سەنات سپيكەرى: قىتاي تاراپى پرەزيدەنتتىڭ رەفورمالارىن جوعارى باعالايدى
استانا. KAZINFORM - سەنات ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ جانە پالاتانىڭ ءبىر توپ دەپۋتاتى قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنا رەسمي ساپارمەن كەلدى. ساپار اياسىندا بۇگىن قىتايدىڭ حالىقتىق ساياسي كونسۋلتاتيۆتى كەڭەسى بۇكىل قىتايلىق كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ۋاڭ حۇڭنيڭمەن جانە بۇكىل قىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى جاۋ لىجيمەن كەزدەسۋلەر ءوتتى.

وندا پارلامەنتارالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ پەرسپەكتيۆالارى جانە الداعى كەزەڭگە ارنالعان بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋ مىندەتتەرى تالقىلاندى.
ماۋلەن اشىمبايەۆ حالىقتىق ساياسي كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەسى بۇكىل قىتايلىق كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسىنا ءىلتيپات بىلدىرە كەلىپ، قىتايدىڭ شيزاڭ اۆتونوميالىق اۋدانىنىڭ شيگاتسزە قالاسىندا بولعان جەر سىلكىنىسىنەن قازا تاپقانداردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارىنا كوڭىل ايتتى. سونداي-اق زارداپ شەككەندەردىڭ تەزىرەك ساۋىعىپ كەتۋىنە تىلەكتەستىك ءبىلدىردى.
سونىمەن قاتار پارلامەنت سەناتىنىڭ سپيكەرى قازاقستان مەن قىتايدىڭ جان-جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىن نىعايتۋ جولىندا ەكى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ دوستىق پەن ءوزارا سەنىمگە نەگىزدەلگەن قارىم-قاتىناسى ەرەكشە مانگە يە ەكەنىن، سونىڭ ناتيجەسىندە قازىرگى تاڭدا ەكىجاقتى ءتيىمدى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلگەنىن جانە اسا ماڭىزدى قۇجاتتارعا قول قويىلعانىن اتاپ ءوتتى. سۇحبات بارىسىندا ساراپشىلاردىڭ قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى قاتىناستاردى دامۋدىڭ جاڭا «التىن ءداۋىرى» رەتىندە باعالاعانى دا ايتىلدى.
ماۋلەن اشىمبايەۆ ەكى ەلدىڭ نەگىزگى بيلىك ينستيتۋتتارى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ ماڭىزدى تەتىگى رەتىندە اتاپ، ونى ودان ءارى نىعايتۋعا ەڭ جوعارى دەڭگەيدە باسا ءمان بەرىلىپ وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتتى.
«قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆ اتاپ وتكەندەي، ءبىز جىلدان-جىلعا مازمۇنى بايىپ كەلە جاتقان، شىن مانىندە ۇلگى ەتەرلىك مەملەكەتارالىق قاتىناستى جولعا قويدىق. بارلىق دەڭگەيدە تىعىز بايلانىس ورنادى. ەكونوميكالىق ءوزارا ءىس-قيمىل بەلسەندى دامىپ كەلەدى. مادەني-گۋمانيتارلىق بايلانىستار دا نىعايا ءتۇستى. ەلدەرىمىز حالىقارالىق ۇيىمدار اياسىندا دا ءوزارا ءتيىمدى ءارى جۇيەلى ىقپالداستىق ورناتتى جانە الەمدەگى وزەكتى پروبلەمالاردى شەشۋ ىسىنە بىرلەسە اتسالىسىپ كەلەدى. مەملەكەت باسشىلارى دوستىقتىڭ، سەنىمدى جانە ناتيجەلى بايلانىستىڭ وزىق ۇلگىسىن كورسەتىپ وتىر. قىتايدىڭ حالىقتىق ساياسي كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەسى مەن قازاقستان پارلامەنتىنىڭ سەناتى اراسىندا دا وسىنداي قارىم-قاتىناستى ساقتاپ، دامىتۋ اسا ماڭىزدى دەپ ەسەپتەيمىز. ءبىزدىڭ قىتايعا وسى ساپارىمىز سوعان ىقپال ەتەدى دەپ سەنەمىز»، - دەدى سەنات ءتوراعاسى.
سونداي-اق ماۋلەن اشىمبايەۆ ەكى ەلدىڭ جاھاندىق جانە وڭىرلىك كۇن تارتىبىندەگى كوپتەگەن ماسەلەلەر بويىنشا ۇستانىمدارى سايكەس ەكەنىن ەسكەرىپ، كوپ جوسپارلى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداردى. سەنات سپيكەرى اتاپ وتكەندەي، قىتايدىڭ تۇراقتى جانە جاھاندىق دامۋ جونىندەگى كوپ پوليارلى باستامالارى جالپىعا بىردەي قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە ەلەۋلى ۇلەس قوسادى. كەزدەسۋدە حالىقارالىق ۇيىمدار مەن «ورتالىق ازيا - قىتاي» سياقتى كوپ جاقتى فورماتتار اياسىندا ەكى ەل اراسىندا جۇمىس بايلانىستارىن ورناتۋ ماسەلەلەرىنە دە ەرەكشە كوڭىل ءبولىندى.
«ءبىز قىتايدىڭ حالىقتىق ساياسي كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەسىمەن ديالوگتى نىعايتۋعا ۇلكەن ءمان بەرىپ وتىرمىز. مەملەكەت باسشىلارى دەڭگەيىندە قول جەتكىزىلگەن بارلىق كەلىسىمدەردى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋعا ىقپال ەتۋ - ءبىزدىڭ ورتاق مىندەتىمىز. قازاقستان پارلامەنتىنىڭ سەناتى وسى باعىتتا بىرلەسىپ، بەلسەندى جۇمىس ىستەۋگە دايىن»، - دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
بۇدان باسقا، سەنات ءتوراعاسى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسي جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق كەشەندى وزگەرىستەرگە كەڭىنەن توقتالدى. اتاپ ايتقاندا، پارلامەنتپەن بىرگە نەگىزگى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردى جاڭعىرتۋ، سەناتتىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتى، سەناتورلاردىڭ ءماسليحات دەپۋتاتتارىمەن ءوزارا ءىس-قيمىلى جانە باسقا دا رەفورمالار تۋرالى ءسوز بولدى.
«كەيىنگى جىلداردا قازاقستاندا «ادىلەتتى قازاقستان» قۇرۋ جولىندا كەشەندى رەفورمالار ىسكە اسىرىلىپ جاتىر. رەفورمالاردىڭ ماقساتى - زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، بيلىك تارماقتارى جانە ورتالىق پەن ايماقتار اراسىنداعى وكىلەتتىكتەر مەن جاۋاپكەرشىلىكتىڭ تەڭگەرىمدىلىگىن نىعايتۋ. قازىرگى تاڭدا پارلامەنت جۇمىسىنىڭ نەگىزگى باسىمدىعى - قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ باستاماسىمەن جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى زاڭنامالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ. وتكەن 2024 -جىلى ءبىز 104 زاڭ قابىلدادىق. بيىل ەكونوميكامىزدى دامىتۋعا ارنالعان ماڭىزدى زاڭدار - سالىق، بيۋدجەت، قالا قۇرىلىسى، سۋ كودەكستەرى قابىلدانادى. جالپى، قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالار ۋاقىت تالابىنان تۋىنداعانىن جانە ازاماتتارىمىزدىڭ سۇرانىستارىنا جاۋاپ بەرەتىنىن اتاپ وتكىم كەلەدى»، - دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
ءوز كەزەگىندە ۋاڭ حۋڭين قازاق-قىتاي قارىم-قاتىناستارىنىڭ دەڭگەيىنە جوعارى باعا بەرىپ، ەكى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ءوزارا ءتيىمدى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى جانداندىرۋ جولىنداعى ءرولىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق ول قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ باستاماسىمەن قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردىڭ ايرىقشا ماڭىزىنا نازار اۋدارىپ، قىتاي الداعى ۋاقىتتا بەلسەندى ديالوگتى نىعايتۋعا جان-جاقتى قولداۋ كورسەتۋگە جانە ەكىجاقتى فورماتتا دا، حالىقارالىق ارەنادا دا ءبىزدىڭ مەملەكەتپەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى بەلسەندى دامىتۋعا مۇددەلى ەكەنىن ايتتى.
بۇكىل قىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى جاۋ لىجيمەن كەزدەسۋ بارىسىندا دا ماۋلەن اشىمبايەۆ سەنات پارلامەنتى مەن بۇكىل قىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ ماسەلەلەرىنە توقتالدى. تاراپتار ونەركاسىپ، ەنەرگەتيكا، كولىك، «جاسىل» ەكونوميكا، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە وزگە دە باعىتتارداعى بىرلەسكەن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ جونىندە پىكىر الماستى.
«قازاقستان مەن قىتاي ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعىتىن دامىتۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرىپ كەلەدى. بۇگىندە بۇل باعىت ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن ءتيىمدى قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا «اياگوز- تاچەن» ءۇشىنشى تەمىر جولىنىڭ قۇرىلىسى باستالىپ جاتىر. سونداي-اق ءۇشىنشى شەكارالىق تەمىرجول وتكىزۋ پۋنكتىن اشۋ جوسپارلانۋدا. ورتا ءدالىزدىڭ الەۋەتىن نەعۇرلىم بەلسەندى پايدالانۋ ەلدەرىمىز اراسىنداعى ترانزيتتىك- كولىكتىك ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز»، - دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.
سۇحبات كەزىندە جاو لىجي ەكى مەملەكەتتىڭ باسشىلارى بەلگىلەپ بەرگەن مىندەتتەردى بىرلەسىپ ىسكە اسىرۋعا دايىن ەكەنىن ءبىلدىرىپ، «ءبىر بەلدەۋ - ءبىر جول» باستاماسى اياسىنداعى جانە باسقا دا بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋ پەرسپەكتيۆالارىن جوعارى باعالادى.
اۆتور
ابىلايحان جۇماشيەۆ