قازاق-قىتاي ساۋدا اينالىمى ارتتى

قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناعالى 32 جىل. وسى ۋاقىت ىشىندە ەكى ەلدىڭ ساۋدا- ەكونوميكالىق ستراتەگيالىق ارىپتەستىگى نىعايا ءتۇستى.

تەك بيىلدىڭ وزىندە 30-دان استام ۇكىمەتارالىق قۇجاتقا قول قويىلدى. سونىمەن قاتار 80-گە جۋىق كوممەرتسيالىق كەلىسىم جاسالعان. بۇل جونىندە ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان ساياسي جانە ەكونوميكالىق رەفورمالاردى بەيجىڭدە تانىستىرۋ كەزىندە ايتىلدى.
قىتاي ساراپشىلارى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ رەفورمالىق باعىتىن جوعارى باعالادى. قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى تاۋار اينالىمى رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتتى. بيىلدىڭ وزىندە جالپى سوماسى 38,5 ميلليارد دوللارعا كوممەرتسيالىق، ينۆەستيتسيالىق، تەحنولوگيالىق وندىرىسكە قاتىستى كەلىسىم جاسالدى. اسىرەسە ۆيزا، اۆتوموبيل تاسىمالى، ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتى، اياگوز- تاچەن تەمىرجولىن بىرلەسىپ سالۋ جونىندەگى مەموراندۋمدار ەرەكشە ماڭىزعا يە بولىپ وتىر.
قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ باس كەدەن باسقارماسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا پاندەميا مەن گەوساياسي فاكتورلارعا قاراماستان 2022-جىلى ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 31 ميلليارد دوللاردان استى. بيىلعى جىلدىڭ 10 ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل كورسەتكىش 32,7 ميلليارد دوللارعا جەتتى. ال قوس مەملەكەت اراسىنداعى جۇك تاسىمالىنىڭ كولەمى 26,1 ميلليون توننا. بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 22,4 پايىزعا ارتىق.
كولىك لوگيستيكاسى ترانزيتتى ارتتىرۋ باعىتىندا شەكاراداعى بارلىق اۆتوموبيل باقىلاۋ-وتكىزۋ بەكەتتەرىندە جۇمىس قايتا جانداندى. پيلوتتىق جوبا رەتىندە نۇر- جولى - قورعاس بەكەتى 24 ساعات رەجيمدە جۇمىس ىستەپ تۇر. الاكول-الاشانكوۋ، باقتى-پوكيتۋ، قالجات-دۋلاتى، مايقاپشاعاي-زيمۋناي بەكەتتەرى تاۋلىگىنە 12 ساعاتتىق جۇمىس رەجيمىنە اۋىستى. مۇنداي قادام كورشى ەلدەر اراسىنداعى بايلانىستى، ساۋدا اينالىمىن ارتتىرۋعا رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتكىزىپ وتىر.
شاحرات نۇرىشيەۆ، ق ر قىتايداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى:
- پاندەميا مەن گەوساياسي فاكتورلارعا قاراماستان بيىلعى 10 ايدىڭ كورسەتكىشى بىلتىرعى جىلدان اسىپ كەتتى. ءبىزدىڭ مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 2030- جىلعا دەيىن ساۋدا اينالىمدى 40 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ تۋرالى كەلىسىم بار. ساۋدا- ەكونوميكالىق بايلانىس ءدال وسىنداي قارقىنمەن جالعاسسا، مەجە مەرزىمىنەن بۇرىن ورىندالادى.
قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالارعا ارنالعان دوڭگەلەك ۇستەل قازاقستاننىڭ قىتايداعى ەلشىلىگىندە ۇيىمداستىرىلدى. ءىس-شاراعا كورشى ەلدىڭ عالىمدارى، جوعارى وقۋ ورىندارى مەن حالىقارالىق ىستەر اكادەمياسى، شەتەلدەرمەن دوستىق قوعامىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. ولارعا ەلىمىزدەگى ساياسي جانە ەكونوميكالىق وزگەرىستەر، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ حالىققا جولداۋىندا العا قويعان ماقسات-مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسى تانىستىرىلدى.
لي يۋنتسيۋان، ق ح ر مەملەكەتتىك كەڭەسى جانىنداعى ينستيتۋت ديرەكتورى:
- قازاقستان تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ساياسي، ەكونوميكالىق جانە ديپلوماتيالىق سالالاردا ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. مەنىڭ ويىمشا مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازىرگى كەزەڭدەگى باستى ميسسياسى كۇردەلى گەوساياسي جاعدايدا ەلدىڭ دامۋ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋدى كوزدەيدى. ونىڭ جىگەرى مەن جاعدايدى باعامداۋ قابىلەتى قازاقستاننىڭ ودان ءارى ءوسۋىنىڭ كەپىلى. سونىمەن قاتار ورتالىق ازيا مەن بۇكىل ەۋرازيا كەڭىستىگىنىڭ تۇراقتىلىعى ءۇشىن دە ۇلكەن ماڭىزعا يە.
توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشى جاڭا وندىرىستىك ساياسات، ەنەرگەتيكا جانە سۋ رەسۋرستارى ماسەلەسىنە دە ايرىقشا توقتالدى. سونداي- اق، شىعىس پەن باتىستى، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتى بايلانىستىرۋشى ەل رەتىندە قازاقستان كولىكتىك- ترانزيتتىك سالانى دامىتىپ «ءبىر جول - ءبىر بەلدەۋ» باستاماسىن قولداۋعا باعىتتالاتىنىن جەتكىزدى. ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى جوسپارمەن ءبولىستى.
شاحرات نۇرىشيەۆ، قازاقستاننىڭ قىتايداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى:
- پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن شەشۋدى ماڭىزدى مىندەت ەتىپ قويىپ وتىر. اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنىڭ زور الەۋەتىن ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستاندى ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ جەتەكشى اگرارلىق ورتالىقتارىنىڭ بىرىنە اينالدىرۋ ءبىزدىڭ ەلدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتى. مەملەكەت باسشىسى اگرو وندىرىستىك كەشەندەگى وڭدەلگەن ءونىمنىڭ ۇلەسىن 70 پايىزعا ارتتىرۋدى تاپسىردى. ەت، ءسۇت، استىقتى تەرەڭ وڭدەۋ جانە جىلىجاي شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا كۇش سالىنادى.
دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا قوس تاراپ ساياسي-ەكنوميكالىق، مادەني-گۋمانيتارلىق ىنتىماقتاستىق، ءوزارا ءىس- قيمىل ماسەلەلەرى بويىنشا پىكىر الماستى. قىتايلىق ساراپشىلار قازاق-قىتاي دوستىعىنىڭ زور بولاشاعىنا توقتالىپ، قازاقستاننىڭ جەتەكشى تالداۋ ورتالىقتارىمەن تىعىز بايلانىس ورناتۋعا دايىن ەكەندىكتەرىن جەتكىزدى.
اۆتورى: رۋسلان باقىتبەك ۇلى

www.24.kz