الەمدە ۋاقىت قالاي ولشەنەدى؟
استانا. قازاقپارات - ءبىز ۋاقىتتى 1 ساعات جىلجىتامىز دەپ جاتىرمىز. وسى ۋاقىت بەلدەۋى دەگەن ۇعىمنىڭ ءوزى قايدان شىقتى؟ گرينۆيچ ساعاتى دەگەنىمىز نە؟
وسىدان 100 جىل بۇرىن، ياعني 1924-جىلى ءدال وسى كۇنى اۋە كۇشتەرى راديوسى گرينۆيچ وبسەرۆاتورياسىنان ءدال ۋاقىت سيگنالدارىن جىبەرە باستاعان ەكەن. ال ارادا 5 جىل وتكەندە بۇكىل الەم ساعاتىن گرينۆيچ ۋاقىتىنا دالدەپ تۇزەتكەن.
ەڭ قىزىعى اۋماعى الاقانداي فرانسيا 12 ۋاقىت بەلدەۋىنە يە. الايدا فرانسۋزدار ورتاق ستاندارتتى ساعات ەنگىزگەن. مۇنداي قادامعا بارعان تاعى بىرنەشە ەل بار. ءبىراق ماماندار تابيعي جاعدايدان اۋىتقۋدىڭ كومەگى بولعانىمەن، زيانى كوپ ەكەنىن دە ەسكەرتەدى. ءبىز مەكەن ەتەتىن جەر شارى 24 ساعات بەلدەۋىنە بولىنگەن. الەمدىك ۋاقىت انلياداعى گرينۆيچ وبسەرۆاتورياسىنا باعىنادى. بۇل جۇيە 1883-جىلى ا ق ش-تا قولدانىسقا ەندى. وعان ساي ءار ەلدىڭ ۋاقىتى گەوگرافيالىق جاعدايىنا قاراي مەريديان سىزىعى بويىنشا بەلگىلەنگەن. ساعات ولشەمى ادامداردىڭ ءومىرىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ويلاپ تابىلعان، - دەيدى عالىمدار.
جالپى جەر شارىندا ەڭ كوپ ۋاقىت بەلدەۋى فرانسيادا. ويتكەنى بۇل ەلدە گرينۆيچ مەريديان سىزىعىنان العاندا 12 ۋاقىت بەلدەۋى بار. ءبىراق فرانسۋزدار تابيعي ۋاقىتپەن جۇرۋگە قۇلىقتى ەمەس. سەبەبى ۋاقىت ايىرماشىلىعى ەۋروپا ەلدەرىمەن ەكونوميكالىق بايلانىسقا كەدەرگى، - دەيدى.
وسى سەبەپتى ساعات ءتىلىن ەۋرووداق سەرىكتەستەرىمەن سايكەس ەتىپ، گرينۆيچتەن ءبىر ساعات بۇرىنعى ۋاقىتتى قولدانىسقا ەنگىزگەن.
ايتا كەتەيىك، ەۋروپا ەلدەرىنىڭ شامامەن بارلىعى ءبىر ۋاقىت بەلدەۋىن قولدانادى. ال جەر اۋماعى بويىنشا الەمدە ءبىرىنشى تۇرعان رەسەيدە 11 ۋاقىت بەلدەۋى قولدانىستا. ەل استاناسى ماسكەۋ قالاسى UTM+2 ەكىنشى بەلدەۋىندە ورنالاسقان. ۋاقىتتان شاتاسپاس ءۇشىن اۋە، تەڭىز، تەمىرجول قاتىناسى ماسكەۋ ۋاقىتى ارقىلى جۇرگىزىلەدى.
ءارتۇرلى ۋاقىت بەلدەۋلەرىندە ورنالاسقان تاعى ءبىر ەل - قىتاي. مەريديان سىزىعىندا 5 ۋاقىت بەلدەۋى بار. 1949-جىلعا دەيىن مۇندا 5 ءتۇرلى ۋاقىت قولدانىستا بولعان. ق ح ر قۇرىلعاننان كەيىن كوممۋنيستىك پارتيا بۇكىل ەلدە ءبىرتۇتاس ۋاقىت ورناتتى. قازىر قىتايلار ءبىرىڭعاي ستاندارتتى «بەيجىڭ» ۋاقىتىمەن جۇرەدى. ول گرينۆيچ مەريديان سىزىعىنان 8 ساعاتقا الدا.
گرينۆيچ ۋاقىت بەلدەۋىنە باعىنبايتىن ەلدەر - ءۇندىستان، نەپال، يران، اۋعانستان. ولار ءوز ىڭعايىنا قاراپ اكىمشىلىك ۋاقىت بەلدەۋىن قولدانىسقا ەنگىزگەن. ءبىراق عالىمدار: «بەلدەۋ ساعاتىنان وزىق ءجۇرۋ نە قالىس قالۋ «دجەتلاگ» سيندرومىنا شالدىقتىرۋى مۇمكىن»، - دەيدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ادامنىڭ ۇيقىسى قانبايدى. سوسىن ءىسى دە ونبەيدى. مۇنىڭ سىرتىندا وبىر، ديابەت، قان تامىرلارى جۇيەسى اۋرۋلارىن تۋعىزادى. اسىرەسە قاتەرلى ىسىككە شالدىعۋ قاۋپى %15- كە ارتادى ەكەن. مۇنى امەريكالىق عالىمدار دالەلدەگەن.
اۆتورى: ءاسيا نۇرلىبايەۆا.
www.24.kz
