كولىك-لوگيستيكا: سالانىڭ الەۋەتى قالاي ارتۋدا
دۇيسەنبى كۇنى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا مەملەكەتتىڭ دامۋ باعىتىن ايقىندايتىن كەزەكتى جولداۋىن جاريا ەتەدى. وسى ارقىلى الداعى جىلعا جوسپارلار قۇرىلىپ، ىسكە اسىرۋدىڭ قۇقىقتىق تەتىكتەرى بەكىتىلمەك.
بۇل تۇستا وتكەن جولداۋدى ەستەن شىعارماعان ابزال، اسىرەسە «جۇكتەلگەن تاپسىرمالار ورىندالدى ما؟» دەگەن ساۋال تۋىندايدى. بىلتىر پرەزيدەنت جالپى كولىك- لوگيستيكا سالاسىنا، ەلدىڭ ترانزيتتىك الەۋەتىنە باسىمدىق بەرگەنى ەستە. راسىمەن دە قازاقستان گەوگرافيالىق ەرەكشەلىگىن پايدالانىپ، كارى قۇرلىق پەن قىتايعا، كورشى ەلدەر نارىعىنا كوپىر بولىپ وتىر. وسىعان قاتىستى Kazinform ءتىلشىسىنىڭ تالداۋىن ۇسىنامىز.
ورتا ءدالىز باسىمدىق الدى
جالپى، كەيىنگى جىلدارى قازاقستان جول جۇمىستارى بويىنشا اۋقىمدى ىستەر اتقارىلىپ جاتقانى بايقالادى. جول-قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ رەكوردتىق كولەمى، اۆياتسياداعى جولاۋشىلار اعىنىنىڭ ايتارلىقتاي ءوسۋى، تەمىرجول كولىگىنىڭ جاقسارۋى مەن تەڭىز ينفراقۇرىلىمىنىڭ دامۋى وسى قاتاردا. ەندى بۇل تاقىرىپتى جەكەلەي سارالاپ كورسەك.
مەملەكەت باسشىسى بىلتىرعى جولداۋدا ترانزيتتىك الەۋەتىمىزدى نىعايتۋ ىسىندە ترانسكاسپي باعدارى ايرىقشا ءرول اتقاراتىنىن ايتتى. كەيىنگى 1-2 جىلدىقتىڭ كولەمىندە قازاقستاننىڭ حالىقارالىق ساياساتتاعى كەلىسىمدەرى، باسىمدىقتارىنىڭ ءبارى ءدال وسى ترانزيتكە قۇرىلىپ جاتقانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ەلىمىزدە تەڭىز ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋدىڭ 2024-2028 -جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى قابىلداندى. بۇل قۇجات اقتاۋ جانە قۇرىق پورتتارىنىڭ بازاسىندا ءىرى تەڭىز كولىك-لوگيستيكالىق كلاستەرىن قۇرۋدى كوزدەيدى. سونداي-اق اقتاۋ پورتىندا كونتەينەرلىك حاب سالۋ جۇمىسى قولعا الىنباق.
ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتى الەمدە گەوساياسي احۋال ۋشىعىپ تۇرعان شاقتا وڭتايلى بالاما جولعا اينالىپ، ەكسپورت ماسەلەسىندە ماڭىزعا يە بولعانى راس. ورتا ءدالىز ارقىلى تاسىمالدانعان جۇك كولەمى جىل سايىن قارقىندى وسۋدە. ماسەلەن، 2022 -جىلى 1,7 ميلليون توننا جۇك جونەلتىلسە، 2023 -جىلى 2,76 ميلليون تونناعا جەتتى. ال بيىل العاشقى 7 ايدىڭ وزىندە بىلتىرعى 12 ايداعى كورسەتكىشكە جەتۋگە شاق قالدىق - 2,56 ميلليون توننا. بۇل قارقىنمەن 2024 -جىلدىڭ كورسەتكىشى 5 ميلليون تونناعا جەتۋگە ءتيىس.
جاقىندا قۇرىق پورتى اكۆاتورياسىنىڭ ءتۇبىن تەرەڭدەتۋ جۇمىستارى باستالعانى ءمالىم بولدى. ماماندار پورت ءتۇبىن 1,5-2 مەترگە تەرەڭدەتپەك. بۇل جۇمىستار تەرمينالدىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن ودان ءارى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. نەگىزى قۇرىق پورتىنىڭ وتكىزۋ قابىلەتى 6 ميلليون توننانى قۇرايدى. سونداي-اق، پورتتا 250 جۇك كولىگىن ساقتاۋ مۇمكىندىگى قاراستىرىلعان. ءدال وسىنداي جۇمىستار اقتاۋ پورتىندا دا جۇرگىزىلەدى. پورت ءتۇبىن تەرەڭدەتۋ ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىن ودان ءارى دامىتۋ اياسىندا قابىلدانعان كەشەندى شارانىڭ ءبىرى.
جالپى، قازىر ساراپشىلار ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك جولى الەۋەتىن 2030 -جىلعا دەيىن جىلىنا 10 ميلليون توننا جۇك جانە 300 مىڭ كونتەينەر دەڭگەيىندە باعالاۋدا. بولجامنان اسىرىپ جۇك جونەلتۋگە بولاتىنىن بەلسەندى ءوسىم ايشىقتاپ بەرىپ تۇر. كوبى بۇل باعىت نەگىزىنەن ايماقتىق ءدالىز بولىپ قالا بەرەتىنىن بولجاپ وتىر. ايتسە دە كولەم وسە بەرگەن سايىن باعىتتىڭ ماڭىزى دا ارتا بەرەرىن ەسكەرگەن ءجون.
الىس- بەرىس كولەمى جولدارعا بايلانىستى
ەكسپورت پەن يمپورت جايى ءسوز بولعاندا كوبىنە ەلەۋسىز كورىنەتىن اۆتوموبيل جولدارى مەن تەمىر جولدىڭ ماڭىزى وراسان. ارينە، بۇدان بيلىك حابارسىز ەمەس. پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ 2029 -جىلعا دەيىن 4 مىڭ شاقىرىمنان استام جولعا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزۋدى تاپسىرعان. جالپى العاندا، قازاقستان ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى باستى ترانزيت حابى رەتىندەگى ءرولىن ارتتىرۋى كەرەك. وسىلايشا، ۋاقىت وتە كەلە كولىك- لوگيستيكا سالاسىنداعى ءىرى مەملەكەتكە اينالۋعا مۇددەلى.
بۇل باعىتتا اۋقىمدى جۇمىس اتقارىلىپ جاتىر. حالىقارالىق قاتىناستا اۆتوموبيل كولىگىمەن جۇكتەردى ەكسپورتتىق- يمپورتتىق تاسىمالداۋ كولەمى 3,8 ميلليون توننانى قۇرادى. قىتايمەن كەلىسىم راتيفيكاتسيالاندى، قازاقستاندىق تاسىمالداۋشىلار ءۇشىن جاڭا باعىتتار اشىلۋدا. قازاقستان مەن كاسپيي تەڭىزى ارقىلى قىتايدان ەۋروپاعا جۇكتەر تەستىلەۋ رەجيمىندە اۆتوكولىكپەن ترانزيتتىك تاسىمالداۋلار ۇيىمداستىرىلدى. سونداي- اق حالىقارالىق قاتىناستا اۆتوموبيل تاسىمالى سالاسىنداعى رۇقسات بەرۋ جۇيەسىن قولدانۋ قاعيدالارىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ياعني، جۇيە ادامي فاكتوردان تولىق ارىلىپ، اۆتوماتتاندىرىلدى.
2024 -جىلدىڭ العاشقى 6 ايىندا قازاقستان جول قۇرىلىسىندا رەكورد ورناتتى. جول- قۇرىلىس جۇمىستارى 12 مىڭ شاقىرىم قامتىعان ەكەن. ونىڭ 8 مىڭ شاقىرىمى - رەسپۋبليكالىق، 4 مىڭ شاقىرىمى - جەرگىلىكتى جەلىلىك جولدار. ەلىمىزدەگى جالپى اۆتوجولداردىڭ ۇزىندىعى 95 مىڭ شاقىرىمدى قۇرايدى، ونىڭ 25 مىڭ شاقىرىمى رەسپۋبليكالىق جولداردىڭ ەنشىسىندە. ەلىمىز قاجەت بولعاندا ءبىر جىلدىڭ ىشىندە كەمى 20 مىڭ شاقىرىم جولدى جوندەۋدەن وتكىزە الاتىنىنا دايەك بار.
كەلەسى تاقىرىپ - تەمىر جول. مەملەكەت باسشىسى بۇعان دەيىن ءىرى تەمىرجول جوبالارىن ساپالى جۇزەگە اسىرۋ قاجەتتىلىگى بارىن ەسكەرتكەن. «قازاقستان تەمىر جولىن» تولىققاندى كولىك- لوگيستيكا كومپانياسى ەتىپ قايتا قۇرۋ جۇمىسىن جۋىق ارادا اياقتاۋدى تاپسىردى.
بىلتىر تەمىر جول ارقىلى كورشى ەلدەرگە جونەلتكەن قازاقستاننىڭ ەكسپورتى 50 ميلليون تونناعا جۋىق بولىپتى. سونىڭ ىشىندە، قىتايعا - 12,7 ميلليون توننا (35 پايىز ءوسىم)، وزبەكستانعا - 10 ميلليون توننا (29 پايىز ءوسىم)، رەسەيگە 34,6 ميلليون توننا (3,3 پايىز ءوسىم) جۇك تاسىمالداعان.
بيىل دا تەمىر جول ارقىلى تاسىمالداناتىن ەكسپورتتىق شيكىزات جۇكتەرىنىڭ كولەمى %7- عا ارتىپ، شامامەن 10 ميلليون تونناعا جەتكەن. كولىك مينيسترلىگى كەزەڭ- كەزەڭىمەن 140 جاڭا جولاۋشىلار ۆاگونىن جەتكىزبەك جانە «دوستىق - مويىنتى»، «داربازا - ماقتاارال» سياقتى ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرماق. جالپى، تەمىرجول جەلىسىندەگى اۋقىمدى جوندەۋ جۇمىستارى 1,4 مىڭ شاقىرىمدى قامتيدى.
كەي ماسەلەلەردى ينۆەستورلار ارقىلى شەشۋگە بولادى
قازىر قازاقستان ءۇشىن كولىك-لوگيستيكا سالاسىن قارقىندى دامىتۋ ستراتەگيالىق مىندەتكە اينالىپ وتىر. جۇكتەلگەن تاپسىرما بويىنشا الداعى ءۇش جىل ىشىندە ونىڭ ىشكى جالپى ونىمدەگى ۇلەسى كەمىندە 9 پايىزعا جەتۋگە ءتيىس.
تاقىرىپتى تالقىلاۋ كەزىندە ماسەلەلەردىڭ بارىن جوققا شىعارماعانىمىز ابزال. ورتالىق ازيادا لوگيستيكالىق سالا قارقىندى دامىپ جاتقانداي اسەر قالدىرعانىمەن، پروبلەمالار جەتەرلىك. كوپتەگەن جوبا ونداعان جىلدار بۇرىن قوسىمشا مارشرۋت قۇرۋ ماقساتىمەن جاسالعان. مىسالى، كوپكە دەيىن قازاقستان قىتايدان ەۋروپاعا جۇك تاسىمالداۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىلعان جوق. جاعداي وزگەرىپ، الپاۋىت ەلدەردىڭ ساياسي قارىم-قاتىناسى قۇبىلعان تۇستا بارىپ بىزگە مۇمكىندىك تۋدى.
بىرىنشىدەن، قىتاي ا ق ش- پەن قارىم-قاتىناسى بىرتىندەپ ناشارلاپ، ەكسپورت-يمپورت باعىتتارىن ءارتاراپتاندىرۋعا شەشىم قابىلدادى. ونىڭ جۇك اينالىمىنىڭ ەداۋىر بولىگى تەڭىز ۇلەسىنە تيەدى. باسەكەلەستەرىنىڭ تەڭىز بلوكاداسى قاۋپىنىڭ ارتۋى بەيجىڭدە الاڭداۋشىلىق تۋعىزۋدا. قالىپتاسقان جاعداي بالاما جولداردى قۇرلىقتان ىزدەۋگە ءماجبۇر ەتتى.
ەكىنشىدەن، باتىس ەلدەرىمەن ساۋداعا توسقاۋىل قويىلعاندىقتان، رەسەي شىعىس باعىتتاردى قاراستىرۋدا. مۇنداي نارىقتارعا وڭتۇستىك- شىعىس ازيا، افريكا جانە ءۇندىستان ەلدەرى جاتادى. بۇل پروتسەسس اسىرەسە 2022 -جىلدان كەيىن بايقالا باستادى. وسىلايشا، قىتاي مەن رەسەيدىڭ كولىكتىك- لوگيستيكالىق ەكپىندەگى اۋىسۋى ەلىمىزدەگى ۇردىستەرمەن ءساتتى سايكەس كەلدى. ەندى بۇل فاكتورلاردى پايداعا جاراتۋدان باسقا جول جوق. ماسەلەلەر كوپ دەگەنىمىزبەن، قازاقستان كولىك- لوگيستيكالىق جوبالارعا شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋعا مۇمكىندىك الىپ وتىر. ينفراقۇرىلىمداردى ينۆەستورلار ەسەبىنەن جەتىلدىرىپ الۋعا ءسات كەلدى.
اۆتور
ماديار تولەۋوۆ
