گي پارمەلان: قازاقستان - شۆەيتساريانىڭ ورتالىق ازياداعى باستى سەرىكتەسى

استانا. KAZINFORM - شۆەيتساريا فەدەرالدى كەڭەسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى گي پارمەلان Kazinform اگەنتتىگىنە بەرگەن ەكسكليۋزيۆتى سۇحباتىندا قازاقستان قالايشا بەرننىڭ ورتالىق ازياداعى باستى سەرىكتەسىنە اينالعانىن اتاپ ءوتتى. قازىرگى پولياريزاتسيا جاعدايىنداعى سەنىم ارحيتەكتۋراسىنىڭ نەگىزگى تاسىلدەرى مەن ەكىجاقتى بايلانىستىڭ سيفرلىق تەحنولوگيالاردان سۋ ديپلوماتياسىنا دەيىنگى جاڭا باعىتتارىنا توقتالدى.

- قازاقستان مەن شۆەيتساريا بەرىك ارىپتەستىكتى ۇستانادى. ەكىجاقتى بايلانىستىڭ قازىرگى دەڭگەيى الەۋەتىمىزدى تولىق اشا الىپ وتىر ما؟

- قازاقستان ازيا مەن ەۋروپانىڭ ورتاسىنداعى زاماناۋي كولىك ءدالىزىنىڭ (ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتى، «ورتا ءدالىز» - رەد. ) بەل ورتاسىندا جاتىر. بۇل كولىك جانە لوگيستيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتەدى.

شۆەيتساريا تەمىرجول سالاسىندا وزىق ونىمدەردىڭ ءتۇر-ءتۇرىن ۇسىنا الادى. مەن Stadler Rail كومپانياسىنىڭ قازاقستاندا ءوزى جەتكىزگەن ۆاگوندارعا تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتەتىن ورتالىق قۇرۋ باعىتىنداعى ىنتىماقتاستىعىن جوعارى باعالايمىن.

سۋ مەنەدجمەنتى جانە سۋ ينفراقۇرىلىمى سالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن شۆەيتساريالىق كومپانيالار قازاقستاننىڭ ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارىنا قاتىسىپ، تاجىريبە الماسۋعا ايتارلىقتاي قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر.

ءبىز قازاقستاننان ۋران يمپورتتاۋ ارقىلى يادرولىق ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىققا جول اشتىق. ءبىزدىڭ كومپانيالار يادرولىق قالدىقتاردى باسقارۋ، يادرولىق تاۋەكەلدەردى ساقتاندىرۋ سالاسىنداعى ءوزارا ءىس- قيمىلدى كەڭەيتۋگە مۇددەلى. قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر شۆەيتسارياداعى يادرولىق ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن دا پايدالانا الادى.

ءبىزدىڭ كومپانيالار كوممەرتسيالىق قىزمەت پەن شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار ءۇشىن تۇراقتى ورتانى، ياعني قۇقىقتىق كەپىلدىكتەر، زياتكەرلىك مەنشىكتى قورعاۋ جانە دەرەكتەر قاۋىپسىزدىگىن كۇتەدى. وسى ورايدا قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ كەلەشەگى زور باعىتتاردى كوزدەيتىن قادامدارىن قۇپتايمىن. شۆەيتساريالىق كومپانيالار قازاقستاندا 2022 -جىلدان باستالعان اۋقىمدى رەفورمالاردىڭ بارىسىن مۇقيات قاداعالاپ وتىر.

- شۆەيتساريانىڭ ينۆەستيسيالىق، تەحنيكالىق مۇمكىندىكتەرى ءوزىڭىز ايتقان ورتا دالىزگە نە بەرە الادى؟

- 2021 -جىلى شۆەيتساريا ۇكىمەتى جەكە سەكتورمەن بىرلەسىپ Team Switzerland Infrastructure باستاماسىن ىسكە قوستى. ول باستاما شۆەيتساريالىق كومپانيالاردى ءىرى حالىقارالىق ينفراقۇرىلىم جوبالارىنا، اسىرەسە تۇراقتىلىق، تەحنيكالىق مىنسىزدىك پەن يننوۆاتسيالاردى بىرىكتىرەتىن جوبالارعا كىرىكتىرۋگە ىقپال ەتەدى.

باستاماعا شۆەيتساريانىڭ فەدەرالدى قۇرىلىمدارىنان بولەك Swissmem جانە Swissrail قاۋىمداستىقتارى، suisse.ing ينجەنەرلەرى مەن ساۋلەتشىلەر قاۋىمداستىعى، شۆەيتساريانىڭ SERV ەكسپورتتىق تاۋەكەلدەرىن ساقتاندىرۋ اگەنتتىگى جانە Switzerland Global Enterprise (s-GE) ەكسپورتتى جىلجىتۋ اگەنتتىگى تارتىلعان.

Team Switzerland Infrastructure قازاقستاندىق ۇيىمدار مەن شۆەيتساريالىق كومپانيالار اراسىندا تىكەلەي بايلانىس ورناتۋعا ىقپال ەتە الادى. باستاما اياسىندا شۆەيتساريالىق كومپانيالار كولىك، ەنەرگەتيكا، سۋ رەسۋرستارى، قالدىقتاردى باسقارۋ سالالارىنداعى تاجىريبەلەرىن بولىسۋگە دايىن. كولىك سالاسىنداعى شۆەيتساريالىق كومپانيالار تەمىرجول، قالا كولىگىنە، اۋەجايعا، اۆتوموبيل جولدارىنا، پورتتارعا، كوپىرلەر مەن تۋننەلدەرگە جوعارى يننوۆاتسيالىق شەشىمدەردى ۇسىنادى.

- الەم جىككە ءبولىنىپ جاتقاندا قازاقستان مەن شۆەيتساريا ديپلوماتياسى باسقا مەملەكەتتەر ءۇشىن ۇلگى بولا الا ما؟

- شۆەيتساريا دا، قازاقستان دا حالىقارالىق قۇقىققا بوي ۇسىنۋ، ديالوگكە قۇرىلعان بايلانىس الەمنىڭ گۇلدەنگەن كەلبەتىن ساقتايتىنىنا سەنەدى. قازىر تالاسىپ-تارتىسقان الەمدە «اۋەلى وزىمە» دەگەن ءتاسىل ۇستەمدىك قۇرىپ تۇر. بۇل حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق پەن بىرلەسكەن شەشىمدەردى تالاپ ەتەتىن جاھاندىق ماسەلەلەرگە جاۋاپ تابۋعا ىقپال ەتە المايدى. وسى تۇرعىدا قازاقستان مەن شۆەيتساريا سياقتى ەلدەردىڭ ارااعايىندىق ءرولى ەرەكشە سۇرانىسقا يە بولىپ وتىر. قازاقستان سياقتى شۆەيتساريا دا كوپجاقتى جۇيەنى، كوپجاقتى باستامالاردى قولدايدى.

- قازاقستان مەن شۆەيتساريانىڭ وزىق سيفرلىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋداعى بولاشاعى قانداي؟

- مەن قازاقستانمەن وزىق سيفرلىق تەحنولوگيالار سالاسىندا ارىپتەستىك ورناتۋدىڭ ايتارلىقتاي الەۋەتى بار ەكەنىنە سەنىمدىمىن. ەكى ەل دە جاساندى ينتەللەكت، جوعارى ءونىمدى ەسەپتەۋىش تەحنيكا جانە سەنىمدى سيفرلىق ينفراقۇرىلىم ەكونوميكالىق ءوسۋ، يننوۆاتسيالار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەر ءۇشىن ستراتەگيالىق اكتيۆتەر ەكەنىن تۇسىنەدى.

وتكەن ايدا لۋگانوداعى Plan B فورۋمى كەزىندە جاساندى ينتەللەكت جانە سيفرلىق دامۋ ءمينيسترى جاسلان ماديەۆ پەن لۋگانو مەرى سيفرلىق تەحنولوگيالار، ج ي، فينتەح جانە سيفرلىق ەكونوميكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ العاشقى پەرسپەكتيۆالارى تالقىلاندى.

سيفرلىق شەشىمدەردى ەنەرگەتيكا، لوگيستيكا جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى سەكتورلاردا بىرلەسىپ ىلگەرىلەتۋدىڭ الەۋەتى زور.

- شۆەيتساريا جانە Blue Peace باعدارلاماسى قازاقستان مەن ورتالىق ازيا ەلدەرىنە سۋ رەسۋرستارىن بىرلەسە باسقارۋدى جۇيەلەۋ مەن ايماقتىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ باعىتىندا نە بەرە الادى؟

- سۋدىڭ بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى، وڭىرلىك ىنتىماقتاستىقتى قامتاماسىز ەتۋدەگى ءرولى زور. شۆەيتساريا Blue Peace باستاماسىن 2010 -جىلى ىسكە قوستى. ورتالىق ازيادا 2017 -جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەدى. باستامانىڭ ورتالىق ازياعا قاتىستى بولىگى بىرلەسكەن شەشىمدەر مەن ديالوگتىڭ، تۇراقتى دامۋعا قۇرىلعان سۋ باسقارۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدىڭ تۇعىرىنا اينالدى. شۆەيتساريا بۇل باستامانى ماقتان تۇتادى جانە ونىڭ ورتالىق ازيا حالقىنا ودان ءارى دە ەلەۋلى پايدا اكەلەتىنىنە سەنىمدى.

- Harvest Agro ،Swiss Re سياقتى ءىرى شۆەيتساريالىق كومپانيالاردىڭ قازاقستاننىڭ اگرارلىق سالاسىنا ميلليونداعان دوللار ينۆەستيتسيا سالۋ نيەتى، ياعني ەكى ەلدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- بىرنەشە شۆەيتساريالىق كومپانيا قازاقستانعا مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىر. بۇل تۇرعىدان ءبىزدىڭ ساراپشىلار قازاقستاندى الەۋەتى ارتىپ كەلە جاتقان نارىق رەتىندە باعالادى. اسىرەسە، ءسۇت ونىمدەرى مەن ءسۇتتى سيىر تۇقىمىن ەكسپورتتاۋعا مۇددەلى. قازىردىڭ وزىندە بىرنەشە شۆەيتساريالىق كومپانيا ەلىڭىزگە تىڭايتقىشتار جەتكىزىپ وتىر.

شۆەيتساريا بيلىگى ەكىجاقتى بايلانىستاردى نىعايتۋدى، تىكەلەي ساۋدانى دامىتۋدى جانە ەلدەرىمىز اراسىنداعى تاجىريبە الماسۋدى قۇپتايدى.

- ەكى ەلدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى اراسىنداعى سەرىكتەستىكتىڭ جاڭا باعىتتارى تۋرالى نە ويلايسىز، ياعني ستۋدەنتتەر مەن جاس ماماندار الماسۋ باعدارلامالارى كەڭەيتىلۋى مۇمكىن بە؟

- شۆەيتساريانىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن ۇيىمدار اراسىندا، جەكە زەرتتەۋشىلەر اراسىندا تىكەلەي ىنتىماقتاستىق دامىتۋعا اسا قولايلى.

قازاقستان مەن شۆەيتساريا اراسىنداعى عىلىمي بايلانىستار بەرىك بولىپ قالا بەرەدى جانە ءتۇرلى قۇرال ارقىلى كەڭەي تۇسپەك. عىلىمي زەرتتەۋلەر سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق، ەڭ الدىمەن شەتەلدىك زەرتتەۋشىلەرگە ارنالعان ۇكىمەتتىك ستيپەنديالار ارقىلى، سونداي-اق كونكۋرستىق نەگىزدە قارجىلاندىرىلاتىن بىرلەسكەن جوبالار (شۆەيتساريا ۇلتتىق عىلىمي قورى، ە و-نىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەر جونىندەگى نەگىزدەمەلىك باعدارلامالارى) ارقىلى زور قولداۋعا يە بولا الادى.

ايتا كەتەيىك، بۇگىن استاناعا شۆەيتساريانىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى گي پارمەلەن كەلەدى. وسى ورايدا، Kazinform ءتىلشىسى ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستىڭ نەگىزگى باعىتتارى مەن بولاشاعىن سارالاپ كوردى.

اۆتور

ەسىمجان ناقتىباي