كونفۋسيدىڭ (كۇڭزىنىڭ) دانالىق سوزدەرى
استانا. قازاقپارات - ەگەر كىمدە-كىم ىزگىلىكتى سەزىمنەن بيىك قويسا، اكە-شەشەسىنە بەرىلە قىزمەت ەتسە، پاتشاعا قىزمەت جولىندا ءوزىن قۇربان ەتۋگە دايىن تۇرسا، دوستارىنا ادال بولسا، ساۋاتتى بولماسا دا، ونى عالىم دەسە جاراسادى.
***
جاس ادامداردىڭ اتا-اناسىن ارداقتاۋعا، جاسى ۇلكەندەردى سىيلاۋعا، ءوز ىسىنە ىجداعاتتىلىقپەن قاراۋعا، حالقىنا ماحابباتپەن قاراپ، ادامداردى ءبىر-بىرىمەن جاقىنداستىرۋعا مىندەتتى. وسى مىندەتتەردەن ارتىلعان ۋاقىتتا كىتاپ وقىسىن.
***
ەسكىنى ۇمىتپاي جاڭانى يگەرگەن ادامدى ۇستاز دەسە بولادى.
***
جاقسى كىسى تۇسىنۋگە تىرىسادى، ءبىراق ودان پايدا ىزدەمەيدى. جاي ادام پايدا ىزدەيدى، ءبىراق تۇسىنۋگە تىرىسپايدى.
***
وزگەنىڭ ايتقانىنا كوزسىز ەرۋ زيان كەلتىرەدى.
***
ۇرپاقتان ۇرپاققا، اكەدەن بالاعا نە قالىپ جاتقانىن ءدال ۇرپاقتان ۇرپاققا، اكەدەن بالاعا نە قالىپ جاتقانىن ءدال بىلسەك، ونىنشى ەمەس، ءجۇزىنشى ۇرپاققا دا نە قالاتىنىن بولجاپ ءبىلۋ قيىن ەمەس.
***
مىنەزىن جاقسارتپاعانداردى، وقىتقاندى ۇقپاعانداردى، پارىزدى ۇمىتقانداردى، كەمشىلىگىن جويۋعا تىرىسپاعانداردى كورگەندە قايعى شەگەمىن.
***
قايىرىمدىلىق بار جەردە بەرەكە بار.
***
سابىرلى ادام سيرەك قاتەلەسەدى.
***
مانسابىم جوق دەپ قايعىرما، ومىردە ءوز ورنىمدى تابا المادىم دەپ قايعىر.
***
بىلەتىن كىسى كۇماندانبايدى، ادامگەرشىلىگى بار ۋايىمدامايدى، باتىر كىسى قورىقپايدى.
***
بىرەۋگە دوس بولۋ ءۇشىن وعان كەڭەس بەرگەندە ءادىل بول. ەگەر ول تىڭداماسا، تىڭداۋدى تالاپ ەتپە، كوڭىلىڭ قالادى.
***
مەنى قىزمەتكە شاقىرعان بيلەۋشىنىڭ ءىسى ءبىر جىلدا وڭالا باستايدى، ءۇش جىلدا جەتىستىكتەرگە جەتەدى.
***
قاراماعىڭداعىلارعا ۇلگى بول، ولاردى از عانا كەمشىلگى ءۇشىن ايىپتاما، لايىقتى ءارى قابىلەتتىلەردى جوعارىلات.
***
ءمارت كىسىلەر كەلىسپەي جۇرسە دە ۇيلەستى جاراستىق تابادى؛ ءنامارت كىسىلەر كەلىسىمدە وتىرسا دا اينىماس الالىقتا بولادى.
***
قارنى توق، قامسىز ءومىردى عانا ويلاعان ادام عالىم بولماق ەمەس.
***
بايلاۋسىز ۋادەدە بايىپ بولماس.
***
باعزىدا پاراساتقا جەتۋ ءۇشىن وقيتىن،
بۇگىندە ماراپاتقا جەتۋ ءۇشىن وقيدى.
***
اتتى سايگۇلىك دەگەندە الىپ كۇشىن ەمەس، اسىل تۋمىسىن ايتادى.
***
دەگدار ازامات سوزدە ءتالىمدى، ىستە ارىندى.
***
ەلىنىڭ ءراسىمىن سۇيگەن ءامىرشى جۇرتىن دا ەركىن بيلەمەك.
***
الىستان ويلاماعان جاقىننان ۋايىم تابار.
***
وزىنە قاتال، وزگەگە مەيىربان ادام جۇرتىنا جۇعىمدى بولماق.
***
قايتا تۇزەلمەس قاپىل ءىس عانا قاتەلىك دەپ سانالۋ كەرەك.
***
ۇلاعاتتى ىستە ۇستازىڭنان دا اسىپ ءتۇس.
***
ەگەر كىمدە كىم راقىمشىلىق سەزىمدى قولداسا، وندا اتاسى مەن اناسىن قۇرمەتتەپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتقانى زاڭ بولسا، باسقالارعا سوزىمەن شىنشىلدىقتى كورسەتسە، ونداي ادامدى ساۋاتسىز بولسا دا عالىم دەر ەدىم.
***
قازىر اتا-اناعا بالالارىنىڭ قايىرىمدى بولۋى، ولاردى تەك اسىراۋ دەپ تۇسىنسە، بۇل كەمىستىك. مالدى دا اسىرايدى. دۇرىسى ولاردى قامقورلىققا الۋ.
***
قايىرىمدى ادام قاتال بولماسا، ول باسقالارعا ىقپال جاساي المايدى، ءبىلىم الۋدا دا وسال بولادى.
***
ادەت-عۇرىپتىڭ كەرەگى نە، ەگەر ادام بولىپ تۋعان سوڭ، ادامگەرشىلىك جاساي الماسا.
***
ءسوز سويلەۋدە ادامداردا كەزدەسەتىن ءۇش ءتۇرلى قاتەلىك بار: ءبىرى - پىكىردى كەرەك كەزى بولماسا دا ايتىپ قالۋ. بۇل اڭعالدىق. ەكىنشىسى - پىكىردى ماسەلە پىسىپ جەتكەن كەزىندە ايتپاي قالۋ. ول - قۇپيالىق، قۋلىق. ءۇشىنشىسى - پىكىردى تىڭداۋشىنىڭ بەت-ءجۇزىن بارلاماي ايتىپ سالۋ. بۇل - بۇل سوقىرلىق.
***
بارىنەن دە باۋىرمالدىق پەن پەرزەنتتىك پارىزدى ۇمىتپا، تۋعان-تۋىسقاندارعا قايىرىمدى بول، تاۋبەشىلدىك پەن ۇنەمدىلىكتى باعالا، بويىڭداعى اشۋ مەن ىزانى باسۋعا ۇيرەن، ءبىلىم مەن بىلىكتىلىكتى جوعارى قوي، كوڭىلىڭە ساي كەلمەيتىن ءىلىمنىڭ بارىنەن ارىل، باسقالاردى دا اعات جولعا قادام باسۋدان ساقتاندىر.
Malika
