قازاقى توبەتتىڭ ستاندارتى ازىرلەندى

استانا. قازاقپارات- قازاقستاندا توبەت يتتەردىڭ ستاندارتى ازىرلەندى. بۇل ءۇشىن ارنايى جۇمىس توبى قۇرىلعان بولاتىن. عىلىمي جوباعا گەنەتيكتەر، كينولوگتار، توبەت اسىراۋشىلار مەن، ەتنوگراف، ارحەولوگ عالىمدار دا قاتىستى.

بۇل باستاما، تازا قاندى قازاقى توبەتتىڭ تۇقىمىن ساقتاپ، كوبەيتۋگە باعىتتالعان. توبەت دەسە كوز الدىمىزعا مالدى اۋىلدا ەسىكتىڭ الدىندا جاتاتىن تايىنشاداي الىپ ءيت ەلەستەيدى. يەسىنە ادال، الدىنداعى وتارىنا جاۋاپتى ماڭعاز توبەتتىڭ تۇقىمى قازىر ازايىپ بارادى، - دەيدى بىلەتىندەر. قولدا بارىنىڭ ءتۇسىن تۇستەپ، تەگىن تۇگەندەيتىن ۋاقىت جەتتى. وسى ماقساتتا ماماندار توبەتتىڭ ستاندارتتى سيپاتتاماسىن ازىرلەپتى.

تازا قاندى توبەتتىڭ باستى بەلگىلەرى: باسى ۇلكەن، ماڭدايى كەڭ، توبەسى جازىق، كوزدەرىنىڭ اراسى الشاق، تىستەرى قايشىلاسا ورنالاسقان بولادى. ال تۇمسىعى جۋان، ەرنى قالىڭ بولادى. سونداي-اق دەنە تۇرقى اسا بيىك ەمەس. كەرىسىنشە سوزىلىڭقى بولادى. بۇل قازاققى توبەتتىڭ ستاندارتتى سيپاتتاماسى.

ەرتەرەكتە اتا-بابالارىمىز توبەتتتى بايلاماي، ەركىندىكتە ۇستاعاندىقتان، ولار ادامعا اگرەسسيا كورسەتپەيدى. ءتىپتى كينولوگ ماماندار بۇل تۇقىمنىڭ ينتەلەكتىسى جوعارى ەكەنىن ايتادى. قازاقى توبەتتىڭ تۇقىمىن مەنشىكتەۋ ءۇشىن سىرتقى سيپاتتامالارى ازدىق ەتەدى. سەبەبى ۇقساس يتتەر كوپ. ماسەلەن، كاۆكازدىق قاسقىر تەكتەس يتتەر قازاقى توبەتكە وتە ۇقساس، دەيدى زەرتتەۋشىلەر. ايىرماشىلىعى سۇيەكتەرىنىڭ مورفومەتريالىق بەلگىلەرىنە ساراپتاما جاساعاندا عانا انىقتالادى ەكەن. بۇل تەرەڭ عىلىمي زەرتتەۋلەر نىسانى.

جوباعا قاتىسقان عالىمدار ەرتە كەزەڭدەگى پەتروگليفتارداعى سۋرەتتەردى، ەجەلگى تۇراقتاردىڭ ورنى مەن اۋىلداردى ارالاپ زەرتتەۋ جۇرگىزگەن.

رەناتو سالا، گەوارحەولوگيا زەرتحاناسىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى /يتاليا/:

- مەن ءۇش جىلدان بەرى ورتالىق ازياداعى ءارتۇرلى ءيت تۇقىمدارىنىڭ گەنەتيكاسى مەن شىعۋ تەگىن زەرتتەپ ءجۇرمىن. ولاردىڭ قاتارىندا قازاقتىڭ توبەتتەرى، تازى جانە موڭعول بانكارى بار. بىردەن ايتايىن، توبەتتەرمەن جۇمىس ىستەۋ وتە قيىن، ويتكەنى اقپارات وتە از. سەبەبى، ەرتەدە قازاقتار توبەتتەن گورى، تازىعا باسىمدىق بەرگەن. ءبىراق ءبىز انىقتاي العان دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازىرگى توبەتتەردىڭ ارعى تەگى ەرتە نەوليت داۋىرىنەن باستالادى دەپ ايتا الامىز.

قازاقستاندا تازا قاندى توبەتتەردىڭ سانى جايلى ناقتى دەرەك جوق. سەبەبى جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىلمەيدى. ءتىپتى توبەتتىڭ بابىن بىلەتىن ماماندار دا جوقتىڭ قاسى. قولدا بار توبەتتى كوبەيتۋدىڭ دە قيىندىعى بار، - دەيدى كينولوگتار.

ءيتتىڭ ءتورت اتاعا دەيىنگى تەگى جازىلعان كارتاعا سۇيەنبەسە، ەڭبەك زايا كەتۋى مۇمكىن.

جاقىپ ەسبولايەۆ، «قازاقى ءيت تۇقىمدارى» ورتالىعىنىڭ باسقارۋشىسى:

- ءبارىنىڭ قانى تازا بولعانى ابزال. ال ەگەر ونىڭ قانىندا بوتەن قاندار قوسىلعان جاعداي بولسا، ول بىزگە قيىنشىلىقتار تۋعىزادى. ويتكەنى تابيعاتتى الداي المايسىز، ار جاعىندا قانىندا قانداي بوتەن قان وتىر ءوسىرىپ وڭدەپ، تۋعىزىپ كوبەيتكەن كەزدە قايتالاپ شىعىپ وتىرادى. سونداي قاۋىپ بار.

ماماندار ازىرلەگەن قازاقى توبەتتىڭ ستاندارتى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتىنىڭ قاراۋىنا ءتۇستى. سونداي-اق، ەلىمىزدە قازىر قازاقى ءيت تۇقىمدارى پيتومنيگى سالىنۋدا. ستاندارت بەكىتىلسە، تازا قاندى توبەتتى مەنشىكتەپ، ساقتاپ، كوبەيتۋگە جول اشىلادى، دەيدى ماماندار.

24.kz