بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى جاستار اراسىندا دا كوبەيىپ تۇر - بولاتبەك بايماحانوۆ

ەلىمىزدە بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى زاردابىن تارتىپ جۇرگەن ناۋقاستار از ەمەس. ولاردىڭ قاتارىندا ەگدە جانە ورتا جاستاعى ازاماتتار، جاستار دا كەزدەسەدى. دارىگەرلەر تاراپىنان ولارعا قاجەتتى وتالار جاسالىپ، ساۋىعىپ كەتۋىنە ۇلەس قوسادى.

وسىنداي وتانىڭ ءبىرىن ا. سىزعانوۆ اتىنداعى ۇلتتىق عىلىمي حيرۋرگيا ورتالىعىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، جوعارى ساناتتى دارىگەر بولاتبەك بايماحانوۆ قىزىلوردا وبلىستىق كوپبەيىندى اۋرۋحاناسىندا جاسادى. Kazinform ءتىلشىسى بەلگىلى دارىگەرمەن سۇحباتتاستى.

- بولاتبەك بيمەندى ۇلى، ەلىمىزدە بۇيرەك جانە باۋىر ترانسپلانتاتسياسىنا بايلانىستى كۇردەلى وتالار جاساۋعا ءمان بەرىلىپ كەلەدى. وعان ءوز ماماندارىمىز قانشالىقتى دايىن؟

- ەلىمىزدە 2011 -جىلدان بەرى بۇيرەك جانە باۋىر ترانسپلانتاتسياسى كەڭ اۋقىمدا جۇرگىزىلۋدە. بۇگىنگە دەيىن 1000-عا تارتا وتا جاسالدى. ونىڭ 700- ءى بۇيرەككە قاتىستى بولسا، قالعانىن باۋىر ترانسپلانتاتسياسى قۇرايدى.

جالپى، ەلىمىزدە 10 مىڭنان استام ادام بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى اۋرۋىنىڭ زاردابىن تارتىپ ءجۇر. ولاردىڭ اراسىندا جاستاردىڭ دا سانى از ەمەس. اۋرۋدى بولدىرماۋدىڭ جولى - سكيرينگ ارقىلى بۇيرەك اۋرۋىن ەرتە انىقتاۋ.

بۇل - وتە كۇردەلى ءىس، وعان ءاربىر دارىگەر ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى. تاجىريبەسى جوعارى بولۋى ەسكەرىلەدى. ءبىز وبلىستىق كوپبەيىندى اۋرۋحانا دارىگەرلەرىنىڭ ۇسىنىسىن قابىل الدىق. اۋرۋحانا وعان قاجەتتى مەديتسينالىق قۇرال-جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. وتا ءتورت ساعاتتان استام ۋاقىتقا سوزىلدى. جالپى، بۇل وتە ءجىتى نازاردا بولدى. بارلىعى الدىن الا زەرتتەلدى.

ناۋقاس ءۇش جىلدان بەرى جاساندى بۇيرەك اپپاراتىنا تاۋەلدى بولىپ كەلگەن. ەندى ونىڭ بۇرىنعىداي تولىققاندى ومىرگە ورالۋىنا، دياليز ورتالىعىنان تاۋەلسىزدىگىنە جول اشىلدى. ءساتتى وتا ناۋقاستى ۋاقىت پەن تاماقتانۋعا بايلانىستى شەكتەۋلەردەن بوساتتى. ەندى ونىڭ بەلسەندى ءومىر سالتىن ۇستانۋىنا بولادى. ناۋقاسقا 36 جاستاعى تۋىسقان اعاسى دونور بولۋعا كەلىسىمىن بەرگەن.

- بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى اۋرۋىنىڭ تۋىنداۋىنا قانداي جاعدايلار سەبەپ بولادى؟

- كوپتەگەن ەلدە وعان باستى سەبەپ رەتىندە قانت اۋرۋى ايتىلادى. ول ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قان قىسىمى، گيپەرتونيالىق اۋرۋلار بويىنشا ءجيى كورىنىس بەرىپ وتىر. كەيبىر ازاماتتار وعان قاتىستى دەر كەزىندە ەم الماي جاتادى. سونىڭ سالدارىنان بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى اۋرۋلارىنا ۇشىرايدى.

- ناۋقاستار وتا جاساۋعا دەيىن زەرتتەلە مە؟ وعان بايلانىستى قانداي تالاپتار بار؟

- ەم الۋشى وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسى جانىنداعى رەتسيپيەنت پەن دونور اراسىنداعى گەنەتيكالىق بايلانىستى راستايتىن ەتيكالىق كوميسسيادان وتكەن. كوميسسيا قۇرامىنا زاڭگەرلەر مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرى كىردى.

- دۇنيەجۇزىندە مۇنداي وتالار نەگىزىنەن قايتىس بولعان ازاماتتاردىڭ دونورلىعىمەن جاسالاتىنىن بىلەمىز. بۇل بويىنشا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كورسەتكىش قانداي؟

- ونىڭىز راس، دۇنيەجۇزىلىك ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، مۇنداي وتانىڭ 80 پايىزعا جۋىعى قايتىس بولعان ازاماتتاردىڭ دونورلىعىمەن جاسالادى. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە باسىم بولىگىندە ناۋقاستارعا جاقىن تۋىستارى دونور بولۋىمەن ەرەكشەلەنەدى. وسىعان وراي ءتيىستى زاڭدىلىقتارعا وزگەرىستەر ەنگىزىپ جاتىرمىز. ارينە، ناۋقاستاردىڭ جاعدايى تەز وتا جاساۋدى قاجەت ەتەدى. ترانسپلانتاتسيا ءتاسىلى اعزا ءوزىنىڭ فۋنكسياسىن تۇگەل جوعالتقان جانە باسقا ەمدەۋ شاراسى جوق كەزدە قولدانىلادى. جالپى دياليز ۋاقىتشا ادامنىڭ ءومىرىن سوزۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

جوعارىدا ايتقانىمداي، ەلىمىزدە كوبىنەسە بۇيرەك ءتىرى دونوردان الىنىپ جاتادى. سوسىن ونى وتاعا دايىنداۋ قاجەت. دايىندالعاننان كەيىن اۋرۋعا سول بۇيرەك قوندىرىلۋى كەرەك. جۇمىس بارىسىندا ەكى بريگادا جۇمىس ىستەيدى.

- تۋىسقانىنا بۇيرەگىن بەرگەن دونوردىڭ دەنساۋلىق جاعدايى باقىلانا ما؟

- ارينە، ءتىرى دونوردىڭ دەنساۋلىعىنا ەرتەڭ ەشقانداي زيان كەلمەۋى ەسكەرىلەدى. سوندىقتان الدىن الا بارلىعى زەرتتەلەدى. دونورلىققا نيەت بىلدىرگەن ازاماتتىڭ ناۋقاس بولماۋى ەسكەرىلەدى. وتادان كەيىن ءوزىن جاقسى سەزىنۋى ءتيىس.

جالپى، دونورلىققا نيەت بىلدىرگەن ازاماتتاردىڭ 50 پايىزى عانا تالاپقا ساي كەلەدى. كوپ جاعدايدا وعان قانى، اعزاسى كەلمەي جاتاتىن ءساتى بار. كەيبىرىندە ءوزىنىڭ ناۋقاسى بار ەكەنى انىقتالادى. سوندىقتان بۇل - وتە كۇردەلى پروتسەسس. وتانىڭ ءوزىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى ۇلكەن. ويتكەنى، ساۋ ادامنىڭ دا دەنساۋلىعىنا جاۋاپتى ەكەنىڭدى ۇمىتۋعا بولمايدى.

بۇگىنگى حيرۋرگيادا دونورلىق بۇيرەكتى ءساتتى ترانسپلانتاتسيالاۋ سوزىلمالى بۇيرەك جەتكىلىكسىزدىگى بار ناۋقاستاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن قالپىنا كەلتىرىپ، ولاردىڭ تولىق مەديتسينالىق جانە الەۋمەتتىك وڭالۋىن قامتاماسىز ەتەدى. اۋرۋدىڭ دامۋىن بولدىرماۋدىڭ جولى - سكرينينگ ارقىلى بۇيرەك اۋرۋىن ەرتە انىقتاۋ. قازىرگى ۋاقىتتا قىزىلوردا وبلىسىندا 85 ترانسپلانتاتسيالانعان ناۋقاس بار. ونىڭ 82- ءسى تۋىسقان دونوردان.

بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگى نەگىزىندە دەر كەزىندە ەم الماۋ سالدارىنان تۋىندايدى. كەيىنگى جىلداردا ناۋقاستاردىڭ اراسىندا جاستاردىڭ ۇلەس سالماعى ارتىپ باراتىنى الاڭداتادى.

- ءوزىڭىزدىڭ باسشىلىعىڭىزبەن قىزىلوردا وبلىسىندا بۇيرەك جەتىسپەۋشىلىگىنە بايلانىستى العاشقى وتا جاسالىپ وتىر. وعان الداعى ۋاقىتتا جەرگىلىكتى دارىگەرلەردىڭ تاجىريبەسى جەتە مە؟

- مۇنداي وتامەن اينالىسىپ جۇرگەنىمە ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. ايتىپ وتكەنىمدەي، مىڭعا جۋىق ناۋقاسقا كۇردەلى وتا جاساپ، تاجىريبە جيناقتادىم. بۇل جەردە ەڭ باستى تالاپ -دارىگەردىڭ تاجىريبەسىنىڭ جوعارى بولۋى. ويتكەنى، سەنىڭ قولىڭدا ادام تاعدىرى تۇر. وتادان كەيىن جاقسى ناتيجەگە قول جەتكىزۋىڭ ءتيىس. ناۋقاستىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيى دە ساعان بايلانىستى.

ءبىز وبلىستىق اۋرۋحانا دارىگەرلەرى دايىن بولعاندىقتان وتانى ارنايى كەلىپ جاساۋعا شەشىم قابىلدادىق. جالپى، وتا جاساۋ ءارتۇرلى جاعدايدا وتەدى. بۇگىنگى وتامىز ءتورت ساعاتتان استام ۋاقىتقا سوزىلدى. جۇمىس بارىسىندا ءتىرى دونوردان بۇيرەك الىنىپ، ونى دايىنداعاننان كەيىن ناۋقاسقا سالۋ وتاسى جۇرگىزىلدى.

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت.

اۆتور

ءادىلجان ۇمبەت