باۋىرجاننىڭ ستالينمەن كەزدەسۋى

استانا. قازاقپارات - ... كەش اسەرلى ءوتتى. دالاعا توسەلگەن كيىزدىڭ ۇستىندە كوپ اڭگىمە ايتىلدى. باۋكەڭ ەرەكشە اڭگىمەنىڭ ەسىگىن ايقارا اشىپ تاستادى.

وسىنى پايدالانعان اۋىل ازاماتتارىنىڭ ءبىرى باۋكەڭە: «باۋكە، ءسىزدىڭ ستاليننىڭ قابىلداۋىندا بولعانىڭىزدى ەل ءار ءتۇرلى ەرەكشە ايتادى. اڭىزعا دا اينالدىرادى. ەگەر مۇمكىن بولسا سونى ءوز اۋزىڭىزدان ەستىسەك» دەگەن تىلەك ايتىپ ەدى كوپشىلىك:

- راس، باۋكە، سونى ءوز اۋزىڭىزدان ەستىسەك.

- ءبىزدىڭ بىلگىمىز كەلەدى.

- ايتىپ بەرسەڭىز، - دەگەن تىلەكتەر قارشا بوراتتى.

بۇل تاقىرىپقا باۋكەڭ كوپ بارمايتىن، بۇل جولى قالاي بولار ەكەن، ايتسا ەكەن دەپ مەن دە ايتىپ وتىرمىن. جوق، باۋكەڭ كوپتىڭ كوڭىلىن قايتارعان جوق. «ال» ەندەشە، تىڭداڭدار!» - دەپ ءبىر گۇر ەتىپ الدى دا جايىمەن اڭگىمەسىن باستادى.

- ول كەزدە قاندى سوعىس اياقتالعان. مەن بولسام اكادەميادا وقىپ جۇرگەن بولاتىنمىن.

بۇل وقۋ ورنىنىڭ باستىعى مارشال زاحاروۆ ەدى. ساباق ءجۇرىپ جاتقان كەز. مەنى ساباق ءجۇرىپ جاتسا دا مارشال زاحاروۆ شاقىرتتى. سەبەبىن بىلمەدىم. اسكەري تارتىپپەن مارشالعا كىرىپ، كەلگەنىمدى باياندادىم.

«جولداس پولكوۆنيك، دەدى ول، - ءسىزدى تومەندە ماشينا كۇتىپ تۇر، سونىمەن بارىپ كەلىڭىز. سوڭىنان قايدا، كىممەن بولعانىڭىزدى ماعان ايتىپ كەلەرسىز»، - دەدى. دالاعا شىقتىم.

مارشال ايتقانداي، سىرتتا جەڭىل ماشينا تۇر ەكەن. ودان كوك فۋراجكەلى مايور شىعىپ، ماعان اسكەرشە سالەم بەردى. سونان سوڭ ماعان «ماشيناعا وتىرىڭىز»، - دەدى. وتىردىم. تاڭدانعانىم دا راس. سوعىس كەزى بولسا ءبىر ءسارى. بەيبىت كۇندە مەنى قايدا الىپ بارماق. ءبىز كرەملدەن ءبىراق شىقتىق. جوعارى كوتەرىلىپ، مەنى ستاليننىڭ كابينەتىنە كىرگىزدى. مەن كىرگەن سوڭ ستالين وتىرعان ورنىنان تۇرىپ، ماعان قارسى ءجۇردى.

- جولداس مومىش ۇلى، ءسىز قازاق ەكەنسىز عوي، - دەدى. مەن: «ءيا، قازاقپىن، جولداس ستالين!» -دەدىم. ستاليننىڭ ساۋالدارىنا تىك تۇرىپ جاۋاپ بەرىپ تۇرمىن. ول ماعان «قالاي ىشەمىز بە؟» دەپ ەدى، راحمەتىمدى ايتىپ شاي دا ىشپەدىم.

- مەن قازاقتارمەن كوپ ارالاسقان جوقپىن، - دەدى ستالين. ولاردى جاقسى بىلمەيمىن. ءبىراق تۇرار رىسقۇلوۆ پەن نازىربەك تورەقۇلوۆتى جاقسى بىلەمىن. ول ماعان تاعى ءبىراز سۇراق قويدى. بايقايمىن اڭگىمەمىز جاراسپادى-اۋ دەيمىن. ول كەتۋىمە رۇقسات بەردى. مەنى وسىندا الىپ كەلگەن مايور سول ماشينامەن قايتا اكەلىپ تاستادى. قوشتاساردا ول مەنىڭ قايدا بولعانىمدى، كىممەن كەزدەسكەنىمدى ەشكىمگە ءتىس جارىپ ايتپاۋ كەرەك ەكەنىمدى ەسكەرتتى.

مارشال زاحاروۆ مەنى مايوردىڭ قايتا اكەلىپ تاستاعانىن تەرەزەدەن كورىپ تۇر ەكەن، شاقىرتتى.

- ال، ايتا بەر، پولكوۆنيك، قايدا بولدىڭ؟ - دەپ سۇرادى.

- مەن وعان «منە پريكازانو وب ەتوم نيكومۋ نە گوۆوريت (ماعان ەشكىمگە ايتپا دەپ بۇيرىق بەرىلدى)»، - دەپ جاۋاپ بەردىم.

- ماعان، اكادەميانىڭ باستىعىنا ايتۋعا بولاتىن شىعار. قورىقپاڭىز، ايتا بەرىڭىز، - دەدى ول قاتال داۋىسپەن. مەن وعان تاعى دا: «منە پريكازانو وب ەتوم نيكومۋ نە گوۆوريت»، - دەپ الدىڭعى جاۋابىمدى قايتالادىم. ول مىنا قيقار قازاقتان ەشقانداي جاۋاپ الا المايتىنىن ءبىلدى مە «بارا بەر!» دەپ داۋىستادى. مەن وكشەمدى سارت ەتكىزىپ، بۇرىلدىم دا كەتە باردىم. مىنە ستالينمەن بولعان كەزدەسۋىمنىڭ بار شىندىعى وسى، - دەپ اياقتادى باۋكەڭ اڭگىمەسىن.

امانگەلدى ورمانتاي، «باۋىرجان مومىش ۇلى تۋرالى ەستەلىكتەر» كىتابى. «ءبىلىم» باسپاسى، الماتى- 2005