قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ناۋقاستىڭ كوبەيۋى دارىگەرلەردى الاڭداتىپ وتىر

استانا. قازاقپارات - ەلىمىزدە كۇنىنە 100 ادامنان قانت ديابەتى انىقتالادى. مۇنداي جاعداي دارىگەرلەردى الاڭداتىپ وتىر. بيىل قازاقستاندا 486 مىڭ 174 ناۋقاس تىركەلگەن. ونىڭ 450 مىڭنان استامىندا 2- ءتيپتى ديابەت ەكەن.

بۇل اۋرۋ بۇرىن تەك ەرەسەك ادامداردا ءجيى كەزدەسسە، قازىر بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىندا دا بەلەڭ الا باستاعان. وعان قۇنارسىز تاماقتانۋ مەن قوزعالىسسىز ءومىر سالتىنىڭ اسەرى بار، دەيدى ماماندار.

قانت ديابەتى سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ ءبىرى. ەجەلدەن «سۋسامىر» دەپ اتالاتىن اۋرۋ قازىر بالالاردان دا انىقتالىپ جاتىر. استانا تۇرعىنى گاۋھار اۋبەكوۆانىڭ ۇلى ەسەنگەرەي دە قانت ديابەتىنىڭ ءبىرىنشى تۇرىنە شالدىققان. 3 جاسىنان وسى دەرتپەن ارپالىسىپ كەلەدى. سودان بەرى اي سايىن دارىگەردىڭ ءجىتى باقىلاۋىندا. جالپى ەلىمىزدە بۇل دەرتپەن كۇرەسىپ جۇرگەندەرگە ەم-دوم تەگىن. وعان جىل سايىن بيۋدجەتتەن شامامەن 45 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى.

گاۋھار اۋبەكوۆا، قالا تۇرعىنى:

- ەسەنگەرەي قازىر 5 جاستا. ول ءالى ءوزىنىڭ اۋرۋى جايلى تولىق بىلمەيدى. قانىنداعى قانتتىڭ مولشەرىن ۇنەمى باقىلاپ وتىرۋ ءۇشىن قولىنا ارنايى قۇرىلعى ورناتىپ قويدىق. دۇرىس تاماقتانىپ، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانامىز. تەك سولاي عانا اۋرۋدى تەجەۋگە بولادى.

ەندوكرينولوگ دارىگەرلەر سۋسامىردىڭ العاشقى بەلگىلەرى ايقىن بولاتىنىن ايتادى. ياعني ادام شولدەي بەرەدى. كىشى دارەت جيىلەپ، كوز بۇلىڭعىرلانىپ، شارشاۋ باسادى. ءتىپتى كەيدە دەنە سالماعى ءتۇسىپ نەمەسە كوبەيۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا بىردەن دارىگەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن ابزال. ۋاقىت وتە كەلە قانت ديابەتى جۇرەك پەن بۇيرەكتىڭ جۇمىسىن ناشارلاتىپ، كوزدىڭ كورۋىن قيىنداتادى.

اسەم قازىبەكوۆا، ەندوكرينولوگ دارىگەر:

- قانت ديابەتى - بۇل سوزىلمالى جانە الەۋمەتتىك ماڭىزدى اۋرۋ. پاتسيەنتتەر دارىگەردىڭ تاعايىنداۋلارىن ورىنداپ، دۇرىس ءومىر ءسۇرۋ سالتىن قولدانىپ، پسيحولوگيالىۆق تۇرعىدا اۋرۋىن قابىلداپ ونىمەكن كۇرەسۋگە دايىن بولعان كەزدە جاقسى ناتيجە بەرەدى. رەسپۋبليكامىزدا قان ديابەتىنە شالدىققان ناۋقاستارعا جاسى مەن تيپىنە قاراماي مەديتسينالىق ءدارى- دارمەك كومەگى تەگىن جۇرگىزىلەدى.

قازاقستاندا سۋسامىرمەن اۋىرۋ سوڭعى 15 جىل ىشىندە 3,5 ەسە ءوسىپ كەتكەن. دارىگەرلەر اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن سكرينينگتەن ۋاقىتىلى ءوتىپ تۇرۋ قاجەت، دەيدى. الايدا ادامداردىڭ كوبى وعان ءجۇردىم- باردىم قارايدى. ءتىپتى اۋرۋى اسقىنعاندا عانا جۇگىنەدى. جالپى سۋسامىرمەن كۇرەسۋ وڭاي ەمەس. اۋرۋدى جەڭەتىن ارنايى باعدارلامانىڭ جوقتىعىمەن قاتار، ناقتى وسى سالانى زەرتتەيتىن مامان تاپشى.

جاناي اقانوۆ، قازاقستاندىق قانت ديابەتىن زەرتتەۋ قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى:

- وكىنىشتىسى ەلىمىزدە قازىر سۋسامىرمەن كۇرەستىڭ ۇلتتىق باعدارلاماسى جوق. قازىر تەك دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى عانا باقىلاپ وتىر. بۇل جەتكىلىكسىز. قانت ديابەتىنە شالدىققاندار كوبەيىپ بارادى. سوندىقتان مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جۇيەلىك ەمدەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋى قاجەت. دەگەنمەن، سۋسامىردىڭ تۇقىم قۋالايتىنىن دا ەستەن شىعارماعان ءجون. بۇل اۋرۋدىڭ الدىن الۋدا ادامنىڭ كۇندەلىكتى ءومىر سالتى ماڭىزدى. ارتىق سالماق پەن قوزعالىستىڭ ازدىعى دا كەرى اسەر ەتەدى، دەدى دارىگەرلەر.

حالىقارالىق قانت ديابەتى فەدەراتسياسىنىڭ دەرەگىنە سايكەس، جەر بەتىندە شامامەن 537 ميلليون ادام قانت ديابەتىمەن اۋىرادى. كورسەتكىش 2045 -جىلعا قاراي، 783 ميلليونعا دەيىن ارتادى دەگەن بولجام بار. جالپى بۇل دەرتكە جاس تا، ەرەسەك تە شالدىعادى. دەگەنمەن، كەيىنگى جىلدارى 5-19 جاس ارالىعىنداعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ اراسىندا ديابەتپەن اۋىرۋ كورسەتكىشى ءوسىپ كەلەدى.

بۇعان نە سەبەپ؟

جەر بەتىندە ءار ونىنشى ادام قانت ديابەتىنە شالدىققان. حالىقارالىق قانت ديابەتى فەدەراتسياسىنىڭ ستاتيستيكاسىنا سايكەس، بۇل دەرت قىتاي، ءۇندىستان، ا ق ش، يندونەزيا، برازيليا، رەسەي، مەكسيكا، گەرمانيا، جاپونيادا كوپ تارالعان. مىسالى، قىتايدا 140 ميلليون ادام اۋرادى. ونىڭ ىشىندە 40 ميلليونعا جۋىعى ءومىر بويى ينسۋلين ينەكسياسىنا تاۋەلدى.

قانت ديابەتى ەڭ كوپ تىركەلگەن ەلدەر

قىتاي - 140 ميلليون

ءۇندىستان - 67,8 ميلليون

ا ق ش - 30,7 ميلليون

يندونەزيا - 21 ميلليون

برازيليا - 12 ميلليون

رەسەي - 11 ميلليون

2021 -جىلى قانت ديابەتى مەن قانت ديابەتىنەن تۋىنداعان بۇيرەك اۋرۋلارىنان 2 ميلليوننان استام ادام كوز جۇمدى. سونداي-اق، جۇرەك-قان تامىرلارى اۋرۋلارىنان بولاتىن ءولىمنىڭ شامامەن %11- ى قانداعى گليۋكوزانىڭ جوعارىلاۋىنان تۋىندايدى.

قانت ديابەتىنەن ەمدەلۋگە بولادى. ونىڭ اسەرىن ديەتا، فيزيكالىق بەلسەندىلىك، ءدارى-دارمەك، اسقىنۋلاردى ۇنەمى سكرينينگ جانە ەمدەۋ ارقىلى بولدىرماۋعا نەمەسە كەشىكتىرۋگە بولادى. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى كەيىنگى 4 جىلدا ا ق ش- تا جاسوسپىرىمدەر اراسىندا قانت ديابەتىنە قارسى ءدارى-دارمەككە سۇرانىس 600 پايىزعا ارتقان. اسىرەسە 12 جاستان 18 جاسقا دەيىنگى جەتكىنشەكتەر اراسىندا.

جالپى قازىردە ا ق ش- تا ەكىنشى تيپتەگى سەمىزدىك پەن قانت ديابەتى بار 15 ميلليونعا جۋىق جەتكىنشەك بار. ارتىق سالماق قوسىپ، سەمىزدىكتەن زارداپ شەگۋشىلەر ادامدى ارىقتاتىن دارىگە تاۋەلدى. امەريكا ءدارىحانالارىندا مۇنداي پرەپاراتتار اشىق تۇردە ساتىلادى. دارىگەرلەر ازىرگە پرەپاراتتىڭ قاۋپى بايقالماعانىمەن ونىڭ جاناما اسەرى بارىن جاسىرماي ايتۋدا.

2020-2023 -جىلدار ارالىعىندا ا ق ش- تا بالالار مەن جاسوسپىرىمدەرگە ساتىلعان پرەپاراتتاردىڭ سانى %594- عا وسكەنىن انىقتادىق. ولاردىڭ كەرى اسەرى بار-جوعىن ءبىلۋ ءۇشىن ءدارىنى تۇتىنعان بالالاردى ءبىر جىل بويى باقىلاۋدا ۇستادىق. مەنىڭشە، ونىڭ قانشالىقتى قاۋىپتى ەكەنىن انىقتاۋعا ءبىر جىل جەتكىلىكسىز. ۇزاق مەرزىمدى باقىلاۋدان كەيىن عانا ناقتى ايتا الامىز.

دجويس لي، ميچيگان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پەدياتر دارىگەرى:

- كەيىنگى ون جىلدا قانت ديابەتىن ەمدەۋگە ارنالعان 40-تان استام ءدارى-دارمەك پەن ينەكسيالار بەكىتىلدى. ساراپشىلار 2026 -جىلعا قاراي قانت ديابەتىن ەمدەۋدىڭ الەمدىك نارىعىن 68 ميلليارد ەۋروعا باعالاپ وتىر. ويتكەنى قانت ديابەتىمەن كۇرەسۋگە جاڭا تەحنولوگيالار قولدانىلماق. ماسەلەن، 1 تيپتى قانت ديابەتىنە الدىن- الا دياگنوز قويا الاتىن ميكروچيپتەر، گليۋكوزا مەن ينسۋليندى ولشەۋ كەزىندە قان اعىمى ارقىلى جۇرەتىن نانوروبوتتار نەمەسە قانت ديابەتى مەن سەمىزدىكتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن تاعامنىڭ قورىتىلۋىن باياۋلاتاتىن كرەمنيي بولشەكتەرى شىعارىلۋى مۇمكىن.

24.kz