ۇيقىسۇراتقان گۇلسارا-اي

  قىسقى دەمالىسقا تاراي سالىپ ساۋىرداعى وتارعا كەتىپ ءبىر اي قوي باعۋ نەشە جىلدان بەرگى مىندەتىم ەدى.

بيىل دا (1996.ج) قاڭتاردىڭ ايازىندا ەرتىستەن ەرتە شىعىپ ءۇشىنشى قوناقتا وتارعا ات تاناۋىن مۇزتوبىقتاتا ارەڭ جەتتىك.

ساۋىر جوندارىنىڭ توزبايتىن قىسقا اق بەتەگىسىن جاپقان قاردى نوقاي بورانى توقتاتپايدى. ورىستەگەن قوي تۇمسىعىن شەگەلەپ تاستاعانداي قاپتالدا مامىرلاپ عانا جاتادى. وندايدا، كىتاپ وقىماساڭ كۇن باتپايدى.

جىلداعى ادەتىمشە بيىل دا كىتاپتار الا كەلگەم. جاقىسلىق ءساميت ۇلىنىڭ «اق تىلەك»، «تاۋ سامالى»، «اتا مەكەن»، «اق ساۋلە» كىتاپتارى. جاقاڭدى وقۋدى ءتورتىنشى سىنىپتا باستاعام. تاۋداعى كوشپەلى مەكتەپ اياقتاپ، اۋىلداعى جاتاقتى مەكتەپكە كەلگەن سوڭ، دەمالىس كۇندەرى تۋىستاردىڭ ۇيىنە بارىپ تۇرۋشى ەدىك. ءبىر كۇنى جۇماكارىم دەيتىن اعامىزدىڭ كىتاپ سورەسىنەن «اق تىلەك» دەگەن كىتاپتى «سۋىق قولدىق» ىستەپ جىمقىرىپ كەتتىم.

جاتاققا كەلىپ قاراسام اۆتورى جاقىسلىق ءساميت ۇلى ەكەن. ىشىندە «اق تىلەك»، «ءار كىمنىڭ ءبىر ارمانى بار» دەگەن ەكى پۆەست. وقىعاننان-اق يرىمىنە باتتىم. سونان باستاپ جاقاڭدى ىزدەپ وقىدىم. سىرلاسىمداي ساۋىرعا الا كەلۋىم دە انە سودان بولاتىن. 

وتاردا التى جىگىت. ەڭ كىشىسى مەن ەدىم. قالعاندارى قوتاندى ماعان تاستاپ، قۋرايتى دەپ اتالاتىن جەردەگى دۇكەنگە اسىعا اتتانىپ، «قويى مىڭ، جىلقىسى ءجۇز» بولىپ كەشتە ورالادى. «ادامنىڭ كىشىسى بولعانشا، ءيتتىڭ كۇشىگى بول» دەگەن ماقالدى سول كەزدە ءبىراز تۇسىنگەن ەدىم. وندايدا، جالعىز دوس كىتاپ ەدى. اسىرەسە، جاقاڭ شىعارمالارى جالىقتىرمايدى، ەرتىپ وتىرادى. سونداعى كەيىپكەرلەرمەن بىرگە ءومىر سۇرەسىڭ.

ءبىر كۇنى ادىك دەگەن وتارلاس اعا، مەنەن جاقاڭنىڭ «تاۋ سامالىن» وقۋعا الدى. ول ەندى انالارمەن ىلەسىپ دۇكەنگە بارمايتىن بولدى، مالعا دا شىقپادى. قوستان جىلجىماي قالدى.

ءبىر كۇنى تۇندە «گۇلسارا، گۇلسارا، گۇلسارا» دەگەن ايقايدان ويانىپ كەتتىك. قاراساق ادەكەڭ ۇيقىسۇراپ ءجۇر ەكەن. 

ەكىنشى كۇنى ءتۇن تاعى «قايران گۇلسارا-اي، اتتەڭ» دەپ تاڭداي قاعىپ، قوستىڭ ۋىعىن مىقتاپ ۇستاپ، وكىنىش وزەگىن ورتەپ ۇيقىسۇراپ وتىر ەكەن… سول كۇننەن باستاپ، ونى قوستاعىلار «گۇلسارا» اتاپ كەتتى. سونىڭ اسەرىنەن ءبارى جارىسا كىتاپ وقىدى. جاقاڭ شىعارمالارىنىڭ ۋاقيعا جەلىسىن ءبىر-بىرىنە جارىسا اڭگىمەلەپ، شوپاندار ورتاسىندا اجەپتاۋىر ادەبي ورتا قالىپتاستى. ال، گۇلسارانىڭ تايقى تاعدىرى ءۇشىن ونان ارى ءىشىپ كەتكەندەرى دە جوق ەمەس…

« گۇلسارا»، جاقاڭنىڭ «ساعان باقىت تىلەيمىن» دەگەن پوۆەستىندەگى باس كەيىپكەر ەدى. جازۋشىنىڭ قالام قارىمى مەن شەبەرلىگى ساي كەلسە، كەز-كەلگەن وقىرماندى شىعارما ىشىنە وسىلاي سۇڭگىتىپ اكەتپەك…

جاقىسلىق ءساميت ۇلى قىتايداعى قازاق ادەبيەتىنىڭ قالىپتاسىپ تولىسۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان جانە جاڭالىق اكەلگەن، وزىندىك بوگەنايى بار جازۋشى ەدى… جاقاڭ، شىعارمالارىندا كەيىپكەردىڭ كوڭىل-كۇيىن، جان-دۇنيەسىن كوبىندە ءبىرىنشى جاقپەن ليريكالى بەينەلەپ، وقىرمانىن بىرگە جىلاتىپ، بىرگە قۋانتادى. قازاق ادەبيەتىندە پروزادا ورالحان بوكەي، ءابىش كەكىلباي، شەرحان مۇرتازا دا، اسىرەسە، ورالحاندا كوبىرەك كەزىگەتىن ليريكالىق تولعانىس جاقاڭدا جوعارى دەڭگەيدە ەدى. ونىڭ قاي شىعارماسىندا دا كۇشتى پوەزيالىق قۋات، سارىن بار. بۇل جاقاڭ پروزاسىن دارا كورسەتىپ تۇراتىن بىردەن ءبىر ەرەكشەلىك.

جاقسىلىق ءساميت ۇلى ءومىردى كەڭ كولەمدە جىرلاعان جازۋشى. كوپتەگەن كۇردەلى تاقىرىپتارعا دەيىن قالام قۋاتى ەركىن جەتتى. جاقاڭ «ەكىنشى توي» اڭگىمەسىندە «...جاقسى كەلىنشەكتى، قىزدان ارتىق كورەم...» دەپ ءوزى جازعانىنداي، ول كىسى «اتا مەكەن»، «اق ساۋلە»، «تارىمداعى ءبىر شىنار» اڭگىمە، پوۆەستتەرىندە ايەل تاعدىرىن، ماحابباتىن، كوڭىل-كۇيىن، ايەلدەر جانىن جەتە جىرلاپ، وتە شەبەر سۋرەتتەدى. بۇل دا جاقاڭنىڭ ءبىر دارالىعى ەدى.

جاقاڭ تارىمدا جيىرما جىلىن وتكىزىپ قايتقان سوڭ، التاي ايماعىنىڭ جەمەنەي اۋدانى بەستەرەك اۋىلىندا كىرپىش قۇيىپ جۇرگەن جەرىنەن، زاقان ومار ۇلى دەگەن اعامىز (التاي ايماقتىق مادەنيەت مەكەمەسىنىڭ سول كەزدەگى باستىعى) «التاي اياسى» جۋرنالىنا جۇمىسقا شاقىرادى. وندا، 80-جىلداردىڭ اياعىنا دەيىن ىستەپ، ودان ارى شينجاڭ تەلە فيلم اۋدارىپ جاساۋ ورتالىعنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ قىزمەت ىستەدى. بۇل جاقاڭنىڭ قوعامدىق ورنى جوعارلاپ، كىتاپتارى دا ارت-ارتىنان باسپادان شىعىپ، وقىرمان قولىنان تۇسپەي تۇرعان ءبىر شاق ەدى. بىراق، جاقاڭ، قازاق ەلىنىڭ ەگەمەندىگمەن بىرگە وزىنە دە ەركىندىك بەرگىسى كەلدى. ويتكەنى، ول تار ەسىك، تاس بوساعادان بوساپ شىققان، اق قاپتال، اق ايىل تۇلپار ەدى. دۇرىلدەپ تۇرعان اتاق ابىرويعا، دىرلدەپ تۇرعان بايلىققا، ماستاندىرعالى تۇرعان ءمانساپقا قارامادى. قازاقتىڭ، قارت التايدىڭ قايىعسىن، ءور قاھارىن جازۋ ءۇشىن ءبارىن تاستاپ، اتاجۇرتقا جەتتى. اڭساعان ارمانىنا دا جەتتى.

ال، بۇگىن قارت التايدان قايراتتا، قاھاردا قايتقان. سالقىن سابات ساۋىر ساندالبايلاردىڭ لاس تابانىمەن توزا باستاعان. «قايران، گۇلسارا» دەپ ۇيقىسۇراعان مەنىڭ سول تازا وتارلاستارىمنىڭ ۇرپاعى، قازاقشا ءتۇس كورىپ، قازاقشا ۇيقىسۇراي المايتىن كورىنەدى…

قۋانىش ءىلياس ۇلى

استانا قالاسى