مايمىلدار تاڭەرتەڭ شاي ءىشىپ، نان مەن ماي جەيدى- الماتى حايۋاناتتار باعى

الماتى. KAZINFORM - مامىر ايىنىڭ باسىندا جازعى ماۋسىمعا كوشكەن الماتى حايۋاناتتار باعىندا تىرشىلىك قايناپ جاتىر. 1935-جىلى نەگىزى قالانىپ، 1937-جىلى رەسمي اشىلۋى بولعان حايۋاناتتار باعىندا بۇگىندە 3,5 مىڭعا جۋىق جانۋار ءومىر سۇرەدى.

Маймыл
Фото: Александр Павский / Kazinform

زووباقتا بارلىعى 370-كە جۋىق جانۋارلاردىڭ ءتۇرى بار. ولار جىرتقىش سۇتقورەكتىلەر، تۇياقتىلار، پريماتتار، جىرتقىش قۇستار، ەكزوتيكالىق قۇستار، ەكزوتاريۋم جانە اكۆاريۋم بولىمدەرىنە بولىنگەن. پريماتتار ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى شولپان ابدىبەكوۆا ءوزىنىڭ بولىمىندە مايمىلداردىڭ 7 تۇرىنەن 43 باس بار ەكەنىن ايتادى.

ولارعا 7 قىزمەتكەر قامقورلىق كورسەتەدى. ءبولىم باسشىسىنىڭ سوزىنشە، جانۋارلارعا 4 رەت تاماق بەرىلەدى.

Маймыл
Фото: Александр Павский / Kazinform

- بىزدە جانۋارلارعا ارنايى جاسالعان راتسيون بار. ول دۇنيەجۇزىلىك زووباقتار قاۋىمداستىعىمەن بىرلەسىپ، ءوزىمىزدىڭ اۋا-رايىنا قاراي بەيىمدەلىپ جاسالعان. مايمىلدار 4 مەزگىل تاماقتاندىرىلادى. تاڭەرتەڭ نان مەن ماي، قوسپا، بال جەيدى. وعان قوسا، نانعا وسىمدىك مايىن جاعامىز. ول جانۋارلاردىڭ شاشتارى ءتۇسىپ قالماۋىنا، دەنەسىنىڭ قۇرعاپ كەتپەۋىنە اسەر ەتەدى. بەرىلەتىن تاماق اۋىسىپ وتىرادى.

ال، ادام تارىزدەس مايمىلدار 9:30-10-داردا سۇتكە ءپىسىرىلىپ، سارى ماي سالىنعان جارما جەيدى. وعان كىشكەنە قانت قوسىلادى. قالعاندارىنا وزدەرىنە بەلگىلەنگەن راتسيون بويىنشا جەمىس-جيدەك، كوكونىس بەرىلەدى. ونىڭ ىشىندە گرەك جاڭعاعى، جەر جاڭعاعى، الما، بانان، اپەلسين، ماندارين، شيە، ابريكوس، پەرسيك، قىزاناق، قيار بار. ونىمەن قوسا، مىندەتتى تۇردە سۋلارى بولادى. ادام تارىزدەس مايمىلدار يوگۋرت، تابيعي سۋسىنداردى جانە قايناتىلعان شاي ىشەدى، - دەدى ول.

Маймыл
Фото: Александр Павский / Kazinform

شولپان ابدىبەكوۆا الماتىنىڭ زووباعىندا جۇمىس ىستەگەنىنە 29 جىل بولعان. دەگەنمەن، تاجىريبەلى مامان ءوز قاراۋىنداعى جانۋالاردان بۇگىنگە دەيىن جاڭا دۇنيەلەردى ۇيرەنىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى. ءبولىم باسشىسى الماتىعا اكەلىنگەنىنە 3 جىل بولعان كوزىلدىرىكتى لەمۋرلەردى تاماقتاندىرىپ ءجۇرىپ قىرىققاباتتىڭ كوپتەگەن ءتۇرى بار ەكەنىن بىلگەن.

سونداي-اق ول شەتەلگە تاجىريبە الماسۋعا بارعاندا مەكەمەگە پايداسى تيەتىن دەرەكتەردى انىقتاپ كەلەتىنىن ايتادى.

зоопарк
Фото: Kazinform

- باسقا مايمىل تۇرلەرىن كوبەيتكەنىمىزبەن، شىعىس كولوبۋسىندا ناتيجە بولمادى. شەتەلگە تاجىريبە الماسۋعا بارعانىمدا ءبىر حايۋاناتتار باعىندا كولوبۋستار وتە جاقسى كوبەيىپ جاتقانىن كوردىم. شەتەلگە شىققاندا ەڭ ءبىرىنشى - ءوزىڭ جەتە الماعان جەتىستىككە باسقالاردىڭ جەتكەنىن كورسەڭ، سونىڭ سىرىن بىلۋگە تىرىساسىڭ. سول جەردەن ءبىزدىڭ كولوبۋستارعا اۆوكادو جەتىسپەگەنىن ءبىلدىم. وسى جەمىستى راتسيونعا قوسىپ، بىلتىر العاشقى تولدەرىن الدىق. بالالارى اپپاق بولىپ تۋادى ەكەن. بىلتىرعى بالاسىن 25-مامىردا تۋسا، بيىل بالاسىن 21 -مامىردا دۇنيەگە اكەلدى. قازىر بىلتىرعى بالاسى بيىل تۋعان ىنىسىنە كومەكتەسىپ ءجۇر، - دەدى مامان.

پريماتتار ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مايمىلدار ءۇشىن وتباسىلىق تاربيەنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ايتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، ادام قولىندا وسىرىلگەن مايمىلدار توپتا قالاي ءومىر ءسۇرۋ كەرەكتىگىن جانە قالاي انا بولۋدى بىلمەي قالادى. ال، ءوز وتباسىندا وسەتىن بولسا، ەشكىمگە باعىنىشتى بولماي، قاجەتتى قاسيەتتەردى ۇيرەنە الادى.

Кенгуру
Фото: Александр Павский / Kazinform

- مايمىلدار وتباسى بولىپ ءبىر- بىرىنە تاربيە بەرەدى. مايمىلدىڭ بالالارى ەنەسىنەن قالاي انا بولۋ كەرەكتىگىن ۇيرەنەدى. ال، قولدان تاربيەلەگەن كەزدە ولاردىڭ كەيبىرەۋى انا بولا الۋى مۇمكىن دە، كەيبىرەۋى انا بولا المايدى. 5 نە 6- بالاسىنا كەلگەن كەزدە عانا قالاي انا بولۋدى ءتۇسىنۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز كوبىنە ءوزىنىڭ وتباسىمەن وسكەنىن قالايمىز. شيمپانزەلەر وتباسىمەن بىرگە جاڭعاق شاعۋدى 4 جاسقا دەيىن ۇيرەنبەسە، ءارى قاراي ۇيرەنە المايدى. جاڭعاق شاققان كەزدە ءوزىنىڭ توبىنداعى ءارقايسىسىنىڭ بەتىنە جالتاق-جالتاق قاراپ، كىم بەرەتىن بولسا، سونى جەپ وتىرادى. ال، 4 جاسقا دەيىن ۇيرەنىپ كەتسە، ەشكىمگە باعىنىشتى بولمايدى. ەگەر شيمپانزەلەردىڭ وتباسىندا ءبىرىنشى ۇرعاشى تۋىپ، ولاردىڭ اتا-انالارى بولماي قالسا، ءارى قاراي ول وزىنەن كەيىنگى بالالاردى ءوسىرىپ الىپ كەتە الادى، - دەدى شولپان ابدىبەكوۆا.

Алматы
Фото: Александр Павский / Kazinform

حايۋاناتتار باعىندا 30 جىلعا جۋىق جۇمىس ىستەگەن مامان قورشاۋداعى مايمىلدارعا تاس جانە وزگە دە زاتتاردى لاقتىرۋعا بولمايتىنىن ايتادى. سەبەبى بۇل جانۋارلاردان بولەك ادامدارعا دا قاۋىپتى بولۋى مۇمكىن. كەيدە شيمپازەلەر تاس لاقتىرعان ادامدارعا بەتوندى ويىپ الىپ، وزدەرىنە قايتا لاقتىرادى ەكەن. ءبىراق زووباققا كەلۋشىلەر ادام تارىزدەس جانۋالارعا جىلى قاباق تانىتاتىن بولسا، مايمىلدار وعان بيلەپ، بارلىق ونەرىن كورسەتەتىن كورىنەدى.

Тигр
Фото: Александр Павский / Kazinform

سونداي-اق شولپان ابدىبەكوۆا جۇمىس بارىسىندا شيمپانزەلەرمەن بولعان بىرنەشە قىزىقتى وقيعانى بايانداپ بەردى.

- ىستىق ۋاقىتتا بالمۇزداق جەگەندى جاقسى كورەدى جانە وزدەرى بالمۇزداقتىڭ ءتۇر-ءتۇرىن بىلەدى. مەن ولارعا ارزانداۋ اق بالمۇزداق الىپ بەردىم دە، وزىمە ءسال قىمباتتاۋىن الدىم. سوسىن الىسىراق بارىپ، قىمبات بالمۇزداقتى جەگەن بولدىم. سوندا ماعان «وزىڭدىكىن ماعان بەر، مەنىكىن سەن جە» دەپ كورسەتەدى. ولار ەموتسيانى، سەنىڭ داۋسىڭداعى جاقسى نيەتىڭدى تۇسىنەدى. ال، ۇرىسقان كەزدە 1 اپتاعا دەيىن قارىم-قاتىناسقا كەلمەي، رەنجىپ وتىرۋى مۇمكىن. ولار دا مەنى جاقسى كورەدى. ءبىر رەت الدارىندا قۇلاپ قالعانىمدا، اياق-قولىمدى ۋقالاپ، «ءبىر جەرىڭ سىنىپ قالعان جوق پا» دەپ كومەكتەسكەنى بار. ال، قاۋىپسىزدىك جاعىنا كەلسەك، مىنەز-قۇلىقتارىنا قاراپ، جاقىندايتىن جانە جاقىندامايتىن كەز ەكەنىن تۇسىنەمىز. نەگىزى كوزىنەن-اق بىلەسىڭ. اكەسىن دە، اناسىن دا ايامايتىن كەزدەرى بولادى. سوندىقتان ولارمەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن وتە كوپ ەڭبەك جانە ۋاقىت كەرەك، - دەدى ءبولىم مەڭگەرۋشىسى.

Алматы
Фото: Александр Павский / Kazinform

حانزادا، قۇلپىناي، گلوريا: جانۋارلارعا قالاي ات قويىلادى؟

شولپان ابدىبەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، پريماتتار بولىمىندە ىشكى ءداستۇر بويىنشا جاڭا تۋعان مايمىلدىڭ بالاسىن كىم ءبىرىنشى كورسە، سول ەسىم بەرەدى.

- جانۋارلار باسقا حايۋاناتتار باعىنان الىنسا، وزدەرىنىڭ ەسىمدەرىمەن كەلەدى. ونى ءبىز وزگەرتپەيمىز. ەگەر وزىمىزدە تۋسا، ءبىزدىڭ ءداستۇر بويىنشا كىم ءبىرىنشى كورسە، سول ادام ات قويادى. اتىن قويعان كەزدە 4-5 ارىپتەن كوپ ەمەس، جەڭىل، تەز ەستە ساقتالاتىن ەسىمدەر قويامىز. مىسالى، دجۋليا دەگەن مايمىل بار، ونىڭ بالاسىن وزىنە ۇقساتىپ دجيم دەپ قويدىق. اكەسىنىڭ اتى - ميۋسيك. اتاسى ءالى ءتىرى، ەسىمى - تابين. ونى نيدەرلاند ەلىنەن الدىرعانبىز. اجەسىنىڭ اتى - دجيل، - دەدى ول.

Керік
Фото: Александр Павский / Kazinform

ال، تۇياقتى جانۋالار ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بالابەك ماحاتوۆ ءىرى جانۋارلار تولدەگەندە ولاردىڭ بالالارىنا بايقاۋ ارقىلى ات قويىلاتىنىن ايتادى. سونداي-اق جيراف، زەبرا سىندى جانۋارلارعا قامقورلىق ەتەتىن مامان ەرەكشە جانۋارلاردىڭ تولدەرىنە قازاقشا ەسىم بەرۋ ءداستۇرى قالىپتاسىپ كەلە جاتقانىن اتاپ ءوتتى.

Бөкен
Фото: Александр Павский / Kazinform

- تاۋەلسىزدىگىمىزدى العاننان بەرى قازاقى اتتاردى قويامىز. جيرافقا حانزادا دەپ قويساق، جاقىندا ەلىكتىڭ بالاسىنا قۇلپىناي دەپ ەسىم بەردىك. ات بەرگەندە ولاردىڭ مىنەز-قۇلىقتارىنا دا قارايمىز. مىسالى، ءبىر جيرافقا نازىك دەپ ات قويدىق. كەرىم دەگەن ەسىم دە بار. ۇلكەن مالدار تۋسا، بايقاۋ جاريالايمىز دا، كوپ داۋىس جيناعان ەسىمدەردى قويامىز. مىسالى، بەگەموتتىڭ بالاسىنا گلوريا دەگەن ات بەرىلدى، - دەدى ول.

سونىمەن قاتار بالابەك ماحاتوۆ كەي جانۋارلاردىڭ تولدەرى وزگە زووباقتارعا جىبەرىلىپ، ول جاقتان الماتىدا جوق تولدەردىڭ الىناتىنىن ايتتى. مىسالى، وتكەن جىلى ماسكەۋ، تاشكەنت جانە وزگە دە قالالاردىڭ حايۋاناتتار باعىمەن ايىرباس بولعان.

Қолтырауын
Фото: Александр Павский / Kazinform

- مەن مۇندا 20 جىلدان استام ۋاقىت جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. وتكەن جىلى 15 جىلدان كەيىن بەگەموتتىڭ بالاسى دۇنيەگە كەلدى. 20 جىلدىڭ ىشىندە ءبىز وڭۇستىك افريكالىق كيركتەردەن 17 ءتول الدىق. سونىڭ 10-ى باسقا حايۋاناتتار باعىنا كەتتى. ونىڭ ىشىندە ماسكەۋگە، تاشكەنتكە، فەرعاناعا، كراسنويارسك پەن كراسنودارعا جىبەرىپ، تولدەرى ايىرباستاپ الدىق. مەنىڭ بولىمىمدە قازىر 38 مالدىڭ تۇرىنەن بارلىعى 134 باس بار. جىلىنا 20-عا دەيىن ءتول الىپ وتىرامىز. العان تولدەردى باسقا حايۋاناتتار باعىمەن ايىرباستايمىز. مىسالى، بيىل وزىمىزگە نۋبيالىق ەشكىنى الدىق، - دەدى بالابەك ماحاتوۆ.

Бегемот
Фото: Александр Павский / Kazinform
Алматы хайуанаттар бағы
Фото: Александр Павский / Kazinform
Алматы
Фото: Александр Павский / Kazinform

اۆتور

دوسبول اتاجان

سوڭعى جاڭالىقتار