دانيار ەلەۋسىنوۆ پاريج وليمپياداسى تۋرالى: جىگىتتەردىڭ وزىنەن دە بولدى
استانا. KAZINFORM - پاريجدەگى جازعى وليمپيادا ويىندارى قازاق بوكسىنىڭ تاريحىنا التىنسىز قايتقان، ءساتسىز سايىس رەتىندە ەنىپ ۇلگەردى. ريو-دە-جانەيرو وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى، كاسىپقوي بوكسشى دانيار ەلەۋسىنوۆ Kazinform تىلشىسىنە وسى ساتسىزدىكتەردىڭ سەبەبى تۋرالى سۇحبات بەردى.
- دانيار مىرزا، وليمپيادانى كورگەن شىعارسىز. ەل ىشىندەگى «بوكسشىلاردىڭ فيزيكالىق دايىندىعى ناشار»، «قولى قاتىپ قالعان» دەپ جاتقان پىكىرلەرگە كەلىسەسىز بە؟ وليمپيادالىق سيكل 4 جىل دەسەك، بوكسشىنىڭ 4 جىل بويعى دايىندىعى 9 مينۋتقا جەتپەي قالۋىنا نە سەبەپ دەپ ويلايسىز؟ ءسىزدىڭ اۋەسقوي بوكسشى مانسابىڭىزدا وسىنداي «قولدىڭ قاتىپ قالۋى»، «ءبىر راۋندتان كەيىن شارشاپ تۇرۋ» سياقتى پروبلەمالار بولىپ كوردى مە؟
- ارينە، سپورت بولعاندىقتان ءبارى بولىپ جاتادى. بوكس دەگەن قازاقتىڭ ءداستۇرلى سپورتىنا اينالىپ كەتكەن عوي. بۇعان دەيىنگى وليمپيادالاردا كۇمىس پەن قولانى قوسپاعاندا جەتى «التىن» العانىمىز بار. چەمپيون بولىپ تۇرىپ، جەڭىسى ۇرلانعان بولات ءجۇمادىلوۆ، ۆاسيلي ليەۆيت سياقتى سپورتشىلارىمىز دا بار. قولدىڭ قاتىپ قالۋى، ءوزىن ناشار سەزىنۋ سياقتى جاعدايلار بولىپ جاتادى. ءبىراق رينگكە شىققاننان كەيىن ول نارسەلەردى ويلاپ تۇرا المايسىڭ. رينگكە شىققاننان كەيىن جەڭىسكە جەتۋدىڭ امالىن عانا ىزدەيسىڭ. جىگىتتەر بارىنشا تىرىستى، امالدارىن ىزدەگەن جوق دەپ ايتا المايمىن. مۇمكىن بارى سول بولعان شىعار…
- باقتيار ارتايەۆ، باقىت سارسەكبايەۆ، سەرىك ساپيەۆ، ءسىز. اسىرەسە فينالداعى قارسىلاستارىڭىزدى ايقىن باسىمدىقپەن جەڭگەن ەدىڭىزدەر. جۇرت قازىرگى بوكسشىلاردان سونداي قارقىن كورمەيمىز دەپ سىناپ جاتىر. قازىر «قازاق ستيلىنە» قارسى تىڭ ستراتەگيالار پايدا بولعانىن، سوندىقتان ونداي تاسىلمەن جۇدىرىقتاسۋ وزەكتى ەمەس دەگەندى ايتىپ جۇرگەن باپكەرلەر بار. شىنىمەن دە سولاي ما؟ بوكستاعى «قازاق ستيلىنىڭ» باسەكەگە قابىلەتسىز بولىپ قالۋى دا باپكەرلەردىڭ قاتەلىگى ەمەس پە؟ الەمدە بوكستىڭ قالاي دامىپ جاتقانىنا مونيتورينگ جاساپ، ۋاقىت تالابىنا ساي جەتىلدىرىپ وتىرۋ كەرەك بولعان شىعار؟ قالاي ويلايسىز؟
- باقىت سارسەكبايەۆ، سەرىك ساپيەۆ، باقتيار ارتايەۆ، بەكزات ساتتارحانوۆ سياقتى اعالارىمىز شىنىمەن دە ءبىر باس جوعارى بولىپ جەڭدى عوي. ءوزىم تۋرالى ولاي دەپ ايتا المايمىن. ۇپاي سانىمەن تازا جەڭدىم دەپ ويلايمىن. جاراقاتىم بولدى، وزىمە كوپ سوققى الماي، قارسىلاسقا كوبىرەك تيگىزىپ ءجۇردىم. تەك ءۇشىنشى راۋندتا عانا «توبەلەسكىڭ كەلسە كورەيىك» دەپ رينگ ورتاسىندا تۇرعان ءسات بولدى. ويتكەنى الدىڭعى ەكى راۋندتىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جەڭىپ جاتقانىمدى ءبىلدىم. ءبارىن تەك باپكەرگە جاۋىپ تاستاۋعا بولمايدى. بۇل ۇجىمدىق جۇمىس بولعاننان كەيىن ءبارى بىردەي كوتەرەدى. ەركەك ادامنىڭ باسىنا نە كەلىپ، نە كەتپەيدى.
مىسالى، قيىن زامانداردا ۆاسيلي جيروۆ، ەرماحان ىبرايىموۆ، بەكزات ساتتارحانوۆ، بولات ءجۇمادىلوۆ، مۇحتارحان دىلدابەكوۆ سياقتى مىقتىلار بولدى. ولاردىڭ سوققىسى دا جويقىن، دەڭگەيى دە مىقتى ەدى. قارسىلاستاردى دا مىقتى بولدى. قازىر ول كەزدەگىدەي سوققىسى اۋىر، كۇشى مىعىم كۋبالىق بوكسشىلار جوق. اريەل ەرناندەس، الفرەدو دۋۆەرحەل، حورحە گۋتيەررەس، مايكرو رومەرو، فەليكس ساۆون، يۋريوركيس گامبوا، ريگوندو گيلەرمو سياقتى بوكسشىلاردىڭ ورنىن لا كرۋس، ەندي كرۋس ءتارىزدى ويناقى بوكسشىلار باسقان. تەك ۇپاي سانىنا ءمان بەرەتىن بوكسشىلار كوپ قازىر. ولاردىڭ شەبەرلىك دەڭگەيى وتە جوعارى دەڭگەيدە. باقساڭىز، قازىرگى بوكسقا ستيلى يكەمدەلگەن بوكسشىلار مەدال الىپ ءجۇر.
مەن باپكەردى دە، باسقاسىن دا سىناي المايمىن. ءبىر ادامنىڭ عانا كىناسى ەمەس دەپ ويلايمىن. قازاق بوكسىن جوعارى دەڭگەيگە قايتا شىعارايىق دەگەن نيەت، مۇددە بوكس سالاسىنا جاۋاپتى ادامداردىڭ ءبارىنىڭ بويىندا بولۋى كەرەك شىعار. ەڭ باستىسى، قابىلەتتى، تالانتتى بوكسشىلاردى تاۋىپ، ءوسىرۋ كەرەك. ول قيىن جۇمىس. جالپى ومىردە وڭاي جۇمىس جوق قوي نەگىزى.
- نازىم قىزايباي مەن 7 بوكسشىمىزدىڭ ىشىندە كىمدەردىڭ ۇپايى ۇرلاندى دەپ ويلايسىز، قايسىسىنىڭ جەڭىلىسى ادىلەتتى بولدى دەپ ەسەپتەيسىز؟
- نازىم قارىنداسىمىز كەرەمەت ونەر كورسەتتى دەپ ەسەپتەيمىن. ەكى دۇركىن الەم چەمپيونى دەگەن اتاعىنا وليمپيادانىڭ قولا جۇلدەگەرى دەگەن مارتەبەنى قوسىپ الدى. وعان ەشقانداي وكپە جوق. باۋىرلارىما كەلسەك، كەيبىر بوكسشىلار كوبىنەسە تەرەزەسى تەڭ شايقاس كورسەتىپ جاتتى. ول جەكپە- جەكتەردى ءبىزدىڭ بوكسشىلاردىڭ پايداسىنا دا بەرۋگە بولاتىن ەدى. ءسال-ءپال بەدەل جەتپەدى مە ەكەن… ناقتى نەدەن ەكەنىن تۇسىنە المادىم. ءبىراق سول دا بار شىعار دەپ ويلايمىن.
- باس باپكەر مىرزاعالي ايتجانوۆ پاريج وليمپياداسىنا دەيىن بەرگەن سۇحباتتارىندا بوكسشىلاردى دايىنداۋعا عىلىمي تۇرعىدا سۇيەمەلدەۋ ىسكە قوسىلعانىن، جىگىتتەردىڭ فيزيكالىق دايىندىعىن شىڭداۋ ءۇشىن حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىمال ماماندى ارنايى الدىرعانىن ايتىپ ءجۇردى. سونداي عىلىمي سۇيەمەلدەۋمەن بارعان بوكسشىلار عىلىمي سۇيەمەلدەۋسىز بارعان سىزدەردىڭ جەتىستىكتەرىڭىزدى نەگە قايتالاي الماي جاتىر؟ الدە عىلىمي توپ دۇرىس جاساقتالماعان با؟
- ۇلتتىق قۇرامانىڭ ىشىندە، وليمپياداعا دايىندىقتىڭ باس-اياعىندا بولماعاندىقتان عىلىمي سۇيەمەلدەۋ دەگەن شارۋالاردىڭ قالاي بولعانىنا باعا بەرەتىن ساراپشى ەمەسپىن. ول جاعىن بىلمەيدى ەكەنمىن.
- ماحمۇد سابىرحان مەن سانجار تاشكەنباي العاش ەلگە تانىلعان كەزدە قيمىلدارى «قازاق ستيلىن» ەسكە سالاتىن. مۇحامەد اليدىڭ سوزىمەن ايتقاندا، كوبەلەكشە قالىقتاپ، اراشا شاعاتىن. كەيىنگى جارىستاردا بىلگەندەرىنەن جاڭىلعان ادامداي، قيمىلدارى مۇلدەم وزگەرگەن. دەمەك باپكەرلىك تاكتيكا قالىپتى ستيلىن بۇزىپ جىبەرگەن دەپ ايتا الامىز با؟
- بۇل ەكەۋى كەرەمەت بوكسشىلار دەپ ويلايمىن. الەم چەمپيوناتىندا، ازيا ويىندارىندا وتە جاقسى بوكس كورسەتتى. ءسىز ايتىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ پسيحولوگيالىق جاعى باسىم سياقتى. پاريجدە دە ماحمۇد سابىرحاندارعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان وتە قيىن بولدى عوي دەپ ويلايمىن. ونىڭ ۇستىنە ءوز سالماعى ەمەس. 54 كيلوگرامم بولعاندا كەرەمەت بولار ما ەدى…
جىگىتتەردىڭ دۇرىس ونەر كورسەتپەۋىنە سەنىم جەتىسپەگەن شىعار. وسى جاعىنان الدىن الا كوبىرەك دايىنداۋ كەرەك پە ەدى؟ باسقا ەلدەردىڭ، كورشىلەس مەملەكەتتەردىڭ بوكسشىلارى نەگە جۇلقىنىپ تۇر دەسەڭىز، پسيحولوگيالىق سەبەپتەرى بار دەپ ويلايمىن. بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم. «ءسال عانا ۇتساڭ بولدى، ءۇش راۋند جاقسى ونەر كورسەتسەڭ، ساعان بەرەدى. جەڭىسكە جەتەمىز، تەك تاياق جەپ قالما» دەگەن نۇسقاۋلار بەرىلگەن شىعار. ونى ەندى بىلمەيمىن، ناقتى سولاي بولدى دەپ تۇرعان جوقپىن.
- توكيو مەن پاريج وليمپياداسى قازاق بوكسىنا كۇردەلى رەفورما كەرەك ەكەنىن تاعى كورسەتتى. بوكستاعى رەفورمانى نەدەن باستاۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟ باس باپكەردى تاعايىنداۋ، ۇلتتىق قۇرامانى جاساقتاۋ، ىشكى چەمپيوناتتاعى جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن جويۋ، قارجىلاندىرۋ جۇيەسىن اشىق ەتۋ باعىتىندا نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟ ءوزىڭىز دە وسى جۇيەنىڭ ىشىنەن سۋىرىلىپ شىققان ادام بولعاندىقتان، ىشكى «كۋحنيانى» بىلەسىز عوي.
- مەنىڭ ويىمشا، رەفورمالاردى ءبارى بىرگە، ۇجىم بولىپ ىستەۋ كەرەك. سپورتشىلارعا باس باپكەردەن سەنىم كەرەك. باس باپكەرگە دە وزىنەن جوعارى تۇرعان باسشىلاردان سەنىم كەرەك. سپورتشىلار سوندا تۇراقتى جاتتىعۋ جاساپ، بابى مەن ىشكى سەنىمى تەڭ جەتىلەدى. سول جەتپەي جاتقان شىعار مۇمكىن. مەن دە ەكى وليمپياداعا باردىم. بىرىنشىسىندە مەن دە ءسۇرىندىم. ءبىراق مەن العاشقى باسەكەلەرىمدە ۇتىلىپ قايتپاعان ەدىم. ا ق ش- تىڭ، يراننىڭ جاقسى بوكسشىلارىمەن كەزدەستىم دەگەندەي. جارتىلاي فينالدا دا جەڭىلدىم دەپ ويلامايمىن. ءبىراق تورەشى قولىڭدى كوتەرمەگەننەن كەيىن، قازاقشىلىققا سالىپ، «ءيا، جەڭىلىپ قالدىم» دەي سالامىز.
- وزىڭىزگە كەلسەك، كاسىپقوي بوكستاعى مانسابىڭىزدا قانداي وڭ جاڭالىق بار؟ جەكپە-جەككە ءجيى شىعىپ جاتقان جوقسىز. قارسىلاس تابىلماي جاتىر ما، الدە قاراجاتتىڭ ازدىعى قولبايلاۋ بولىپ ءجۇر مە؟ ءوزىڭىز جۇمىس ىستەپ جۇرگەن پروموۋتەرلىك ورتالىقتىڭ جۇمىسىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟
- قۇداي قالاسا، كاسىپقوي بوكستا جاقىن ارادا جاڭالىقتار بولادى. الەم چەمپيونى بولعانعا دەيىن توقتاماۋ كەرەك دەگەن ءۇمىتىم، سەنىمىم بار. اسىرەسە ءبىرىنشى وليمپيادامنان كەيىن وليمپ شىڭىن باعىندىرۋ قول جەتپەس ارمانداي بولىپ كورىنگەن كەزدەر بولدى. ءبىراق بۇيىرىپ، قول جەتتى. بۇيىرىپ جاتسا، كاسىپقوي بوكستا الەم چەمپيونى اتانۋعا بارىمدى سالامىن.
- گەننادي گولوۆكيننىڭ ۇلتتىق وليمپياداعى باسشى بولىپ كەلگەننەن كەيىن AIBA قۇرامىنان شىعۋىمىز كەرەك دەگەن مالىمدەمەسى پاريج تورىندە كەسىرىن تيگىزدى دەپ جاتقان بار. ول تۋرالى نە ايتاسىز؟
- تورەشىلەردىڭ ءبارىن تولىقتاي الماستىرىپ تاستاماعان شىعار دەپ ويلامايمىن. ءبارى دە سول AIBA- نىڭ تورەشىلەرى عوي. سول جىگىتتەرگە بۇعان دەيىن دە تورەلىك ەتىپ ءجۇردى. ءبارى ءبىرجاقتى بولمايدى. جىگىتتەردىڭ وزدەرىنەن دە بار. ءبىز تەك قولداۋ كورسەتە الامىز. ويتكەنى سپورتتاعى تارتىستىڭ قانداي قيىن ەكەنىن ىشىندە جۇرگەن سوڭ، ىشىندە بولعان سوڭ تۇسىنەمىز.
اۆتور
ەسىمجان ناقتىباي
