدىق. ويتكەنى، ۋاكىلەتتى مينيسترلىكتىڭ مالىمەتى بويىنشا، بۇل تۇسىنىك زاڭدا بولماسا، بۇقارالىق سپورت تۇرلەرىن قارجىلاندىرۋعا نەگىز بولماي قالادى.

قازاقستاندا ونەر كورسەتەتىن شەتەلدىك سپورتشىلارعا قاتىستى ماڭىزدى نورما بار. بۇل تۋرالى بىلتىر دەپۋتاتتىق ساۋال جولداسام، بيىل ناقتى نورما ۇسىندىم. ارىپتەستەرىم وعان قوسىلىپ وتىر. قازاقستاننىڭ ازاماتتىعى جوق سپورتشىلارعا بيۋدجەت ەسەبىنەن قاراجات بەرۋگە تولىقتاي تىيىم سالىنادى.

- ال «سامۇرىق-قازىنا» ارقىلى، وڭىرلىك الەۋمەتتىك كورپوراتسيالار ارقىلى اۋدارىلاتىن قاراجاتتى لەگيونەر ۇستاۋعا جۇمساۋ ماسەلەسى قالاي شەشىلەدى؟

- ءدال وسى كەمشىلىكتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ەكىنشى نورمانى ۇسىندىق. ياعني، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ قاراجاتى ەسەبىنەن دە قازاقستان ازاماتتىعى جوق سپورتشىلارعا قارجى بولۋگە تىيىم سالىنادى. بۇل نورمامىز دا ۇكىمەتتىڭ ءتيىستى قورىتىندىسىن الدى.

ءبىز وسى زاڭنىڭ ىشىندە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ازاماتتارعا جاعداي جاساۋدى قاراستىردىق. ويتكەنى كەيىنگى وليمپيادالار مەن حالىقارالىق جارىستاردا ءبىزدىڭ پاراليمپياداشىلار وتە جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتىپ ءجۇر. ماجىلىستەگى ارىپتەستەرىمىزبەن بىرگە ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەكتەرگە ارنالعان نورما ۇسىندىق. مىسالى، قازىر ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار 10 سپورتشى جارىسقا بارسا، ەڭ كوپ دەگەندە ولاردىڭ جانىندا 3 ادام جۇرەدى. ال ەرەكشە ازاماتتارعا 24 ساعات بويى كومەكشى كەرەك. سول ءۇشىن ءبىز «سپورتشىنى الىپ جۇرەتىن ادام» دەگەن ۇعىمدى ەنگىزدىك. ياكي، ءبىرىنشى توپتاعى مۇگەدەكتىگى بار ءار سپورتشىنىڭ جانىندا ءبىر- ءبىر كومەكشى بولۋى كەرەك جانە ونىڭ قاراجاتى مينيسترلىكتەن تولەنەدى. سپورتشىنى الىپ جۇرەتىن ادامنىڭ دا ءجۇرىپ- تۇرۋى مەن تاماعىنا، جاتىن ورنىنا مەملەكەت اقشا تولەيدى.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە - بالالار سپورتى. بيىل اقتاۋدا جەكپە- جەكتەن ۇلكەن تۋرنير ءوتىپ، 17 جاستاعى بالانىڭ كوز جۇمعانىن بىلەسىزدەر. وكىنىشكە قاراي، بۇعان دەيىن بىزدەگى سپورتتىق سايىستارعا، سپورت تۇرلەرىنە قابىلداۋدا ەشقانداي جاس شەكتەۋى بولماعان. ءبىز سول دۇنيەنى ۇسىنىپ وتىرمىز. بۇدان بىلاي سپورت سايىستارىنا قاتىساتىن كەزدە بالالاردىڭ جاسى ەسەپكە الىنادى. شەككە جەتپەسە، قابىلدانبايدى.

- زاڭ جوباسى بويىنشا ءوزىڭىز ايتقان 180 سپورت ءتۇرىنىڭ نەشەۋى قىسقارادى؟

- مينيسترلىكتىڭ بەرگەن مالىمەتى بويىنشا، جاڭا زاڭ بويىنشا بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرىلاتىن سپورت تۇرلەرى 60-70 سپورت تۇرىمەن شەكتەلەدى.

- وسى 60-70 سپورت ءتۇرىنىڭ ىشىندە باسىم سپورت ءتۇرىنىڭ سانى قانشا بولماق؟

- جاڭا دا ايتقانىمداي، باسىم سپورت تۇرلەرى سالا وكىلدەرىنىڭ بايراقتى باسەكەلەردە قانشا جۇلدە العانىنا بايلانىستى بولادى. ياعني، جەتىستىكتەرگە بايلانىستى ءتىزىم قۇبىلىپ تۇرۋى مۇمكىن.

- فەدەراتسيالاردىڭ سانىن قالاي قىسقارتپاقشىسىزدار؟

- ءبىر- بىرىنە ۇقسايتىن بىرنەشە سپورت ءتۇرىن ءبىر فەدەراتسياعا بىرىكتىرىپ الۋ تاجىريبەسى بار. تيىسىنشە الاتىن قاراجات كولەمى كوبىرەك بولادى. زاڭدا فەدەراتسيالارعا ناقتى تالاپ قويىلادى. وسى زاڭ كۇشىنە ەنگەننەن كەيىن ءبىر فەدەراتسيانىڭ ءبىر عانا سپورت تۇرىنە يەلىك ەتەتىن مۇمكىندىگى بولادى. سونداي-اق، ول فەدەراتسيالار حالىقارالىق فەدەراتسيانىڭ، حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ جانە ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولۋى كەرەك. فەدەراتسيالار قازاقستاندا جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن اككرەديتاتسيانى العان كەزدە وسى مىندەتتەرگە ساي بولۋى قاجەت.

ۋاكىلەتتى مينيسترلىك مىناداي ماسەلە كوتەردى. بۇرىن ازاماتتار ءوز بەتىمەن فەدەراتسيا قۇرىپ، سودان كەيىن بارىپ حالىقارالىق ۇيىممەن كەلىسىم جاسايدى دا، مينيسترلىك الدىنا قۇجاتتاردى تاستايدى. حالىقارالىق سپورت ۇيىمدارى بيۋروكراتياعا تاپ كەلمەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جۇمىس ىستەۋدەن باستارىن الا قاشادى. بۇل ۇيىمدار ءار مەملەكەتتە ءبىر عانا ۇيىممەن جۇمىس ىستەيدى. سايكەسىنشە ەرتە قيمىلداعان ءبىر ازامات حالىقارالىق ۇيىممەن كەلىسىم جاساۋ ارقىلى فەدەراتسياسىن راسىمدەپ الادى. سالدارىنان باسەكەلەستىك بولمايتىن كورىنەدى. دەپۋتاتتار بۇل ءۋاجدى جۇمىس توبى بارىسىندا قابىلدادى. زاڭ كۇشىنە ەنگەننەن كەيىن ەلدە ارنايى ىرىكتەۋ وتكىزىپ، ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ، حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ ماقۇلداۋى بويىنشا اككرەديتتەلگەن فەدەراتسيالاردىڭ ءتىزىمى جاساقتالادى. بۇل دا وتە ماڭىزدى نورمانىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەيمىن.

لەگيونەرلەرمەن كۇرەس

- زاڭ جوباسىندا سپورتتاعى لەگيونەر ۇعىمىنا قانداي تۇسىنىكتەمە بەرىلىپ وتىر؟

- جاڭا زاڭ قابىلدانسا، لەگيونەرلەرگە بيۋدجەت قاراجاتى بەرىلمەيدى. دەسەك تە قازاقستان ازاماتتىعىن راسىمدەپ العان ازاماتتارعا ونداي تىيىم جوق. مۇنداي سپورتشىلار قازاقستاننىڭ ازاماتتىعىن جالپىعا ورتاق تارتىپپەن ەمەس، جەدەلدەتىلگەن تارتىپپەن راسىمدەيدى. تەننيسشىلەر سولاي ىستەدى، مىسالى. ءبىراق سول تەننيسشىلەر پاريج وليمپياداسىندا ونەر كورسەتپەدى. ولار قازاقستان ازاماتى بولعاندىقتان بيۋدجەتتىڭ اقشاسىنان قاعا المايمىز. بۇل ماسەلەنى مەملەكەت باسشىسى دا وليمپياداعا قاتىسقان سپورتشىلارمەن كەزدەسكەندە ايتتى. سوندىقتان سپورتشىلار قازاقستان ازاماتتىعىن جالپىعا بىردەي تارتىپپەن الۋ كەرەك، بۇل نورمانى ەكىنشى وقىلىمعا دەيىن قاراستىرامىز.

زاڭ جوباسىنداعى تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلەگە توقتالعىم كەلىپ وتىر. بىزدە سپورت سالاسىندا ۆەرتيكال جوق. جەرگىلىكتى سپورت باسقارمالارىنىڭ باسشىسىن تاعايىندايتىن دا، باسقارمانىڭ جۇمىسىنا قارجى بولەتىن دە جەرگىلىكتى اكىمدىك. ال سپورتشىلاردىڭ جەتىستىگى بولماعان كەزدە ءبارىمىز تۋريزم جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرىن جاعادان الامىز. مينيسترلىك وكىلدەرىمەن سويلەسكەندە الداعى جارىستارعا قوساتىن رەزەرۆ جوق ەكەنىن ايتتى. ول رەزەرۆتى جەرگىلىكتى باسقارمالار، بولىمدەر، سپورت مەكتەپتەرى دايىنداۋى كەرەك. سوندىقتان جەرگىلىكتى سپورت باسقارمالارىنىڭ باسشىسىن مينيسترلىكپەن كەڭەسە وتىرىپ تاعايىنداۋ كەرەك دەگەن ماسەلە دە قارالىپ جاتىر.

مينيسترلىك جۇمىس توبىندا دەنە شىنىقتىرۋمەن بايلانىستى وقۋ ورىندارىن جان باسىنا شاعىپ قارجىلاندىرۋعا كوشىرسەك دەيدى. بۇل ماسەلەنى دە جان- جاقتى قاراپ جاتىرمىز.

- فەدەراتسيالاردىڭ جۇمىسىن قاداعالاۋ، تيىمدىلىگىن باعالاۋ قالاي رەتتەلەدى؟

- قازىر بىرنەشە فەدەراتسيانىڭ باسشىسى قىزمەتىنەن كەتىپ جاتقانىن كورىپ وتىرسىزدار. ءبىراق تالاپ كۇشەيتىلەدى. مينيسترلىك وكىلدەرى فەدەراتسيالاردىڭ بەس جىلدىق جوسپارى، ول جوسپاردى ىسكە اسىراتىن بيۋدجەتتىڭ جوسپارى بولۋى كەرەك دەگەن تالاپتاردى ۇسىنىپ وتىر. مينيسترلىك ونىڭ ءبارىن زاڭعا قوسىمشا اكتىلەرمەن رەتتەۋگە ۋادە بەردى.

- ءبىراق فەدەراتسيالاردىڭ باسشىسى قازىرگىدەي سايلاۋ ارقىلى بەلگىلەنە بەرەدى عوي؟

- سايلاۋ ارقىلى نەمەسە تاعايىنداۋ ارقىلى بەلگىلەنەدى دەگەن ماسەلەنى ۋاكىلەتتى ورگان ءتيىستى تارتىپپەن شەشۋى كەرەك. فەدەراتسيا باسشىلارىن تاعايىنداۋ ماسەلەسى ءبىر ادامنىڭ كابينەتىندە، ءبىر عانا ادامنىڭ قول قويۋى ارقىلى شەشىلمەۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمدى نەگىزگە الىپ وتىرمىز.

- ءبىلىم وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازدارىنا دا سپورت وليمپياداسىنا كورسەتىلگەندەي قۇرمەت جاسالۋى كەرەكتىگىن پرەزيدەنت تە ايتىپ ءجۇر. جاڭا زاڭدا بۇل ماسەلە قالاي كورىنىس تاپقان؟ ءبىزدىڭ سپورتشىلارعا مەملەكەت بەرەتىن سىياقى ءتىپتى دامىعان ەلدەردىڭ كوبىندە جوق. ونىڭ سىرتىندا دەمەۋشىلەر مەن اكىمدىكتەر سىياقىنىڭ ءتۇر- ءتۇرىن بەرىپ جاتادى. وسى بيۋدجەتتەن سپورت جەڭىمپازدارىنا بەرىلەتىن سىياقىنىڭ تەڭ جارتىسىن ءبىلىم وليمپياداسىنا باعىتتاۋعا بولماي ما؟

- بۇل ەندى قوعامدا بۇرىننان ايتىلىپ جۇرگەن ماسەلە. ءبىزدىڭ دە كوڭىلىمىزگە كەلەدى، جۇرەگىمىزگە باتادى. ويتكەنى روبوت تەحنيكاسىنان الەمنىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى بولىپ كەلگەن بالالارعا قۇرمەت كورسەتپەك تۇگىل دۇرىس ناسيحاتتاعان دا جوقپىز. بىرنەشە باسىلىم قىسقا اقپارات بەردى، سونىمەن ۇمىتتىق.

قازىر بىزدە مادەنيەت تۋرالى زاڭ جوباسى قارالىپ جاتىر. سول زاڭ جوباسىنا وسى ماسەلە بويىنشا نورمالار ۇسىندىق. ەگەر وقۋشى قانداي دا ءبىر ءپان بويىنشا حالىقارالىق وليمپيادادان ءبىرىنشى ورىن السا، سول پاننەن اۆتوماتتى تۇردە «بولاشاق» گرانتىن يەمدەنۋى كەرەك دەگەندى ايتىپ وتىرمىز. سوندا ءبىر جاعىنان ءبىلىم وليمپياداسىنىڭ جەڭىمپازدارىنا قۇرمەت كورسەتەر ەدىك. ەكىنشى جاعىنان ءبىلىمدى جاستاردى ەلدە ساقتاي الامىز. سەبەبى ءبىلىم سايىسىنىڭ باس جۇلدەسى تۇرماق حالىقارالىق وليمپيادالاردان ەكىنشى، ءۇشىنشى ورىن العان بالالاردىڭ ءوزىن الەمنىڭ جەتەكشى وقۋ ورىندارى وزدەرىنە شاقىرادى. سودان كەيىن اقىلدى جاستاردىڭ ءبارى نەگە ەلدە قالمايدى دەپ سان سوعامىز.

ارينە، سپورتشىلاردى دا قادىرلەۋ كەرەك. ءبىراق قادىرلەۋ ادىلەتتى، بارىنە ورتاق بولۋى كەرەك.

- كەز كەلگەن زاڭ جوباسىنىڭ ەكونوميكالىق نەگىزدەمەسى بولادى. مىنا زاڭ جوباسى ەرتەڭ قابىلدانىپ جاتسا، سپورت سالاسىنا نەگىزسىز ءبولىنىپ كەلگەن قانشا قاراجات ۇنەمدەلەدى؟ بالكىم كەيبىر سالاعا شەكتەن تىس كوپ ءبولىنىپ، كەيبىر سالا قارجىدان قاعاجاۋ كورىپ جاتقان شىعار. زاڭ وسىنداي ادىلەتسىزدىكتەردى جويۋعا قاۋقارلى بولا ما؟

- بيۋدجەتتى مينيسترلىكتىڭ ءوزى جاساقتايدى. سودان كەيىن بىزگە كىرگىزەدى. مەملەكەت ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلاتىن سپورت تۇرلەرىنىڭ ازايۋىنان ۇنەمدەلگەن قاراجات بولسا، بالالار سپورتىنا بۇقارالىق سپورتقا باعىتتاۋى كەرەك. ءماجىلىستىڭ الەۋمەتتىك- مادەني دامۋ كوميتەتى مينيسترلىكتىڭ الدىنا ول ماسەلەنى قويدى.

- سپورتتىڭ ماڭايىندا جۇرگەن جۋرناليستەر ۇلكەن تەننيس، جەڭىل اتلەتيكا، بوكس سياقتى سالالارعا جاۋاپتى فەدەراتسيا باسشىلارىنىڭ پاريج وليمپياداسىنا دايىندالعان كەزدە مويىندارىنا العان مەدال مىندەتتەمەسىن ورىنداي الماعانىن ايتىپ ءجۇر. ءبىراق جىبەرگەن ولقىلىعى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان ەشكىم جوق. كوپ بولسا باس باپكەرى، فەدەراتسيا باسشىسى عانا اۋىستى. جاڭا زاڭ وسى وليمپيادا الدىنداعى مىندەتتەمەنى ورىنداماۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن كۇشەيتە مە؟

- فەدەراتسيالاردىڭ مەدال بويىنشا مىندەتتەمەسى بولىپ، سوعان سايكەس قارجى بولىنگەن بولسا، ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگان ول ءتىزىمدى اشىق جاريالاۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. سەبەبى ءتيىستى قارجى الىپ جەتىستىككە جەتە الماسا، سپورتشىنىڭ بابى كەلىسپەدى دەپ جالتارۋ قاتە. بيۋدجەتتىڭ قاراجاتىن العان كەز كەلگەن ازامات جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتى. ءار ساتسىزدىگىنىڭ وبەكتيۆتى سەبەبىن قوعامعا ءتۇسىندىرسىن. «ونىڭ ەسەبىن مينيسترلىككە بەردىك، شەندى- شەكپەندىلەرگە ايتتىق» دەگەندى قويۋ كەرەك.

جالپى زاڭ جوباسىندا 60-تان استام نورمانى ۇكىمەت قورىتىندىسىنا جىبەردىك. سونىڭ 80-90 پايىزىنا وڭ قورىتىندى الدىق. بۇل زاڭ شىعارۋ ىسىندە جاقسى كورسەتكىش بولىپ ەسەپتەلەدى.

- بىزدە فەدەراتسيالاردىڭ مەملەكەت پەن دەمەۋشىلەردەن الاتىن قارجىسى ءتوراعاسى كىم ەكەنىنە بايلانىستى سياقتى كورىنەدى. مىسالى، جۋىقتا قارجى ءمينيسترى ۆولەيبول فەدەراتسياسىنا باسشى بولىپ سايلاندى. قارجى ءمينيسترى دەگەن بۇكىل قاراجاتتىڭ ەسەپ- قيسابى مەن بيلىگى قولىندا تۇرعان ادام. ونىڭ سىرتىندا فەدەراتسيا باسشىلارىنىڭ كوبى بۇرىن كەمىندە وبلىس اكىمى بولعان نەمەسە مينيستر بولعان «اۋىر سالماقتى» ەكس- شەنەۋنىكتەر. وسى تەندەنتسيا دۇرىس پا؟

- ول - سايلانىپ جاتقان ادامدار قازاقستان ازاماتى بولعاندىقتان شەكتەي المايمىز. مەنىڭشە، فەدەراتسياعا كىمنىڭ باسشى بولىپ تاعايىندالعانى ەمەس، قانشالىقتى ناتيجەلى جۇمىس ىستەگەنى باستى نازاردا بولۋ كەرەك. مەن ءتۇرلى وليگارحتاردىڭ ءالى كۇنگە دەيىن فەدەراتسيالاردى باسقارىپ وتىرعانى تۋرالى ماسەلە كوتەردىم. سونداي قالتالى ءتوراعالاردىڭ كوبى فەدەراتسيا جۇمىسىنا قوماقتى قاراجات سالماعان. بۇل وكىنىشتى.

اۆتور

ەسىمجان ناقتىباي