شاڭىراقتى قۇلاتپايمىن - جاراسىمدى ازىلدەر

استانا. قازاقپارات - كيىز ءۇيدى كوتەرۋ قازاق ءۇشىن اسا سالتاناتتى نارسە. ءۇيدى تىككەندە ونىڭ شاڭىراعىن وسى وتباسىنىڭ ايرىقشا قۇرمەتتەيتىن كىسىسىنىڭ كوتەرگەنىن قالايتىن ءداستۇر ىلگەرىدەن بار.

اۋەلگى جەتى ۋىقتى قاداعانشا بۇل ماڭدا ەشكىم ءتىل قاتىسا قويمايدى، دابىرلاپ سويلەۋ ابەستىككە بالانادى. سونداي جاۋاپتى شاق بولسا كەرەك، باقانمەن شاڭىراقتى كوتەرە بەرگەن كارى قۇدانىڭ سىرماق شالبارى سىرىلىپ ءتۇسىپ كەتىپ، ابىرويى اشىلىپ قالادى. ۋىق قاداۋعا ەنتەلەسكەن جاستار تومەن قاراپ، ۇلكەندەر جاعى دا نە ىستەرىن بىلمەي ساسقالاقتاسىپ قالسا كەرەك. بۇل تىعىرىقتان ولاردى شالبارى سىپىرىلعان قۇدانىڭ ءوزى شىعارادى.

- كورىنىپ قالعان نارسە بارىڭە دە تاڭسىق ەمەس شىعار، شالبارىم شەشىلىپ قالدى دەپ قۇدامنىڭ شاڭىراعىن قۇلاتا المايمىن، ۋىقتارىڭدى تەزدەتىپ ءشانشي بەرىڭدەر، - دەپ باقاندى ۇستاپ تۇرا بەرىپتى.

اقىلدى تەكە

ماعاشتىڭ اڭگىمەنى قيىننان قيىستىرىپ ايتاتىنى بار ەدى. ءبىر اڭگىمەسىنىڭ سۇرقى مىنانداي:

- قوي كەزەكتى باستايتىن قارا تەكەمىز اقىلدى جانۋار ەدى. كوشەمىزدىڭ ءبىر قورا ۋاق مالىن شاشاۋ شىعارماي، جايىلىمعا باستاپ بارىپ، كەشكە قايتا الىپ كەلەدى. ءوز كەزەگىم كەلگەندە كەيدە مالدى باقپاي-اق، قارا تەكەگە سەنىپ، ۇيدەگى تىرلىكتەرىمدى ءبىتىرىپ الامىن. سونداي كۇننىڭ بىرىندە اۋلانىڭ قيسايعان قوراسىن تۇزەپ، كەتكەن سىرىن جاڭالاپ، جاپ-جاسىل ەتىپ بوياپ تاستادىم. ەسىكتى دە وزگەرتتىم. كەشكە مالدى باستاپ كەلگەن قارا تەكە سىرلانعان شارباقتى بوتەنسىپ، قورادان وتىڭكىرەپ كەتىپ، قايتا ورالدى. بۇ جولى دا شامالى كىدىرگەنىمەن ىشكە بۇرىلمادى. جاعالاپ ارى-بەرى جۇرگەنىمەن بۇرىنعى كوزى ۇيرەنگەن شارباق كەزىگەر ەمەس، تەكە ءۇشىنشى رەت اينالىپ كەلگەنىندە تىكە جوعارىدا ءىلۋلى تۇرعان ءۇيدىڭ نومىرىنە قارادى. ونداعى «12» دەگەن سان كوزىنە وتتاي باسىلدى-اۋ دەيمىن، ماڭىراعان كۇيى، ۋلاپ-شۋلاعان مالدى ەرتكەن كۇيى قوراعا قويدى دا كەتتى، - دەيدى.

ال ىشە بەرىڭدەر

اقمايالىق ورال مەن سۇلتان - جەزدە-قاينى رەتىندە جاراسىمدى ازىلدەسەتىن كىسىلەر.

توقىراۋ جىلدارى باستالعان كەزدە «ساموپال» اراقتىڭ ءوزى تاپشىلاۋ بولعان كەزەڭ بولدى. ءۇش-ءتورت جىگىت، ارالارىندا ورال مەن سۇلتان دا بار «جۇمىستان سوڭ شاڭ باستى ەتەيىك» دەپ سۋعا سپيرتتى ارالاستىرىپ ىشپەكشى بولادى. سۋى دۇرىس بولمادى ما كىم ءبىلسىن، شولمەك ءىشى لايلانىپ، ءبىرتۇرلى كورىنەدى. سوندا ورال: «مىنانىڭ ءتۇرى جامان سەكىلدى، ۋلانىپ قالارسىڭدار، اۋەلى مەن بايقاپ كورەيىن» دەپ ءبىر ستاقانىن قۇيىپ، تارتىپ جىبەرەدى دە ءۇن-ءتۇنسىز وتىرىپ قالادى. جانىنداعىلار ءالىپتىڭ ارتىن باعىپ، قيمىلسىز قالىسادى. انا كىسى سالدەن سوڭ باسىن بىرەر رەت شايقاپ، «مىنادان ەش بەلگى جوق قوي» دەپ قايتارا قۇيىپ، تاعى ءبىر ستاقاندى جوپەلدەتە تارتىپ سالادى. تاعى دا شامالى ءۇنسىز وتىرىپ، الگى ىشكەنى ءوز بويىنا داري باستاعاندا عانا، «ال ىشە بەرىڭدەر، زالالى جوق ەكەن» دەپتى. سويتكەن ورەكەڭنىڭ «ساموپال» اراقپەن بۇرىننان دا «تانىستىعى» بولسا كەرەك.

ءبىر دوربا ءدان

قۇرماشتىڭ كەلىنشەگى تورعاي الدەنەگە وكپەلەپ، توركىنىنە جينالا باستايدى. «كەتەمىن، ەندى قايتىپ بوساعاڭدى كورمەيمىن، دۇنيە-مۇلكىمدى دە الىپ كەتەمىن» دەپ زىلدەنەتىن كورىنەدى ول. بۇل بۇلدانۋعا جاق اشپاعان قۇرماش ءبىر كەزدە:

- كەتسەڭ كەتە بەر، ءبىراق ەڭ بولماسا ءبىر دوربا ءدان تاستاپ كەتەرسىڭ، - دەيدى جايباراقات.

- ە، ونى نە قىلايىن دەپ ەدىڭ؟ - دەپ شاپ ەتە قالادى ايەلى.

سوندا ەرى:

- ءبىر دوربا جەمدى شاشىپ جىبەرسەم، ءبىر توپ تورعاي كەلمەي مە، ساعان زارۋلىگىم جوق، - دەپتى. ۋاجدەن ۇتىلعان ايەلى قايتا ساباسىنا ءتۇسىپتى.

كۇن مەن ءتۇن

ورىنتايدىڭ ءوزى سارى دا، ايەلى كۇلشەنىڭ رەڭى قارا. ەرلى-زايىپتى ەكەۋى كوشەدە قاتار كەلە جاتسا، الدارىنان شىققان قۇرداسى قامبار:

- و، ءبىرىڭ - كۇن سەكىلدى، ەكىنشىڭ -ءتۇن سەكىلدى جاراسىپ كەلە جاتىرسىڭدار، - دەپ تەڭەۋ ايتاتىن كورىنەدى. قۇرداستارعا تۋاسى داۋا جوق قوي.

كەزدەسۋ دەپ وسىنى ايت

اققامار اتتى كەلىنشەككە تويدا ءسوز بەرگەلى جاتقان تامادا:

- جەڭگەي، بۇ جيىندا تاعى كەزدەستىك-اۋ، جاڭىلىسپاسام، وسى اپتانىڭ ىشىندە بەسىنشى رەت جولىعىسىپ وتىرمىز. سول تويدىڭ بارىندە ەكەۋمىز دە سويلەيمىز، تەك ءبىر ايىرماشىلىعىمىز - ءسىز سويلەيسىز دە، تويشاشۋعا بىردەڭە بەرىپ قايتاسىز، مەن سويلەگەن اقىما بىردەڭە الىپ قايتامىن. سول ادەتتەن بۇ جولى دا جاڭىلىسپايىق، ال ەندى باستاي بەرىڭىز، - دەيتىن كورىنەدى قۋشىكەشتەنىپ.

بەتاشارعا بەرگەنىڭ 200 تەڭگە

اۋىلعا جۋىردا تۇسكەن جاس كەلىن، اۋىلداس قايناعاسىنا ەكى كۇن قاتارىنان سالەم سالادى دا، ءۇشىنشى كۇنى ونداي ىزەت كورسەتە قويمايدى. مۇنى كوڭىلىنە كىدى العان قايناعاسى:

- سالەم سالماعانىڭ قالاي، قاراعىم؟ - دەمەي مە، سوندا جاڭا تۇسكەن كەلىن:

- بەتاشارعا 200 تەڭگە تاستاپ ەدىڭىز، ونى ورامالدىڭ ساڭلاۋىنان بايقاعانمىن. ەكى رەت سالەم سالىپ، بەرگەنىڭىزدى وتەدىم ەمەس پە، ەندىگى وكپەڭىز ورىنسىز، - دەيتىن كورىنەدى. مىنە، نارىقتىڭ ەسەبى.

جەتكەن جەرى وسى

قىرشاڭقى ءتىلدى قوقىش كوشەدە كەزىگىپ قالعان جەڭگەسى قوپاركۇلگە:

- كوپتەن ءوزىڭىزدى كورمەي، ساعىنىپ قالدىق، جەڭەشە، بەتىڭىزدەن سۇيەيىن دەسەم، بويىمنىڭ جەتپەي تۇرعانىن قاراشى، - دەيدى قۋاقىلانىپ.

جەڭگەسى دە قۋ ءتىلدى ەدى:

- قىسىلما، قاينىم، جەتكەن جەرىڭدى سۇيە بەرسەيشى، - دەپ ازىلىمەن قيىپ تۇسسە كەرەك.

شەگەسىنە ازەر ءىلىندى

ادي ايەلىن اۋرۋحانادان شىعارىپ الىپ كەلە جاتسا، ونىسىنان حابارسىز جولدا كەزدەسكەن ءبىر ءىنىسى جەڭگەسىن تۇرتكىلەپ ويناي باستايدى. سوندا ادەكەڭ كولىك جوندەيتىن ادەتىمەن:

- ءوي-ي، تيىسپە، تيمە، ءوزىن رامادان ازەر «قۇراپ» الىپ كەلە جاتىرمىن، شەگەسىنە ارەڭ ءىلىنىپ تۇر، - دەيتىن كورىنەدى كۇلمەستەن.

اق كۇشىك

قايىن جۇرتىنا قىدىرىپ بارعان كۇيەۋ جىگىت قايتارىندا سىرتتان بولار ءبىر اق كۇشىكتى الا كەتىپتى. ونى كەيىننەن ءبىلىپ كەلگەن بالدىزى ارتىنان قۋىپ كەلسە كەرەك. ونى ۋاجدەن ۇتۋ ءۇشىن سوندا كۇيەۋ:

- ات تەرلەتىپ كەلىپسىڭ اۋىلىڭنان،

اتىڭنىڭ سورعالايدى ساۋىرىنان.

اپايىڭدى اپ كەتكەندە قۋماپ ەدىڭ،

اقكۇشىك ارتىق بولدى-اۋ، باۋىرىڭنان، - دەپ ۇيالتقان ەكەن.

نۇرماحان ەلتاي، قىزىلوردا وبلىسى

«ايقىن»