كينو باعىن اسىرار بۇرىنعىداي ءان قايدا؟

استانا. قازاقپارات - ەجەلدەن بەلگىلى قاعيدالارعا جۇگىنسەك، مۋزىكانىڭ كينوداعى مىندەتى - سيۋجەتكە ساي اۋرا، اۋان قالىپتاستىرۋ.ءار جانردىڭ ءوز ستيلى بار.

ارعى-بەرگى كينو تاريحىنا ۇڭىلسەك، كوپتەگەن مۋزىكانتتاردىڭ اتاقتى فيلمدەرگە ساۋندترەك رەتىندە جازىلعان كومپوزيسيالارى ارقىلى تانىمال بولعانىن بايقايمىز. ءتىپتى بالالارىمىز كۇندەلىكتى كوز ايىرماي قارايتىن شەتەلدىك مۋلتفيلمدەر مەن جانتۇرشىكتىرەرلىك تريللەرلەر دە قۇلاقتى جارارداي، ۋلاعان-شۋلاعان اۋەنىمەن جۇيكەمىزدى شيرىقتىرىپ جاتادى. مۋزىكاداعى تۋرا قۇلاعىڭنىڭ تۇبىنە تاۋ قۇلاعانداي اسەر ەتەتىن وقىس دىبىس الداعى كورىنىستە قورقىنىشتى ءبىر جاعدايدىڭ بولاتىنىن اڭعارتسا، توبەلەس، اتىس-شابىس فيلمدەردەگى ادۋىندى، ەكپىندى اۋەن باستى كەيىپكەردىڭ جەڭىپ، قارسىلاستارىنىڭ جەڭىلىس تاباتىنىنا مەڭزەيدى. ال مەلودرامالارداعى باياۋ، جۇمساق، جىلى اۋەن كوڭىل پەرنەسىن مەيلىنشە ءدوپ باسىپ، كورەرمەن سەزىمىن سان-ساققا جەتەلەيدى.

باسقا-باسقا، بۇل تۇرعىدان العاندا، ءۇندى كينولارى ەرەكشە ءوتىمدى. ماسەلەن، «ديسكو بيشىسى»، «بيلە، بيلە» فيلمدەرىندەگى تارتىمدى سيۋجەتپەن شەبەر ۇيلەسكەن ويناقى، نازدى اۋەن، ونىمەن استاسا كەتكەن ماعىنالى ءارى مۇڭلى ءماتىن كارتينانىڭ كورەرمەنگە اسەرىن الدەنەشە ەسە ارتتىرىپ تۇرعان جوق پا؟! ءتىپتى كوپ جاعدايدا ءۇندى فيلمدەرىنىڭ باستى ارتىقشىلىعى - ونداعى ءان مەن ءبيدىڭ قۇدىرەتىندە بولىپ كەلەدى. قاراساڭ، كوزىڭ تويادى، تىڭداساڭ، قۇلاعىڭنىڭ قۇرىشى قانادى. بۇعان كينو كادرلارىنىڭ باعاسىن ارتتىرىپ تۇرعان تاماشا تابيعات كورىنىستەرىن قوسىڭىز. بىلايىنشا، اكتەرلەردىڭ دە، سەناريدىڭ دە الىپ بارا جاتقان تۇگى جوق. ال كينو كورەرمەنگە ۇنايدى.

جالپى، الەمگە تانىمال كينورەجيسسەرلەردىڭ ءارقايسىسىنىڭ مۋزىكانى تاڭداۋى، ىقىلاسى ءارتۇرلى. كوزى قاراقتى كورەرمەن فيلمدەگى العاشقى ءاندى ەستىگەن بويدا-اق بۇل كىمنىڭ جۇمىسى ەكەندىگىن بىردەن تۇسىنەدى. كينو ماماندارىنىڭ پىكىرىنشە، فيلمگە مۋزىكا تاڭداۋ تۇرعىسىنان العاندا، تارانتينو، كۋستۋريسا ءتارىزدى رەجيسسەرلەردىڭ شەبەرلىگى ەرەكشە. سول سەبەپتى دە ولاردىڭ فيلمدەرىنىڭ ساۋندترەكتەرى ايرىقشا بولىپ كەلەدى. ولاردى بىلاي قويا تۇرىپ، وزىمىزگە ەتەنە جاقىن جانە تانىس كەڭەستىك ءداۋىر كينولارىن الىپ قارايىق. مىسالى، «قورىقپا، مەن سەنىمەن بىرگەمىن» فيلمىندەگى پولاد بيۋل-بيۋل وگلى، «قىزمەتتەستەر حيكاياسىنداعى» ءاليسا فرەيندليح پەن اندرەي مياگكوۆ، «تاعدىر تالكەگى نەمەسە جەڭىل بۋىڭىزبەن» كارتيناسىنداعى اللا پۋگاچەۆا، سەرگەي نيكيتين، اندرەي مياگكوۆ پەن ۆالەنتينا تالىزينا ورىنداعان اندەر قانداي ەدى!..

ونەردە شەكارا جوق. الەمدىك كينەماتوگرافقا ءتان بۇل جايتتان قازاق كينوسى دا سىرت قالعان جوق. ياعني فيلمنىڭ جەكەلەگەن كادرلارىنا ورتاق سيپات بەرىپ، بەلگىلى ءبىر كورىنىستىڭ اسەرىن مۋزىكا ارقىلى ارتتىرۋدى قازاق كينو شەبەرلەرى دە ۇمىت قالدىرمادى. بۇل رەتتە، ارينە، «قىز جىبەكتىڭ» ورنى دا، سالماعى دا بولەك. مۇنداعى «اققۋ» كۇيى مەن «گاككۋ» ءانى «قىز جىبەكتىڭ» لەيتموتيۆى ىسپەتتى. بۇدان بولەك، سونداعى «اقىلبايدىڭ ءانى»، «شەگەنىڭ ءانى» فيلمنىڭ سيۋجەتىنە شەبەر ۇيلەسكەنى سونشالىق، كارتينانىڭ ءمان-ماڭىزىن ەسەلەپ ارتتىرا تۇسكەن. ءتىپتى سۇلتان قوجىقوۆتىڭ تەڭدەسسىز تۋىندىسى «قىز جىبەكتىڭ» دەڭگەيىن كوتەرىپ، باعاسىن اسىرىپ تۇرعان ءبىر فاكتور - فيلمنىڭ كومپوزيتورى نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ مۋزىكانى ۇيلەستىرىپ قويا بىلگەن شەبەرلىگىندە جاتىر ما دەپ تە ويلايسىڭ. سول سياقتى شاكەن ايمانوۆتىڭ «تاقيالى پەرىشتەسىندەگى» - «ماما»، ءشارىپ بەيسەنبايەۆتىڭ «گاۋھارتاسىنداعى» - «گاۋھارتاس»، ءابدوللا قارساقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجاسىنداعى» - «پيونەرلەر ءانى»، سەرىك جارمۇحامەدوۆتىڭ «وتەلمەگەن پارىزىنداعى» - «ادەمى قىز»، امانگەلدى تاجىبايەۆتىڭ «اقىرعى اماناتىنداعى» - «ءسابي بولعىم كەلەدى»، مۇرات وماروۆتىڭ «دولاناسىنداعى» - «كوك ورامال»، ەدىگە بولىسبايەۆتىڭ «شاڭىراعىنداعى» «دايديداۋ» اندەرىنىڭ دە اتالعان فيلمدەردىڭ كورەرمەن كوڭىلىندە ماڭگىلىككە ساقتالىپ قالۋىنا، سونىمەن بىرگە قازاق كينوسىنىڭ التىن قورىنا ەنۋىنە وزىندىك ىقپال-ۇلەسى بولعانى داۋسىز.

ەندى وسى ارادا مىنانداي ماسەلە تۋادى: كەيىنگى جىلدارى تۇسىرىلگەن قازاق كينولارىنىڭ قايسىسىندا سيۋجەتتىڭ ءمانىن اشارداي، اسەرىن ارتتىرارداي ءان-اۋەن تاڭداۋعا ءمان بەرىلدى؟.. كينونىڭ باعاسىن اسپانداتقان نەمەسە كەرىسىنشە، ءاندى تانىمال ەتكەن قانداي فيلم بار؟ وسى ورايداعى ءبىر شىندىق - كەيىنگى كەزدە ءبىزدىڭ رەجيسسەرلەرىمىزدىڭ دەنى تۇسىرەتىن فيلمدەرىنىڭ سەناريىن دە، مۋزىكاسىن دا ءوزى جازۋدى ادەتكە اينالدىرعان سىڭايلى. بۇرىنعىداي بىلىكتى اۆتورمەن، تالانتتى كومپوزيتورمەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ، جان-جاقتى ويلاسۋ ءۇردىسى قالىپ بارا جاتىر. ايتپەسە، جىل سايىن قانشاما دۇنيە ءتۇسىرىلىپ جاتىر. سولاي بولا تۇرا، كورەرمەننىڭ كوزىن تويدىرىپ، جۇرەگىنىڭ قىلىن تاپ باسارداي، سونىڭ ىشىندە ءوزىمىز جوعارىدا ءسوز ەتكەن تالاپقا جاۋاپ بەرە الاتىنداي دۇنيە ەسكە تۇسپەي وتىر. مۇمكىن، بار شىعار. ءبىراق ەرەكشە ەستە قالماۋىنا قاراعاندا ايدارىنان جەل ەسىپ، توپ جارىپ تۇرعانى شامالى-اۋ... مەنىڭشە، بۇل - ويلانۋعا تۇرارلىق نارسە.

روزا راقىم قىزى

«الاش ايناسى». 2013