پايىزدىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ - ەردوعان تۇركياداعى ينفلياتسيامەن قالاي كۇرەسىپ جاتىر

استانا. KAZINFORM - بيىل تۇركيانىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتاسى قاتتى السىرەدى. ينفلياتسيا بۇرىنعى شەكتى ماندەردەن اسىپ جىعىلىپ، كەيبىر ساتتەرىندە %60- دان استى.

قاراشا ايىندا تۇركيا پرەزيدەنتى پايىزدىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ ينفلياتسيا قارقىنىن باسەڭدەتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىنىن، وندىرىسكە سەرپىن بەرەتىن جانە بيزنەستىڭ شىعىنىن تومەندەتەتىن قولايلى ەكونوميكالىق جاعداي تۋعىزاتىنىن ايتىپ مالىمدەمە جاساعاننان سوڭ الەمدىك ساراپشىلار تۇركيانىڭ ەكونوميكاسىنا جاپپاي نازار بۇردى. قازىرگى كەزدە بۇل ەلدىڭ ەكونوميكاسى قانداي جاعدايدا ەكەنىنە Kazinform مەنشىكتى ءتىلشىسى شولۋ جاسادى.

پايىزدىق مولشەرلەمە ازىرشە تەك ءوسىپ كەلەدى

تۇركيا پرەزيدەنتى ۇزاق ۋاقىتتان بەرى تومەن پايىزدىق مولشەرلەمە ساياساتىن جاقتاپ كەلگەنىنە قاراماستان جاقىندا ورتالىق بانكتىڭ ينفلياتسيانى باقىلاۋدا ۇستاۋ ماقساتىندا پايىزدىق مولشەرلەمەنى اۋەلى %40، كەيىن %50- عا دەيىن كوتەرۋ ارەكەتىن ءۇنسىز عانا قولدادى. الايدا سوڭعى مالىمدەمەسى ونىڭ ينفلياتسيا قارقىنى باسەڭدەي باستاعاندا قايتا تومەن پايىزدىق مولشەرلەمە ساياساتىنا ورالماق نيەتتە ەكەنىن كورسەتىپ وتىر.

ەلدە 2025 -جىلدىڭ باسىندا ينفلياتسيا دەڭگەيى %30- عا دەيىن تومەندەپ، جىل سوڭىنا قاراي %20- عا دەيىن تۇسەدى دەگەن بولجام بار. تۇركيا ۇكىمەتى 2026 -جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ينفلياتسيا كورسەتكىشىن 10 پايىزدان تومەن مانگە دەيىن تۇسىرۋگە بار كۇشىن سالىپ جاتىر.

ەردوعاننىڭ ەكونوميكالىق ستراتەگياسى

رەجەپ تاييپ ەردوعانمەن بۇعان دەيىن پايىزدىق مولشەرلەمەنىڭ كوبەيۋى اقشانى قۇنسىزداندىرىپ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءوسىمىن تەجەيتىنىن بىرنەشە مارتە ايتقان بولاتىن. ول وندىرىسكە جانە جۇمىسپەن قامتۋعا نەگىزدەلگەن، پايىزى جوعارى كرەديتتەردەن ادا ەكونوميكا جاساماقشى. بۇل جولدا تۇركيا باسشىسى «پايىزدىق مولشەرلەمە، ينفلياتسيا جانە اقشا ايىرباستاۋ باعامىنان» قۇرىلعان شىرعالاڭ شەڭبەردى تاس-تالقان ەتپەك. ونىڭ پىكىرىنشە، پايىزدىق مولشەرلەمەلەردى تومەندەتۋ نەسيە الۋدى قولجەتىمدى ەتە ءتۇسىپ، جەكە سەكتوردىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەدى.

ەردوعان نەسيە الۋ كەزىندە جوعارى پايىزدىڭ بەلگىلەنۋى تاۋار مەن قىزمەتتىڭ وزىندىك قۇنىن ءوسىرىپ، باعانىڭ جوعارىلاۋىنا اكەپ سوعادى دەپ سانايدى. سايكەسىنشە، پايىزدىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ، ونىڭ ويىنشا، ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى ارتىرىپ قانا قويماي، بيزنەس پەن تۇتىنۋشىلارعا قارجىلىق جۇكتەمەنى ازايتۋ ارقىلى ينفلياتسيانى تومەندەتۋگە قولايلى جاعداي جاسايدى.

- مەن ەكونوميست رەتىندە مىنانداي ويعا بەكىدىم: پايىزدىق مولشەرلەمە تومەندەسە، ينفلياتسيا دا تومەندەيدى. بۇعان ەش كۇماندەرىڭىز بولماسىن، - دەدى ەردوعان.

بۇل مالىمدەمە ءداستۇرلى ەكونوميكاداعى «پايىزدىق مولشەرلەمەنى ءوسىرۋ - ينفلياتسيانىڭ وسۋىنە قارسى امال» تەورياسىنا قايشى كەلەدى. ساراپشىلار بۇنداي جوعارى ينفلياتسيا كەزىندە تومەن پايىزدىق مولشەرلەمە ساياساتىن ۇستانۋ باعانىڭ بۇدان بەتەر ءوسىپ، حالىقتىڭ تۇتىنۋشىلىق قابىلەتىنىڭ تومەندەۋىنە سوقتىرادى دەپ دابىل قاعۋدا. الايدا تۇركيا پرەزيدەنتى مەن ونىڭ جاقتاستارى وزدەرىنىڭ ەكونوميكالىق ستراتەگياسى جاقسى ناتيجە كورسەتەتىنىنە سەنىمدى.

جاھاندىق قارجى نارىعىنداعى وزگەرىستەر جانە ىشكى نارىقتاعى تۇراقسىزدىق جاعدايىندا ينفلياتسيا ماسەلەسى تۇركيا ءۇشىن اسا ءبىر وتكىر ماسەلەگە اينالىپ وتىر. حالىقارالىق ساراپشىلار مەن ءبىرقاتار ەكونوميستەردىڭ سىنىنا قاراماستان تۇركيا ۇكىمەتى الداعى ايلاردا دا قازىرگى ۇستانىمىنان اينىمايتىن سەكىلدى.

سىن-قاتەرلەر مەن ينفلياتسياعا قارسى امالدار

بيىل ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا تۇركيانىڭ ورتالىق بانكى باعانىڭ ءوسۋىن تەجەۋ ءۇشىن پايىزدىق مولشەرلەمەنى بەس ەسە كوتەرىپ جىبەردى. بۇل امال يمپورتتىڭ جوعارى كورسەتكىشى جانە ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ كۇرت قۇنسىزدانۋى كەزىندەگى جوعارى ينفلياتسيا جاعدايىندا جاسالۋى ءتيىس شارا ەدى. پايىزدىق مولشەرلەمەنى كوتەرۋ ۋاقىتشا ليرا قۇنىن تۇراقتاندىرۋعا جانە ينفلياتسيانى توقتاتۋعا مۇمكىندىك بەردى. الايدا بۇل ءوز كەزەگىندە ەكونوميكالىق ءوسىمدى تەجەپ، بيزنەس پەن ازاماتتارعا ارنالعان نەسيە ۇستەمەسىنىڭ وسۋىنە اكەپ سوقتىردى.

ەكونوميستەر «اقشا- كرەديت ساياساتىن قاتاڭداتۋ جاقسى اسەر بەرۋى مۇمكىن، ءبىراق ونىڭ دا وزىندىك كەرى اسەرى ساقتالادى» دەپ بولجايدى. جوعارى مولشەرلەمە كاسىپورىنداردىڭ قارىز جۇكتەمەسىنىڭ ۇلعايۋىنا، ول ءوز كەزەگىندە جۇمىسپەن قامتۋدىڭ تومەندەتۋىنە جانە ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ تەجەلۋىنە اكەلەدى. وسى سەبەپتى Goldman Sachs سەكىلدى ينۆەستيتسيالىق بانكتەردىڭ ەسەبىندە ايتىلاتىن «2024 -جىلدىڭ سوڭىندا پايىزدىق مولشەرلەمە تومەندەۋى مۇمكىن» دەگەن اڭگىمە بۇگىندە ينۆەستورلار مەن ەكونوميستەردىڭ اراسىندا قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر.

بۇنىڭ بارىنە قاراماستان، كوپتەگەن ساراپشىلار پايىزدىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋ قايتادان ينفلياتسيانى كۇشەيتۋى مۇمكىن دەگەن ەسكەرتۋلەر دە ايتۋدا.

ال، تۇركيانىڭ ورتالىق بانكى بولسا، قازىر ءالىپتىڭ اياعىن باعىپ وتىر. ءتىپتى، پايىزدىق مولشەرلەمەنى تومەندەتۋدى تەك ينفلياتسيا قارقىنى ازايعان جاعدايدا عانا قاراستىرۋى مۇمكىن.

اۆتور

ەربول جانات