بارسام دا ءجوندى قاتىن بولماسپىن - قازاقتىڭ قاعىتپا سوزدەرى
استانا. قازاقپارات - اكە-شەشەسى قىزىن ءوزى سۇيمەيتىن بىرەۋگە كۇشپەن ۇزاتىپتى. اتتاندىرار كەزدە قيعىلىق سالعان قىزدى قازاق سالتى بويىنشا جەزدەسى اتقا كوتەرىپ سالىپ جاتىپ: «ال، بارا عوي» دەپتى. سوندا قىز قومپىلداپ: «بارسام دا ءجوندى قاتىن بولماسپىن» دەگەن ەكەن.
***
شەكارادا بولعان بەلگىلى ءبىر ماسەلەگە بايلانىستى شەكارا ساقشىسى سول وڭىردەگى مالشىلارعا جيىن اشىپ: «شەكارادان مالدىڭ، ادامنىڭ دىبىسىن شىعارماڭدار!» - دەپتى. سوندا كارىمحان دەگەن باقتاشى ورنىنان اتىپ تۇرىپ: «قارالا ءيت ۇرەدى، كوك سيىر موڭىرەيدى، باقتاشى بولعان سوڭ كاكەڭ ايقايلايدى، كورشى ەلىڭ وعان شىداماسا كوشىپ كەتسىن» دەگەن ەكەن.
* * *
بۇرىن ءبىر كەدەي ايەلىنە: - بىزدە ءبىر بيە بولسا، ول قۇلىنداسا قانداي جاقسى بولار ەدى ءا! - دەپتى. ونىڭ ءسوزىن ايەلى قوستاپ: - سونى ايتساڭشى، وندا مەن سول قۇلىندى ءمىنىپ توركىندەپ كەلەر ەدىم، - دەپتى. سوندا كۇيەۋى:
- ەي نە دەگەن ەسۋاس نەمەسىڭ، مىنا دەنەڭمەن قۇلىننىڭ بەلىن ۇزەسىڭ عوي!.. - دەپ اقىرىپ ورنىنان تۇرەگەلىپ، ءۇي ىشىندە ارلى-بەرلى تەڭسەلىپ ءجۇرىپ العان ەكەن.
** *
تەرگەۋگە الىنعان پۇشىق بىرەۋ، تەرگەۋشىنى «اعا» دەپ سويلەپتى. تەرگەۋشى وعان اشۋلانىپ: - ءوشىر ءۇنىڭدى، مەنى «اعا» دەيتىن ەكى تۋىپ ءبىر قالعانىڭ با ەدىم! - دەپتى.
سوندا پۇشىق: - قۇرمەتتى تەرگەۋشىم، وسى ارادا مەن سەكىلدى پۇشىقتان ءسىز عانا بارسىز، ەندى ءسىزدى «اعا» دەمەگەندە كىمدى «اعا» دەيىن دەگەن ەكەن.
* * *
ءبىر قارت بالاسىنىڭ قالتاسىنا ەداۋىر اقشا سالىپ بەرىپ: - ءبىراز كۇندە قۇدا شاقىرامىز، قالاعا بارىپ ونى-مۇنى الىپ كەل، - دەپتى. قالاعا بارعان بالاسى اقشانى وڭدى-سولدى جۇمساپ، ەشتەڭە الماي سۇمپيىپ ءوزى كەلىپتى.
بالاسىنىڭ قىلىعىنا نە كۇلەرىن، نە جىلارىن بىلمەگەن اكەسى: - جاس ەمەسسىڭ، ويلاناتىن كەزىڭ بولدى، قاتىندى الساڭ ال، الماساڭ قوي، ايتەۋىر ءوزىمنىڭ كەمپىرىم بار، مەنىڭ نەم كەتىپ بارادى، - دەگەن ەكەن.
* * *
ءتۇس جورىتپاق بولعان بىرەۋ جورۋشىعا ءتۇسىن ايتىپ وتىرىپ، اياعىن ۇمىتىپ قالىپتى. ءتۇسىنىڭ سول جەرىندە ايەلىمەن بىرگە جۇرسە كەرەك: - ەي سوندا سەن دە ءجۇر ەدىڭ عوي، ارى قاراي قالاي بولىپ ەدى ايتشى، - دەپ ايەلىنە قاراعان ەكەن.
* * *
ءسۇرىنىپ جىعىلعان ءبىر شال ورنىنان تۇرىپ جاتىپ: - ءاي كارىلىك-اي دەسەڭشى... - دەپ جان-جاعىنا قاراسا ەشكىم جوق سەكىلدى. سوندا شال ىشتەي مىرس ەتىپ، ءوزىنە-ءوزى: «جاس كۇنىڭدە دە اتىلىپ تۇرعانىڭ شامالى ەدى عوي» - دەپ جۇرە بەرىپتى.
* * *
ءبىر كەمپىر ءبىر ۇيگە باتا قىلا بارىپ، قايتىس بولعان كىسىنىڭ ايەلىنە: - ە ە ە، وتەر ادام ءوتتى، كوپ جىلاما، كۇيەۋىڭنىڭ توپىراعى قۇنارلى بولسىن، - دەپتى. سوندا اشۋلانعان ايەل: - بايىمدى قۇنارلى جەرگە كومىپ، كۇيەۋدەن مول ءونىم العالى وتىر دەپ پە ەڭ؟ - دەپتى.
ۇلاربەك نۇرعالىم ۇلى
