شي جينپيڭ باسقا قالادان ارنايى ۇشىپ بارىپ قازاق باسشىسىن تۋعان كۇنىمەن قۇتتىقتادى - قىتاي ەلشىسى

ەكى ەل اراسىندا ۆيزاسىز رەجيم ورناعالى ازاماتتارعا ۇلكەن مۇمكىندىك تۋدى. كەلەر جىلى ەكىجاقتى اۋە كومپانيالارى رەيس سانىن ارتتىرۋدى كوزدەپ وتىر. قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى جاڭ شياۋ ارنامىزعا سۇحبات بەرىپ، ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزگى تەتىكتەرىنە توقتالدى.

قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستىڭ ورناعانىنا بيىل - 32 جىل. وسى ۋاقىت بەدەرىندە اراداعى ىنتىماقتاستىق نىعايا ءتۇستى. بيىلدىڭ وزىندە 30-دان استام ۇكىمەتارالىق قۇجاتقا قول قويىلسا، 80-گە جۋىق كوممەرتسيالىق كەلىسىم جاسالعان. سونداي-اق وسى جىلى ەلدەر اراسىنداعى تاۋار اينالىم رەكوردتىق دەڭگەيگە جەتىپ وتىر. بۇل اسىرەسە ساۋدا- ەكونوميكالىق ارىپتەستىكتىڭ بەكىگەنىن كورسەتەدى. 2023 -جىلى جالپى سوماسى 38 ميلليارد دوللار كولەمىندەگى ءتۇرلى سالاعا قاتىستى كەلىسىم جاسالدى.
جاڭ شياۋ، قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى:
- بيىلعى جىل قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ دامۋىنا وڭ ىقپالىن تيگىزدى. وتكەن اپتادا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ مەنى قابىلدادى. ءبىز ءاربىر سالاداعى جەتىستىكتەرگە جەكە توقتالدىق. بيىل ينۆەستيتسيالىق، كوممەرتسيالىق جانە تەحنولوگيالىق ءوندىرىس سالالارىنا قاتىستى قۇنى 38 ميلليارد ا ق ش دوللارىنان اساتىن ەكىجاقتى قۇجاتتارعا قول قويىلدى. بۇل ءبىر جاعىنان قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى تاۋار اينالىمىنىڭ رەكوردتىق كورسەتكىشكە جەتكەنىن كورسەتىپ وتىر.
ەكىجاقتى ارىپتەستىكتىڭ دەڭگەيىن ۆيزاسىز رەجيم كوتەردى دەسەك تە بولادى. ءيا، وتكەن ايدا قازاقستان مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى قاقپا ەكى جاققا دا ايقارا اشىلدى. وسىلايشا ازاماتتار جەكە ىستەردى، تۋريزمدى، ەم قابىلداۋدى، حالىقارالىق تاسىمالداردى جانە ترانزيتتىك پەن ىسكەرلىك ماقساتتاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ۆيزالىق تالاپتاردان بوساتىلدى. قازىردىڭ وزىندە ەير استانا ۇشاعى الماتىدان بەيجىڭگە اپتاسىنا 6 رەت، ال استانادان اپتا سايىن قاتىناۋدا.
جاڭ شياۋ، قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسى:
- ۆيزاسىز رەجيمدى ورناتۋ - ەكى ەل پرەزيدەنتتەرىنىڭ ماڭىزدى شەشىمدەرىنىڭ ءبىرى بولدى. ول اسىرەسە ەكى ەل ازاماتتارىنا وتە ءتيىمدى. ەندى شەكارانى ءوتۋ ءۇشىن كەدەندەگى ۇزىن-سونار كەزەك بولمايدى. بۇدان بولەك، ، قازاقستان مەن قىتاي كاسىپكەرلەرىنىڭ ماقساتتارى دا ىسكە اسادى. ولار ەمىن-ەركىن قوزعالىپ، وزدەرىنە ارىپتەستى وڭاي تابۋعا مۇمكىندىك الدى. بۇل ارقىلى ەكونوميكانى ارتتىرۋعا بولادى. بۇگىندە قازاقستان-قىتاي اراسىندا جۇمىس ىستەپ تۇرعان 2 تەمىرجول بار. جاقىندا ونىڭ قاتارى تاعى بىرەۋىمەن تولىعادى. ەكى ەل اراسىن جالعايتىن ءۇشىنشى ترانسشەكارالىق تەمىرجول جەلىسى - اياگوزدەن باقتىعا، ودان ءارى قىتاي اسىپ، شاۋەشەككە بارادى.
ەگەر ىسكە اسسا 1-2 جىلدا ترانزيتتىك قاتىناس تا ودان ءارى دامىعالى وتىر. بۇگىندە قازاقستان كوپتەگەن ەلدەرمەن تىعىز بايلانىستا. دەگەنمەن الەمدەگى گەوساياسي جاعدايلارعا قاراماستان، قازاقستان مەن قىتاي ءوزارا قارىم- قاتىناسىن تۇراقتاندىرىپ العان. وعان ەكى ەل باسشىلارىنىڭ سەرىكتەستىگى نەگىز.
قازاقستان بىزگە تەك كورشى ەل ەمەس، ول قىتاي ءۇشىن جاقسى دوس، سەنىمدى سەرىكتەس. ماسەلەن ۇزاققا سوزىلعان كوۆيد كەسەلىنەن كەيىن قىتاي پرەزيدەنتى شي جينپيڭنىڭ ءبىرىنشى رەسمي ساپارى ءدال وسى قازاقستان ەلىنە بولدى. ال بيىلعى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تۋعان كۇنى ونىڭ قىتايعا رەسمي ساپارىمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. سوندا شي جينپيڭ ءوزىنىڭ جۇمىس اۋقىمىنا قاراماستان قازاق باسشىسىن قۇتتىقتاۋ ءۇشىن باسقا قالادان ارنايى ۇشىپ باردى. قۇتتىقتادى. بۇل ەكى ەل باسشىلارىنىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعىن دامىتۋعا ءوز كۇش سالىپ كەلە جاتقانىنىڭ ايقىن دالەلى.
قازىر «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» جوباسى دا ىسكە اسىپ كەلەدى. ارنايى جوبا - بەس ەل مەن قىتاي ەلىنىڭ ورتاق باعدارلاماسى. ول، اراداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ نىعايۋىنا مول مۇمكىندىك بەرەدى.
تۇرسىنحان زاكەن ۇلى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى:
- بيىلدىڭ وزىندە ماي ايىندا سياندا بولعان قىتاي ورتا ازيا بەستىگى سامميتىندە قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا 47 جوباعا قول قويىلدى. ۆيزاسىز رەجيم ورنادى. مۇنىڭ ءبارى نەنى كورسەتەدى؟ بۇل قىتايمەن بولعان قاتىناسىمىز جىلدان جىلعا، ءتىپتى ماۋسىم سايىن جوعارى قارقىنمەن دامىپ بارا جاتىر دەگەن ءسوز. تىعىز قارىم- قاتىناستى ساقتاپ، ونى دامىتىپ وتىرۋ - ماڭىزدى.
ەكى ەل باسشىلارى الداعى ۋاقىتتا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋدى جالعاستىرا بەرمەك. قاسىم-جومارت توقايەۆ شي جينپيڭدى مەملەكەتتىك رەسمي ساپارمەن قازاقستانعا شاقىردى. كەلەر جىلى قىتاي باسشىسى كەلسە اراداعى ىنتىماقتاستىق جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلۋى بەك مۇمكىن.
اۆتورى: الميرا ورازباي
www.24.kz