قازاق بويجەتكەنى جازۋشىلار كوزىمەن
استانا. قازاقپارات - بويجەتكەن سۇلۋلىعىن سۋرەتتەۋگە ءسوز دە ازدىق ەتىپ جاتاتىن كەزدەر بولادى.ءبىراق جازۋشىلار سۋرەتتەگەن سۇلۋدى ەلەستەتۋ ءۇشىن كەيدە ەلەستەتۋ قابىلەتىڭ بولۋى كەرەك.
وقيسىڭ دا، تامساناسىڭ
«... ءدال وسىنىڭ ارتىنان شولپىسى اقىرىن سىلدىرلاپ، اق جۇزىنە جۇقالاۋ قىزىلى نۇرداي جاراسقان انىق توعجان ءوزى كەلەدى ەكەن. سىپايى جىميىپ، كۇلىڭكىرەپ كىردى. ءمىنسىز اپپاق تىستەر قولمەن قويعانداي. ەكى بەتىندەگى نازىك جاراستىق قىزىلى، اسىعىپ كۇتكەن قىزىل اراي تاڭ سارىندەي. ءالى دە ايىقپاعان ۇياڭ سىپايىلىقپەن قوناقتارعا قاراپ اقىرىن امانداسقاندا، رەڭىنە شۇعىل تولقىن كىردى. بەت ۇشىنداعى جۇقالاڭ قىزىل تۇتاسىپ، بار جۇزىنە دۋ ەتىپ تارادى. ۇلبىرەگەن، بالا جاستىقتىڭ اسا قاتتى قىسىلعان، قىمسىنعان بەلگىسى ءبىلىندى.
ونى ۇيالتقان اباي ەدى. ورتا بويلى، ءدال توعجاننىڭ ءوز بويىنداي. بار ءمۇسىنى كەلىپ تۇر. بەت ءبىتىمى، اق قىزىلى جاڭا ەربول ايتقانداي، اينىماعان توعجان. بۇنىڭ دا جىبەك تالدى، قولاڭ قارا شاشى بار. مۇرىن، اۋزى دا، ءبىر قاراعانعا ما، ءدال سول ساعىنىشتى عاشىعىنىڭ ابايعا ەرەكشە ىستىق كورىنەتىن اسا سۇلۋ، سۇيكىمدى اۋىز، مۇرنىنداي. از كوتەرىڭكى قىرلى مۇرنى ۇش جاعىنا كەلگەندە جۇمىرلانىڭقىراپ، وزگەشە كەلىستى بىتكەن. جۇقالاڭ قىزىل ەرىندەرىندە بالالىق، كىناسىزدىك لەبىندەي، ىستىق اسەر دەمى بار. اينالاسىن قۋانتىپ، سۇيسىندىرگەندەي، جازىقسىز نازىك كۇلكى قۋانىش بار. انىق توعجان جارى وسى. ءبىراق، جاڭا تۇسىندە كورگەن سياقتى، ەرتەرەك كۇندەگى ۇلبىرەپ تۇرعان جاس توعجان...».
مۇحتار اۋەزوۆ. «اباي جولى» رومانىنان ءۇزىندى
«وسى كەزدە ماناعى ەسىكتەن قىز دا كىرە بەردى. قايراقبايدىڭ سيپاتتاۋىندا ەشبىر قاتە جوق ەكەن: شىنىندا دا ۇلدە مەن بۇلدەگە ورانعان، اسىل تاستارمەن، التىن بۇيىمدارمەن بەزەنگەن، تالدىرماش سۇڭعاق بويلى، سۇلۋ كەسكىندى قىز!..
جۇپارى كۇندىك جەرگە مول جەتەتىن،
قالامپىر ءيىس مايلاپ ورگەن شاشى،
دەگەندەي، ماناعى ەسىكتەن سەزىلگەن تاماشا ءيىس ءيىس پە؟.. قىز بولمەگە الىپ كىرگەن مىنا ءيىس ادامدى ماس قىپ جىبەرەتىن!..
قازاق قىزىنىڭ ادەتىمەن، بوتەن كىسىگە كوزىن تومەن تۇسىرە كىرگەن سۇلۋ، ساماۋىر قاسىنا ادەپپەن كەپ وتىردى دا، قوبديشانىڭ قاقپاعىن كوتەردى. ەپتى جىگىت وعان جاردەمدەسىپ ەكەۋى قارالا كارلەن شاشكەنى پودنوسقا جايدى. سوندا بايقاسام، اپپاق ۇزىن ساۋساقتارى دا جاس قامىستىڭ جازدىگۇنگى سۇيرىكتەرىندەي ەكەن!.. قوناقتاردان قىمسىنعان كەسكىنمەن شاي قۇيعان قىز، مەنىڭ كوزىمدى اڭدىعانداي بوپ، بالكىم بۇرسام-اق مولدىرەي قاراي قويادى دا، مەن قاراي قالسام، كوزىن تومەن تۇسىرە قويادى.
سولاي اڭدىسىپ وتىرىپ، ءبىر كەزدە كەزىمىزگە كوزىمىز جولىعىسا قالدى. سول قاراس، ارباسقان مىسىق پەن جىلاننىڭ قاراستارىنداي ءبىر-بىرىنە قادالا قالىسىپ، از ۋاقىت ايرىلماي تۇرىپ الدى. قىزى اربالىپ قالا ما دەگەندەي اكەسى قاقىرىنىپ قالعاندا، بايلاسقان كوز قاراسىمىز ءۇزىلدى دە كەتتى. مەنىڭ قاراسىمنان قىزدىڭ نە ۇققانىن بىلمەيمىن، ونىڭ قاراسىنان مەنىڭ ۇققانىم: «كۇيەۋ كەلسە قىز دايار!».
ءسابيت مۇقانوۆ. «ءمولدىر ماحاببات» رومانىنان ءۇزىندى
«...ءشاي قۇيىپ وتىرعان قىزدىڭ ون ساۋساعى مەن بەتى عانا كورىنەدى. سۇلۋلىعىن دا، بالعىندىعىن دا پاش ەتپەي تەجەپ ۇستايتىن قىز بولۋ كەرەك. الدە سۇڭعىلا قىز جاسىرا ۇستاعان سۇلۋلىقتىڭ ولتىرە قىزىقتىراتىنىن بىلە مە ەكەن؟.. ۋىسىڭ تولار جۋان بۇرىمنىڭ استىنان از عانا موينى اعاراڭدايدى. ۇلبىرەگەن اق ساۋساق ەمەس ءار ىسكە ۇيرەنىسكەن قولدارى سەنىمدى دە وڭتايلى قيمىلدايدى.
ەسەنەي قىزدىڭ كورىنبەسىن كورىپ، تىنتە قاراپ وتىر. باياعىدا قۇمىرسقا شاققان ارقاسى كوز الدىنا كەلدى. ماقپال-قارا مەڭنىڭ تۇسىنا دا ەداۋىر اينالاقتاپ قالدى. قىز ءوزى دە سۇلۋ، ءبىراق، ەسەنەي ونىڭ سۇلۋلىعىن دا، مىنەزىن دە، اقىلىن دا ءوز ويىنداعى وق جەتپەس بيىكتەن اسىرا كورىپ وتىر. ءتۇن بويى «قۇتىرما، قارا بۋرا، قۇتىرما!» دەپ شىعىپ ەدى. سول تاۋبەسى قازىر دە ەسىندە. ىشىنەن ايتىپ تا قويادى. امالى نە، وزىنە دە، كوزىنە دە يە بولا الار ەمەس. ءبىر-ەكى رەت ارتىقبايدىڭ سۇراۋلارىن جاۋاپسىز قالدىردى...»
عابيت مۇسىرەپوۆ. «ۇلپان» پوۆەسىنەن ءۇزىندى
«قازاق قىزدارىنىڭ بالعىن شاعىنداعى سۇلۋلىقتارى ەرەسەن: قاپ-قارا جانارى شوقتاي جاينايدى، قىرىق ءورىم عىپ قويعان بۇرىمى كومىردەي قاپ-قارا، ال مارجانداي تىزىلگەن اپپاق تىستەرى قانداي، جۇزىنەن جاستىقتىڭ، جىگەردىڭ نۇرى وينايدى، دەنەلەرىنىڭ سۇيەكتىلىگىن، ايالى بولعانىمەن، كوزدەرىنىڭ ءسال قىسىڭقىلىعىن باپتى قيمىلى مەن ءساندى قوزعالىسى بايقاتپاي تۇرعانداي. تۇرمىسقا شىققانشا ولار جەڭى كەڭ ۇزىن كويلەك، سىرتىنان كەۋدەشە سياقتى ويۋلى كامزول كيىپ جۇرەدى. قىزدار مونشاق، شولپى اسەمدىك زاتتارىن وتە جاقسى كورەدى، كىشكەنە التىن، كۇمىس تيىنداردان موينىنا القا، شاشىنا شولپى، قۇلاققا سىرعا عىپ تاعىپ، كوبىنە بىلەزىكتىڭ ءبىر ءتۇرىن تاعىپ جۇرەدى. بىلعارى شاشاق تاعىپ، ويۋلانعان ەتىكتەرىنىڭ ەرلەردىڭ اياق كيىمىمەن كوپ ايىرماشىلىعى جوق».
برونيسلاۆ زالەسسكي. «قازاق دالاسىنىڭ تىرشىلىك تىنىسى» اتتى قولجازباسىنان
دايىنداعان: انار مۇستافينا
massaget.kz
