يبراھيم كەلىسىمى، 17 ميلليارد دوللار، زانگەزۋر ءدالىزى: پرەزيدەنتتىڭ ا ق ش-قا ساپارى قالاي ءوتتى
استانا. KAZINFORM - بۇگىن مەملەكەت باسشىسىنىڭ ا ق ش-قا ساپارى اياقتالدى. ەلىمىز «C5+1» فورماتىنداعى سامميتتە ماڭىزدى مالىمدەمە جاساپ، ا ق ش-پەن 17 ميلليارد دوللاردان اساتىن كوممەرتسيالىق كەلىسىمگە قول جەتكىزدى. بۇدان بولەك قازاقستاننىڭ گەوساياسي الەۋەتىندە ءبىرشاما وزگەرىس بولعالى تۇر. Kazinform-نىڭ اناليتكالىق شولۋشىسى ساپار ناتيجەسىنە زەر سالىپ، ساراپشىلاردان ءمان-جايىن ءبىلدى.
ا ق ش رەنەسسانسى ءھام تەحنولوگيالىق تارتىس
بۇل - پرەزيدەنتتىڭ بيىلعى كۇزدەگى ا ق ش-قا جاساعان ەكىنشى ساپارى. بۇعان دەيىن قىركۇيەكتە نيۋ-يوركتە بولىپ، مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندە قۇنى 5,2 ميلليارد دوللار بولاتىن 11 كەلىسىم جاساعانى ەستە. سول كەزدە Amazon Kuiper ،ExxonMobil ،Chevron ،IFC Lummus Technology ،Wabtec سەكىلدى امەريكالىق الپاۋىت كومپانيالار ەلدەگى كولىك، ەنەرگەتيكا، لوگيستيكا، اقپاراتتىق تەحنولوگيا سالاسىن جەتىلدىرەتىنى بەلگىلى بولعان-دى. وسى جولى ەكونوميكالىق باعدار وزگەرمەگەنىمەن، كەلىسسوزدەر ساياسي سيپاتقا ويىسىپ وتىر.
پرەزيدەنت ا ق ش-قا اياق تيىسىمەن العاشقى كەلىسىمدى اسا ماڭىزدى مينەرالدار سالاسىنان باستادى. ق ر ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى ەرسايىن ناعاسپايەۆ پەن ا ق ش ساۋدا ءمينيسترى گوۆارد لاتنيك اسا ماڭىزدى مينەرالدار سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويعانىن كوردىك. «a+اnalytics» عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى فارحاد قاسەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، كەلىسىم نارىقتاعى سۇرانىس پەن باسەكەنىڭ قىزعان شاعىندا ورىن العان. دەمەك، ا ق ش ءالى دە قازاقستاننىڭ شيكىزات وندىرىسىنە قىزىعۋلى.
- سيرەك مەتالدار وندىرىسىندە ا ق ش پەن قىتاي اراسىندا قايشىلىق جوق ەمەس، سوندىقتان الەمدە سۇرانىس ارتاتىنى انىق. قازىردىڭ وزىندە ا ق ش شەتەلدەن سيرەك مەتالداردى ساتىپ الۋدى ۇدەتكەن. ول ءۇشىن دوستاس ەلدەردەگى شيكىزات ءوندىرىسىن دامىتۋعا، نارىققا جەتكىزۋ جولىن - لوگيستيكالىق تارماقتى قالىپتاستىرۋىنا تىرىسىپ كەلەدى.
ورتالىق ازيا، ونىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ ءوندىرىس قۋاتى ا ق ش ءۇشىن باسىم تاڭداۋ بولاتىن سەكىلدى. ەلىمىز سيرەك مەتالدار ءوندىرىسىن ۇلعايتىپ، ءونىمدى الەمدىك نارىقتا جوعارى باعادا ساتۋعا تاپتىرماس كەزەڭدە تۇر. ول ءۇشىن ورتا ءدالىزدىڭ جۇك وتكىزۋ قابىلەتىن كەڭەيتۋ، جاڭا تەمىرجول جەلىلەرىن سالۋ كەزەك كۇتتىرمەيدى، - دەدى فارحاد قاسەنوۆ.
ا ق ش - ورتالىق ازيا ەكونوميكاسىنىڭ ەڭ ءىرى ينۆەستورى. تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى وڭىرگە قارجى قۇيۋدى تولاستاتقان ەمەس - دەنى مۇناي- گاز سالاسىنا تيەسىلى. قازاقستاندا - Chevron مەن ExxonMobil، وزبەكستاندا - Epsilon Development Company (EDC) مەن Halliburton، تۇرىكمەنستاندا - Westport Trading Europe Limited (WTL) جۇمىس ىستەپ جاتىر. كەن ورىندارىنداعى امەريكالىق كومپانيالاردىڭ ۇلەسى جەتەرلىك. فارحاد قاسەنوۆتىڭ پىكىرىنشە، ورتالىق ازيا مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ا ق ش-قا بارۋىنىڭ ءبىر سەبەبى شيكىزات كەلىسىمىندە جاتىر.
- «C5+1» فورماتىنداعى العاشقى كەزدەسۋدە سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى باس قوسسا، كەيىن كوشباسشىلاردىڭ جيىنى وتكىزىلدى. وسى ارالىقتا ورتالىق ازيانىڭ ستاتۋسى مەن ماڭىزى ارتتى. 1990 -جىلدارى ا ق ش ايماقتاعى ەكونوميكالىق جانە ساياسي ورتادا بەلسەندى جۇمىس ىستەدى. كەيىن قاتىناس بىرتە- بىرتە باسەڭدەپ، مادەني بەلسەندىلىككە، ياعني «جۇمساق كۇشكە» اينالعانىن بىلەمىز. قازىر ا ق ش-تىڭ و ا-عا قاتىستى سىرتقى ساياساتتاعى ۇستانىمى قايتا قارالۋدا، ولار بايلانىستى جەتىلدىرۋگە شىنايى نيەتتەنىپ وتىر. سونىمەن قاتار اۆتوكولىكتەر مەن ەلەكتركولىكتەر ءوندىرىسىنىڭ دامۋىنا بايلانىستى سيرەك مەتالدارعا سۇرانىس ارتىپ كەلەدى. دەمەك، ستراتەگيالىق ماڭىزدى رەسۋرستار ايماق كوشباسشىلارىن اق ۇيگە اپاردى، - دەدى سپيكەر.
ورتالىق ازيا ا ق ش-تىڭ مۇناي- گاز سالاسىنداعى ينۆەستيتسياسى ءۇشىن عانا ەمەس، وندىرىستىك تەحنولوگياسى ءۇشىن دە باسەكەگە تۇسپەك. ويتكەنى كەن ورىندارىنداعى ءوندىرىستىڭ كۇردەلەنۋى، شيكىزاتتى بارلاۋ جۇمىستارىنىڭ قيىنداۋى كەلەشەك ناتيجەگە اسەر ەتۋى ىقتيمال.
- تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارى ا ق ش-تىڭ مۇناي كومپانيالارى قازاقستان نارىعىنا ەنگەن ساتتە ولاردا پوستكەڭەستىك ەلدەردە جوق مۇناي ءوندىرۋ، وڭدەۋ مەن بارلاۋ تەحنولوگيالارى بولدى. سونىڭ ارقاسىندا قازاقستان ءونىدىرىس قۋاتىن ارتتىرىپ، مۇناي- گاز سالاسىندا جەتەكشى ورىنعا شىقتى. سوندىقتان ا ق ش-پەن ەنەرگەتيكالىق جوبالاردىڭ سانى ارتۋى ءبىز ءۇشىن ءتيىمدى، - دەپ اتاپ ءوتتى ساراپشى.
شەتەلمەن جاسالعان اۋقىمدى ەكونوميكالىق كەلىسىمدى قاۋىپسىزدىك كەپىلى رەتىندە قاراۋىمىز كەرەك. فارحاد قاسەنوۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، كەز كەلگەن ينۆەستيتسيا قوس تاراپقا پايدا ءارى ەكى مەملەكەت ءبىر- ءبىرىنىڭ تۇراقتىلىعى ءۇشىن تىلەۋلەس بولادى.
زانگەزۋر ءدالىزى ورتا دالىزگە قالاي اسەر ەتەدى؟
ايماقتاعى ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستار، مۇناي- گاز سالاسىندا امەريكالىق كومپانيالاردىڭ ۇلەسى بار دەدىك. مىنە، وسى ساياسي مۇددەنىڭ اياسىندا اق ءۇي باسشىسى ورتالىق ازياداعى كولىك- لوگيستيكا باعىتىن جانداندىرۋعا نيەتتى. قىرعىزستان مەن وزبەكستانداعى بالاما تەمىرجول باعىتتارىمەن قاتار قازاقستان ۇسىنعان ورتا ءدالىزدى باستى نازارعا الىپ وتىر. ترامپتىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتتىك كەزەڭىندە، اسىرەسە قازاقستان مەن وزبەكستان ءوزىنىڭ كولىك- لوگيستيكالىق حابىن قۇرۋعا تىرىسىپ كەلەدى.
وسى باسەكەدە قازاقستان كوپ پايدا تاباتىنداي. وعان دونالد ترامپتىڭ ازەربايجان مەن ارمەنيا اراسىنداعى بەيبىت كەلىسىمدى ورناتقانى تۇرتكى بولدى. سەبەبى ازەربايجان مەن ارمەنيا اراسىنداعى مامىلەدە زانگەزۋر ءدالىزىنىڭ ءبىر بولىگىن امەريكالىق كومپانيا 99 جىلعا جالعا الادى. «حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن وركەندەۋ جولىنداعى ترامپ جولى» (TRIPP) دەپ اتالعان باعىت ورتا دالىزبەن جالعاسسا، نەگىزگى تراننزيت ءبىزدىڭ ۇلەسكە تيەدى دەگەن ءسوز. قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن دونالد ترامپ اراسىنداعى اڭگىمەدە ەكى ءدالىزدىڭ ماسەلەسى كوتەرىلۋى ناتيجەلى كۇندى جاقىنداتاتىن ءتۇرى بار.
- بۇرىن ەلارالىق ەكونوميكالىق جوبالار ەنەرگەتيكا سالاسىندا بايقالاتىن. امەريكالىق Chevron, ExxonMobil سەكىلدى كومپانيالارعا باسىمدىق بەرىلدى. ال 2020 -جىلدان باستاپ كولىك- لوگيستيكاعا باسىمدىق بەردى: قازاقستاندا لوكوموتيۆ قۇراستىرۋ زاۋىتى، Wabtec-تىڭ ءوندىرىس ورىندارى اشىلدى. بيىل قازاقستان ا ق ش-پەن بىرلەسىپ تەمىرجول سالاسىن مودەرنيزاتسيالاۋ ءۇشىن Wabtec كومپانياسىمەن 4,2 ميلليارد دوللارلىق كەلىسىم جاسادى، - دەدى فارحاد قاسەنوۆ.
«سىڭار ءمۇيىز» ستارتاپتار: سيفرلى ەلگە اينالۋ جولى
قوعامدا «قازاقستان تەك شيكىزات دەرجاۆاسى بولۋعا ۇمتىلادى، ورتالىق ازيا- ا ق ش بايلانىسى شيكىزاتقا نەگىزدەگەن» دەگەن كوزقاراس ەستيمىز. فارحاد قاسەنوۆتىڭ پىكىرىنشە، بۇل - قاتە تۇجىرىم. قازاقستان ا ق ش-پەن بايلانىستى تەك مۇناي-گازعا نەگىزدەمەيدى. اۋىل شارۋاشىلىعى، لوگيستيكا، ءتىپتى سوڭعى كەزدە سيفرلاندىرۋ ىسىندە جۇيەلى قاتىناس ورناتادى.
- ءبىز ءۇشىن ا ق ش - الدىمەن تەحنولوگيا كىلتى. وركەنيەت دامۋىن جەتىلدىرەتىن ونەرتابىس پەن اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ باسىم دەنى سول جاقتا. قازىر قازاقستان سيفرلاندىرۋ جۇيەسىن دامىتۋدا. ورتالىق ازياداعى العاشقى سۋپەركومپيۋتەردى ىسكە قوستى، سيفرلاندىرۋ ينفراقۇرىلىمى ازىرلەنىپ جاتىر. وتاندىق جاساندى ينتەللەكتى جاسالۋدا. وسى تۇرعىدا ا ق ش-تاعى IT كومپانيالارمەن بايلانىس ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋعا سەپتەسەدى. وسىلايشا، ەكونوميكاداعى جانسىز جەرىمىزگە اينالعان - شيكىزات وندىرىسىنە تاۋەلدىلىگىمىزدەن از دا بولسا ارىلۋعا بولار ەدى، - دەدى مامان.
پرەزيدەنت ساپارىندا ءارتاراپتانۋعا ۇمتىلىستىڭ سيمۆولدىق قادامى جاسالدى. ۆاشينگتوندا مەملەكەت باسشىسىنا ا ق ش-تاعى Higgsfield AI ،Deep Infra ،ARC Drones جوبالارى تانىستىرىلدى. كرەمني القابىنىڭ «سىڭار ءمۇيىز» ستارتاپتارىنا اينالعان باستامالار جاساندى ينتەللەكت گەنەراتسياسى، ماشينالىق وقىتۋ، بيوتەحنولوگيا، اۆتونومدى دروندار سالاسىندا كەڭىنەن قولدانىلادى.
ورتالىق ازيادان شىققان تالانتتاردىڭ جوبالارىنا قولداۋ بىلدىرەتىن Silkroad Innovations تەحنولوگيا حابى بار. قازاقستاندىق جاستاردىڭ كوبى وسى مۇمكىندىكتىڭ شەڭبەرىندە جوبالارىنا قارجى تارتقان.
الداعى ءۇش جىلدا قازاقستاندى تولىق سيفرلىق ەلگە اينالدىرۋ جونىندەگى ستراتەگيالىق مىندەت تۇر. ول ءۇشىن ۇلتتىق IT ەكوجۇيەسىن دامىتۋعا الەۋەتى جەتەتىن جاستاردىڭ شەتەلدە ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، قازاقستانداعى ەڭبەك نارىعىنا ورنىققانى كەرەك.
ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن جاڭا تەحنولوگيا جەتكىلىكسىز. سوعان ساي مامان ازىرلىگى كەرەك. بولاشاقتا ەكىجاقتى كەلىسىمدەر ىشىندە اكادەميالىق ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ بولۋى ماڭىزدى.
- ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن عىلىمي ارىپتەستىك كەرەك. ءبىلىم بەرۋ باعىتىندا سەرىكتەستىك باعدارلامالارى بار. 2022 -جىلى م. قوزىبايەۆ اتىنداعى سقۋ ا ق ش-تىڭ اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ بيوتەحنولوگيا فاكۋلتەتىن اشتى. وسى ءۇردىس اۋىل شارۋاشىلىعى، مەديتسينا سالالارىندا بايقالۋى كەرەك، - دەدى فارحاد قاسەنوۆ.
John Deere ءۇش مىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن شىعارادى
الداعى 5 جىل ىشىندە «اگروماشحولدينگ KZ» ا ق بازاسىندا John Deere-دىڭ 3 مىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى شىعارىلاتىن بولادى. وعان قوسا سەرۆيستىك ورتالىقتار مەن ينفراقۇرىلىم، قوسالقى بولشەكتەردى جەتكىزۋ جۇيەسىن قۇرۋ، سيفرلىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جانە ينجەنەر مەن تەحنيكالىق كادرلاردى دايارلاۋ قاراستىرىلعان. ونەركاسىپتىك كووپەراتسيانىڭ جالپى سوماسى 2,5 ميلليارد دوللارعا باعالانىپ وتىر.
بۇعان دەيىن John Deere مەن «اگروماشحولدينگ KZ 292» تەحنيكا شىعارعان. جىل سوڭىنا دەيىن تاعى 100 تەحنيكا شىعارىلادى دەپ جوسپارلانۋدا. قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ساپارى اياسىندا جالپى قۇنى 2,5 ميلليارد دوللار بولاتىن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى.
- جاڭا كەلىسىم وندىرىستىك مۇمكىندىكتەردى ەداۋىر كەڭەيتۋگە جانە وتاندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن جاساۋدىڭ تەحنولوگيالىق بازاسىن نىعايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازاقستان مەملەكەتتىك ونەركاسىپتىك ساياسات اياسىندا وسى جوبانى ىسكە اسىرۋدى قولداۋدى قامتاماسىز ەتۋگە دايىن، - دەدى ق ر ونەركاسىپ جانە قۇرىلىس ءمينيسترى ەرسايىن ناعاسپايەۆ.
ا ق ش اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى مول تاجىريبەگە يە. جەرگىلىكتى فەرمەرلەر تەحنوپاركتەرىن ۇدايى جاڭارتىپ، جەر وڭدەۋ مەن ءونىم ساپاسىن ارتتىرۋعا ارنالعان تەحنولوگيانى ءجيى پايدالانادى.
بۇعان دەيىن پرەزيدەنت امەريكالىق بيزنەس وكىلدەرىمەن قىركۇيەكتەگى كەزدەسۋىندە بىرنەشە ۇسىنىس جاساعانىن بىلەمىز. ونىڭ ىشىندە اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، سۋ رەسۋرستارىن ۇنەمدەۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن سيفرلاندىرۋدى كوزدەيتىن ورتاق اگرويننوۆاتسيالىق باعدارلاما جاساۋدى العا تارتقان.
اق ءۇي مەن «يبراھيم كەلىسىمى»
قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن دونالد ترامپتىڭ جۇزبە-ءجۇز كەزدەسۋىندە ساياسي استار باسىم بولعانعا ۇقسايدى. كەلىسسوزدە ەكىجاقتى ستراتەگيالىق بايلانىستان بولەك گەوساياسي ماسەلەلەر قالىس قالماعان. ەڭ ماڭىزدىسى - پرەزيدەنت يبراھيم كەلىسىمىنە قوسىلاتىنىن مالىمدەدى.
يبراھيم كەلىسىمى دەگەن نە؟ ونىڭ ماڭىزى قانداي؟
تاياۋ شىعىستاعى مەملەكەتتەردەگى قاقتىعىستىڭ ورشىگەنىنە شيرەك عاسىردان ءارى استى، كوبى عاسىرعا جۋىق جانجالداسىپ كەلەدى. اسىرەسە، اراب ەلدەرى مەن ءيزرايلدىڭ تەكەتىرەسى ايماق تىنىشتىعىن بۇزعالى كوپ بولدى. وسى كيكىلجىڭدى ءبىرجاقتى ەتۋ ءۇشىن ا ق ش 2020 -جىلى يبراھيم كەلىسىمىن («اۆراام كەلىسىمى» دەگەن سىڭار اتاۋى بار - رەد) ازىرلەدى. بۇل - يزرايل مەن اراب ەلدەرى اراسىنداعى بەيبىت قاتىناستى نىعايتۋعا ارنالعان كەلىسسوزدەر.
كەلىسىم 2020 -جىلى يزرايل، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرى، باحرەين جانە ماروككو اراسىندا جاسالعان- دى. كەيىن كەلىسىمگە ەگيپەت پەن سۋدان كىردى. قازىر اق ءۇي اكىمشىلىگى قازاقستان مەن ازەربايجاندى دا كەلىسىمگە اكەلۋگە نيەتتى. ساراپشىلار قازاقستان يبراھيم كەلىسىمىنە قوسىلۋ ارقىلى تەحنولوگيالىق تۇرعىدا يزرايلمەن قاتار ا ق ش-پەن دە تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ايماقتاعى ىقپالىن نىعايتا الادى دەپ وتىر.
ال ساياساتتانۋشى عازيز ابىشيەۆتىڭ ويىنشا، قازاقستاننىڭ بۇل ارەكەتى - تاياۋ شىعىستاعى قاقتىعىستى توقتاتۋعا قادام.
- تاياۋ شىعىستاعى ءباا، ساۋد ارابياسى، يوردانيا سەكىلدى باستى ويىنشىلار يزرايلمەن تىعىز بايلانىستا. قانداي سوعىس بولماسىن ولاردىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا كەرى اسەر ەتەدى. ويتكەنى مۇناي ءداۋىرىنىڭ اياقتالۋى، كليماتتىق وزگەرىس وسىعان يتەرمەلەپ وتىر.
بۇل رەتتە قازاقستان تاياۋ شىعىس مەملەكەتتەرىمەن وتە جاقسى قارىم-قاتىناستا ەكەنى انىق. ولاردىڭ ماقساتتارىمەن ۇندەسۋ ۋاقىت تالابىنا اينالدى. ونىڭ ۇستىنە قازاقستاننىڭ باستى سەرىكتەستەرى - قىتاي مەن رەسەي يبراھيم كەلىسىمىنە قارسى ەمەس. سوندىقتان پرەزيدەنت ۇستانىمى قازاقستاندى سىرتقى ساياساتتا بەيبىتشىلىكتىڭ قولداۋشىسى ەتىپ كورسەتەدى، - دەدى ساياساتتانۋشى.
مەملەكەت باسشىسى يبراھيم كەلىسىمىنە كىرەتىنىن جاي ايتىپ قانا قويعان جوق، ترامپپەن بىرگە يزرايل پرەمەر-ءمينيسترى بينيامين نەتانياحۋمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن. كەيىن كەلىسسوزدەن سوڭ اق ءۇي باسشىسى الەۋمەتتىك جەلىدە جازبا جاريالاپ، قازاقستاندى «ەكىنشى پرەزيدەنتتىك كەزەڭىندە يبراھيم كەلىسىمىنە قوسىلعان ءبىرىنشى ەل» دەپ اتادى.
شاعىن قۇرامداعى رەسمي كەزدەسۋدەن كەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆ پەن دونالد ترامپ ەركىن فورماتتا اڭگىمەسىن جالعاستىرعان. كوشباسشىلار اق ءۇيدىڭ ىرگەسىندە تۇرىپ، جاڭادان سالىنىپ جاتقان سالتانات سارايىنىڭ قۇرىلىسىن كوردى.
«C5+1»: كەلەسى سامميت سامارقاندتا ءوتۋى مۇمكىن
پرەزيدەنتتەر باسقوسۋىنان كەيىن ىلە-شالا «C5+1» فورماتىنداعى سامميت باستالدى. ترامپ ءسوزباسىن ورتالىق ازيانىڭ ماڭىزى تۋرالى باستاپ، اق ءۇيدىڭ الداعى ۋاقىتتا وڭىرمەن قاتىناسقا ىقىلاس قوياتىنىن تۇسپالداي كەتكەن. ءوزىنىڭ «ترامپ جولى» سانايتىن زانگەزۋر ءدالىزىنىڭ قۇرىلىسى كاسپي تەڭىزىنىڭ قوس جاعالاۋىنداعى ەلدەر مەن ورتالىق ازياعا جاڭا مۇمكىندىك سىيلايتىنىن دا قوسا كەتتى.
پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ قۇراما شتاتتارمەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگىن دامىتاتىنىن ايتىپ، قازىرگى كورسەتكىشتەردى مىسالعا كەلتىردى.
- ا ق ش - قازاقستانعا 100 ميلليارد دوللاردان اسا قارجى سالعان ەڭ ءىرى ينۆەستورىمىز، ەكونوميكامىزدىڭ قوزعاۋشى كۇشى سانالادى. سوڭعى جىلدارى ەلدەرىمىز اراسىنداعى تاۋار اينالىمى ەكى ەسە ءوسىپ، 5 ميلليارد دوللار مەجەسىنە جۋىقتادى. امەريكاداعى ۋرانعا سۇرانىستىڭ شامامەن 25 پايىزىن قامتاماسىز ەتىپ وتىرمىز. قازاقستاندا 600-دەن استام امەريكالىق كومپانيا بيزنەس جۇرگىزەدى، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان كوشباسىشىلارى ا ق ش-پەن اراداعى جان- جاقتى ستراتەگيليالىق جوبالاردى مىسالعا كەلتىرسە، وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەيەۆ «C5+1» تۇراقتى حاتشىلىعىن، ينۆەستيتسيا جانە ساۋدا جونىندەگى ۇيلەستىرۋ كەڭەسىن جانە ورتالىق ازيا ينۆەستيتسيالىق سەرىكتەستىگىن قۇرۋعا شاقىردى. 2026 -جىلعى ءسامميتتى سامارقاندتا وتكىزۋدى ۇسىندى.
دونالد ترامپ ءوزىن بىتىمگەر ءارى ۆاشينگتوننىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىنە دەگەن جاڭا كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋشى رەتىندە كورسەتكىسى كەلەدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇل ىنتانى ۇلتتىق مۇددەمەن قابىستىرىپ، ءوزارا ءتيىمدى ەكونوميكالىق شەشىمدەر قابىلداۋعا تىرىسۋدا. سامميت سوڭىندا ا ق ش پرەزيدەنتىنىڭ قاسىم-جومارت توقايەۆتى «ۇلى پرەزيدەنت» دەپ باعالاۋى ءارى اق ءۇي الدىندا پروتوكولدان تىس ەمەن- جارقىن سۇحبات قۇرۋى قازاق ديپلوماتياسىنىڭ دىتتەگەن ماقساتىنا جەتكەنىن كورسەتسە كەرەك.
P. S. قاسىم-جومارت توقايەۆ ا ق ش-قا ساپارىندا ءبىرقاتار لاۋازىمدى تۇلعالارمەن كەزدەسىپ، The Washington Post جانە The New York Times سەكىلدى امەريكالىق تانىمال باسىلىمدارعا سۇحبات بەردى.
وعان قوسا دونالد ترامپپەن اڭگىمە بارىسىندا اق ءۇي باسشىسىن قازاقستانعا شاقىردى. سامميتتەن كەيىن جۋرناليستەر ترامپتان ۇسىنىسقا قالاي قارايتىنىن سۇراعان ساتتە ول «ابدەن مۇمكىن» ەكەنىن ايتتى.
بۇعان دەيىن قازاقستان دەلەگاتسياسىنىڭ ا ق ش-قا ساپارى بارىسىندا قانداي كەلىسىمدەر جاسالعانىن جازعان بولاتىنبىز.
اۆتور
ەرسىن شامشادين