وزبەكستاندا ايەلدەر كۇرەسىنەن تۇڭعىش وليمپيادا جولداماسىن يەلەنگەن قازاق قىزى - اقتەڭگە
استانا. Kazinform - قازاق بولعاندا تۇرعان نە بار؟ وزبەك بولسا نە بولىپتى؟ ءبارىمىز ءبىر ەمەسپىز بە؟ ! ءبارىمىز - تۇركىمىز. تۋىسپىز. باۋىرمىز. اعايىنبىز.
ەكى كۇن بۇرىن بىشكەك تورىندە وتكەن ىرىكتەۋ تۋرنيردە وزبەكستاندىق بالۋان اقتەڭگە كەۋنيمجايەۆا وليمپيادا جولداماسىن ۇتىپ الدى. مۇنى تاريحي ساتكە بالاعان وزبەكستان مەن قازاقستان جۋرناليستەرى بۇل جاڭالىقتى ءالى كۇنگە دەيىن جارىسا جازىپ جاتىر. بۇعان سەبەپ - اقتەڭگە - وزبەكستان تاريحىندا ايەلدەر كۇرەسىنەن جولداما يەلەنگەن العاشقى سپورتشى. ءباسى بيىك دودادا قارسىلاس شاق كەلتىرمەگەن 24 جاستاعى اقتەڭگە جارىس اياقتالعان سوڭ قازاقستاندىق جۋرناليسكە شاعىن سۇحبات بەرىپ، ءوزىنىڭ ۇلتى قازاق ەكەنىن ءارى ءبىرسىپىرا جەتىستىگىن ايتىپ وتكەن ەدى. وسى ورايدا ءبىز ول تۋرالى دەرەكتى ءوز اۋزىنان ەستىگەندى ءجون كورىپ، اقتەڭگەنىڭ وزىنە حابارلاستىق.
وزبەكستان چەمپيوناتىن 10 جىل قاتارىنان ۇتتىم
- تاريحي جولداما قۇتتى بولسىن، اقتەڭگە! وزبەكستان تاريحىندا العاش رەت ايەلدەر كۇرەسىنەن وليمپياداعا جولداما جەڭىپ العان ءسىز تۋرالى وتاندىق باق ەكى كۇن بويى جارىسا جازىپ جاتىر. سول ءۇشىن الدىمەن ءوزىڭىز تۋرالى بىرەر ءسوز ايتا وتىرساڭىز.
- اتى-ءجونىم - اقتەڭگە كەۋنيمجايەۆا. 1999 -جىلى وزبەكستان قۇرامىنداعى قاراقالپاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ استاناسى - نوكىس قالاسىندا دۇنيەگە كەلدىم. ۇلتىم - قازاق. اتا-انام دا وسىندا دۇنيەگە كەلگەن. قازاقستاندا اكەمنىڭ اعالارى، ءبىراز تۋىستارىم تۇرادى.
- ەسىمىڭىز ەرەكشە ەكەن.
- ءيا، ارعى اجەمنىڭ ەسىمى - اقتەڭگە. اجەم ەسىمى ۇمىت قالماسىن مەنى سول كىسىنىڭ قۇرمەتىنە اتاسا كەرەك.
- ءبىر زەرتتەۋدە كىشكەنتاي كەزىنەن ەركە ءارى اكەسىنە قاتتى جاقىن بولىپ وسكەن قىزدار كوبىنە ەرلەر اينالىساتىن سپورتقا بۇيرەگى بۇراتىنى تۋرالى جازىلعان. سىزدە دە سولاي بولدى ما؟
- مەنىڭ اكەم بۇرىنىراقتا كۇرەسپەن شۇعىلدانعان. بالكىم، قان تارتقان بولار. دەگەنمەن «سەن ەرلەرگە ءتان سپورتپەن اينالىسىپ ءجۇرسىڭ» دەپ ەشكىم شاعىم ايتىپ كورمەپتى. كەرىسىنشە، «سىرتىڭنان قاراعاندا بالۋانعا ۇقسامايسىڭ» دەپ ايتادى. جالپى، مەن جاعىمسىز پىكىرلەر ايتىلعان كۇننىڭ وزىندە دە وعان ءمان بەرمەۋگە، قۇلاق اسپاۋعا تىرىسامىن. ادەپكىدە كۇرەس سەكسياسىنا ەمەس، سپورتتىق گيمناستيكاعا باۋليتىن ۇيىرمەگە بارعان ەدىم. انىعىراق ايتسام، ۇيدەگىلەر «دەنەڭ يىلگىش بولسىن» دەگەن جەلەۋمەن سول ۇيىرمەگە بارۋعا ماجبۇرلەدى. ال ول كەزدە مەنىڭ بار ويىم قويان-قولتىق ۇرىستا بولاتىن. سپورتتىق گيمناستيكادا «بازا» جيناپ العان سوڭ، قويان- قولتىق ۇرىسپەن اينالىسا باستادىم. ءۇيىمىزدىڭ قارسى الدىندا كۇرەس زالى بار ەدى. 2013 -جىلى وندا سىنىپتاس قىزدارمەن باردىم. ءبىر كورگەننەن كۇرەسكە قىزىعۋشىلىعىم اۋىپ، اقىرىندا بۇل ىسكە شىنداپ كىرىستىم. ءسويتىپ، سول جىلى ەل چەميوناتىن ۇتتىم. كەلەسى جىلى كادەتتەر اراسىندا ازيا چەمپيوناتىندا قولا جۇلدەگەر اتاندىم. سوسىن...
- ءسوزىڭىزدى بولسەم، رەنجىمەڭىز. 2013 -جىلى كۇرەسكە ەندى دەن قويا باستاعان ءسىز جارتى جىلدان سوڭ ەل چەمپيوناتىندا توپ جارىپ، ءبىر جىلدان سوڭ ازيا بىرىنشىلىگىندە ۇزدىك ۇشتىككە ءىلىندىڭىز. كەي سپورتشىلار ۇلتتىق قۇراما قاتارىنا قابىلدانۋ ءۇشىن جىلدار بويى جاتتىعىپ، ءوزىن دالەلدەۋمەن الەك بولىپ جۇرەدى. ال ءسىزدىڭ بۇل مەجەنى از ۋاقىت ىشىندە باعىندىرعانىڭىزعا اڭ- تاڭمىن.
- مەن 2013 -جىلى ەل چەمپيوناتىنا قاتىسىپ جاتقاندا ازيا بىرىنشىلىگى، الەم چەمپيوناتى دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلمەي، ول جارىستاردىڭ ماڭىزىن بايىبىنا بارىپ تۇسىنبەيتىنمىن. ءوز كاتەگوريام بويىنشا ءبىزدىڭ رەسپۋبليكادا وتكەن چەمپيوناتتا قارسىلاس شاق كەلتىرمەي، جەڭىسكە جەتتىم. سوسىن جاسوسپىرىمدەر قۇراماسىنىڭ باپكەرلەرى مەنى باس كومانداعا شاقىردى. سودان سوڭ تايلاندتا كادەتتەر اراسىندا وتكەن ازيا چەمپيوناتىندا قولا جۇلدەگەر اتاندىم. 2015 -جىلى دا اتالعان جارىستا قولا جۇلدەنى مىسە تۇتتىم. 2017 -جىلى جاستار اراسىندا وتكەن ازيا چەمپيوناتىندا قولا جۇلدەگەر اتاندىم. 2018 -جىلى جاستار اراسىنداعى الەم چەمپيوناتىندا كۇمىس مەدالدى ەنشىلەدىم. ەرەسەكتەر اراسىندا وتكەن ازيا بىرىنشىلىگىنىڭ (2019، 2020، 2023) ءۇش دۇركىن جۇلدەگەرىمىن. سودان سوڭ 23 جاسقا دەيىن بالۋاندار اراسىندا وتكەن ازيا چەمپيوناتىندا بابىم مەن باعىم قاتار شاۋىپ، جەڭىمپاز اتاندىم. 2022 -جىلى يسلام ەلدەرى ويىندارىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى اتاندىم. 2023 -جىلى وتكەن ازيا ويىندارىندا قولا جۇلدەنى قاناعات تۇتتىم.
- جەتىستىك دەپ وسىنى ايت!
- ۇمىتىپ بارامىن. 2014 -جىلدان باستاپ 2024 -جىلعا دەيىن وزبەكستان چەمپيوناتىندا ەشكىمگە دەس بەرمەدىم. 10 جىل بويى مەن كۇرەسكەن سالماق بويىنشا جاسوسپىرىمدەر، جاستار، U-21، سودان سوڭ ەرەسەكتەر اراسىندا وزبەكستان چەمپيونى اتاعىن قورعاپ كەلدىم.
- قورجىنىڭىزدا تەك وليمپيادا جۇلدەسى جەتىسپەي تۇر ەكەن عوي.
- ءيا. بۇيىرسا، وعان قول جەتكىزۋ ءۇشىن دە ارەكەت ەتەمىن. وليمپيادانىڭ وتۋىنە 4 اي عانا ۋاقىت قالدى. جۇلدەگەرلەر قاتارىنا ءىلىنىپ، تاريحتى تاعى ءبىر رەت جاڭارتۋ ءۇشىن تىرىسىپ- باعامىن. قولىمنان كەلگەنىن ىستەيمىن.
- دەيتۇرعانمەن، جىل سايىن چەمپيوندىق اتاقتى قورعاپ قالۋ دا وڭاي ەمەس شىعار. ەل چەمپيوناتىندا باستى فاۆوريت ءسىز بولعان سوڭ، قارسىلاستارىڭىز «قايتسەم دە، اقتەڭگەنى سۇلاتۋىم كەرەك» دەپ ءتىسىن قايراپ كەلەتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
- مەن ءوز ءىسىمدى قاتتى جاقسى كورەمىن. تەك جەڭۋدى كوزدەپ بارعان سوڭ، قارسىلاستارىمنىڭ پرەسسينگى، وزگەلەردىڭ ايتقانى ماعان اناۋ ايتقانداي كەدەرگى بولىپ كورىنبەيدى. باستىسى - ءوز- وزىمە دەگەن سەنىم جوعالماسا بولعانى. مەن بۇرىن 53 كەلىدە كۇرەسەتىنمىن. نەگىزى، سالماق قۋعاندى ۇناتپايمىن. ءوزىم كىشكەنتايمىن ءارى ارىقپىن. سول ءۇشىن قۋمايمىن دەپ شەشكەن ەدىم. الايدا ازيا بىرىنشىلىگى مەن وليمپياداعا ىرىكتەۋ تۋرنيرىندە 50 كەلىدە بەلدەستىم. بيىل دا سول كەلىدە باق سىناپ، ەل چەمپيوناتىندا جەڭىسكە جەتتىم.
- كۇنى كەشە بىشكەكتە وتكەن ءتۋرنيردىڭ ءجونى بولەك. ءتورتجىلدىقتىڭ باستى دوداسىنا جولداما ۇلەستىرەتىن بۇل تۋرنيردە نەبىر مىقتى بالۋانداردىڭ جۇيكەسى سىر بەرىپ، جارىستان شىعىپ قالىپ جاتتى. جولداما ءتۇبى سىزگە بۇيىراتىنىن سەزدىڭىز بە، الدە بويىڭىزدا قورقىنىش باسىم بولدى ما؟
- بىشكەككە بارماس بۇرىن، باپكەرلەرىمىز ول ىرىكتەۋ تۋرنيرىنە ءبىزدىڭ سالماقتا كىم بارۋى مۇمكىن ەكەنىن باعامداپ، تولىق اناليز جاسايدى. قاي ەلدەن كىم قاتىساتىنىن، قارسىلاستاردىڭ قارىمىن ءجىتى زەرتتەيدى. ءبىز ولار تۋرالى مالىمەتتى 10 كۇن بۇرىن ءبىلىپ، سوعان قاراي دايىندىق جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز. مەنىڭ سالماعىمدا ەڭ قارىمدى، تيتۋلى كوپ سولتۇستىك كورەيانىڭ نامىسىن قورعايتىن بالۋان قىز كيم دجي حۋان - باستى قارسىلاسىم. ول ەرەسەكتەر اراسىندا الەم چەمپيوناتىنىڭ فيناليسى، ازيا چەمپيوناتىندا تالاي رەت اتوي سالعان. بىشكەكتە باستاپقى اينالىمداردا سول قىزبەن بوزكىلەمدە جولىعىپ قالماۋدى تىلەگەن ەدىم. ونىمەن فينال ءۇشىن تالاسقا تۇسەتىن اينالىمدا بەلدەسەرمىز دەپ ويلادىم. الايدا ەكەۋىمىزدىڭ جولىمىز العاشقى اينالىمدا- اق ءتۇيىستى. مەن ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولدى. ءبىرىنشى كەزەڭدە 6:0 ەسەبىمەن ۇتىلىپ جاتقان ەدىم. بىزدە قاي كەزەڭدە بولماسىن، 10:0 ەسەبى تىركەلسە، كەزدەسۋ اياقتالاتىنىن بىلەتىن بولارسىز. نامىسقا تىرىسىپ، ەكىنشى كەزەڭدە ەسەپتى تەڭەستىردىم. 7:7. اقىرىندا، بەلسەندى قيمىلداپ، سوڭعى ارەكەت جاساپ، ونى ۇتىپ كەتتىم.
- باستى قارسىلاستى ۇتقان سوڭ قالعان بەلدەسۋدە ءمىز باقپاۋعا تىرىستىڭىز.
- ءيا. ەڭ ۇلكەن قورقىنىشىم ءبىرىنشى كەزدەسۋدە سەيىلدى. مۇندايدا جىگەرلەنىپ، سەنىمدىلىگىڭ ارتا تۇسەدى عوي. سوسىن قالعان كەزدەسۋلەردە جەڭىسكە جەتەتىنىمە 100 پايىز سەنىمدى بولدىم. ەڭ تيتۋلدى سپورتشىنى ۇتىپ تۇرىپ، قالعاندارىنا ەسە جىبەرىپ السام، ۇيات بولار. جالپى، مەنىڭ ول جارىستا ۇتىلۋعا حاقىم جوق ەدى. ارتقا شەگىنەتىن جول جوق. قايتسەم دە، ۇتامىن، جولدامانى قالتاعا باسامىن دەپ باردىم. ال جولدامانى ۇتىپ العان كەزدەگى ەموتسيامدى سوزبەن سيپاتتاپ جەتكىزە المايمىن.
توكيو وليمپياداسىنا بارۋعا مۇمكىندىك بار ەدى
- تالاي جارىستا قارسىلاس شاڭ قاپتىرعان ءسىز مۇنىڭ الدىندا وتكەن توكيو وليمپياداسىنا ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرىنە قاتىسقان بولارسىز؟
- ءيا. استانادا وتكەن ىرىكتەۋ تۋرنيرىنە ساقاداي-ساي بولىپ، تاس-ءتۇيىن دايىندىقپەن بارعانمىن. شىنى كەرەك، 21 جاسىمدا جولداما الۋ مۇمكىندىگى مول ەدى. جولداما ۇتىپ الاتىنىما 100 پايىز سەنىمدى بولدىم. الايدا جارىستىڭ باستالۋىنا 3 كۇن قالعاندا جاراقات الىپ قالدىم. اياعىم ءىسىپ، جۇرە الماي قالدىم. امالسىزدان بوزكىلەمگە شىعىپ، شاما-شارقىم جەتكەنشە بەلدەستىم. اقىرى، ۇتىلىپ قالدىم. سول جەڭىلىستەن كەيىن كۇرەستى تاستاپ كەتتىم. 6-7 اي بويى جاتتىعۋ زالىنا اياق باسپادىم.
- نەلىكتەن؟ «ەندى وليمپياداعا بارا المايمىن» دەگەن وي جەگىدەي جەدى مە؟
- ءيا. مۇلدە زاۋقىم بولمادى. باستى دوداعا بارا الماعان سوڭ، شارۋا ءبىتتى دەپ ويلادىم. كەيىن ۇيدەگىلەردىڭ «ەشقاشان بەرىلمە!»، باپكەرلەردىڭ «تاعى تىرىسىپ كورشى. ءبارى جاقسى بولىپ كەتەدى» دەپ دەم بەرۋىنىڭ ارقاسىندا سپورتقا قايتا ورالدىم. سول جىلدىڭ قىركۇيەگىندە جاتتىعۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم. سودان سوڭ قاراشا ايىندا وزبەكستان چەمپيوناتىندا كەزەكتى رەت جەڭىمپاز اتاندىم. وسىلايشا، سپورتقا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك ءارى سەنىمدىلىك «قايتا ورالدى» . راسىندا، تۋىستارىم مەن باپكەرلەرىمنىڭ تۇيسىگى الداماپتى. سول چەمپيوناتتان سوڭ وليمپياداعا بارىپ، دىتتەگەنىمە قول جەتكىزبەي سپورتتان كەتپەيمىن دەپ شەشتىم.
- وزبەكستان تاريحىندا العاش رەت ايەلدەر كۇرەسىنەن وليمپياداعا جولداما جەڭىپ العان اتلەت رەتىندە تاريحتا ەسىمىڭىز قالاتىن بولدى. تاريحي ءساتتىڭ ءىزاشارى اتانعان ءسىزدىڭ ەندى وزبەكستان سپورتىندا ورنىڭىز بولەك.
- راسىندا، بىزدەن ەشكىم ازيا، وليمپيادادا مەدال الماعان. قىزداردان وليمپياداعا ەشكىم جولداما دا الا الماعان. ىشىمنەن «ەل ىستەمەگەندى مەن ىستەيمىن، ەلدىڭ قولىنان كەلمەگەنىن مەن ىسكە اسىرامىن» دەپ ويلاپ جۇرەتىنمىن. مۇنىڭ قولىمنان كەلەتىنىن سەزدىم، ءوز-وزىمە سەندىم. باردىم. كۇرەستىم. دەگەنىمە جەتتىم. «وليمپياداعا جولداما العان تۇڭعىش قىزبىن»، «جالعىز بالۋانمىن» دەپ كوكىرەگىمدى كەرىپ، اسىرا سىلتەۋدەن قورقامىن. سول ءۇشىن دە جاڭالىقتاردى كوپ وقىماۋعا تىرىسامىن. دەگەنمەن الدا ىرىكتەۋ تۋرنيرلەرى بار. قۇداي قالاسا، ءبىزدىڭ قىزدار وندا ەل نامىسىن ابىرويمەن قورعاپ، جولداما ۇتىپ الادى دەپ سەنەمىن. قازاقستانعا دا سونى تىلەيمىن. شىنى كەرەك، بىشكەكتە ءجاميلا باقبەرگەنوۆا جولدامانى قالتاسىنا باسار دەپ ويلاعان ەدىم. جۇلدىز ەشىموۆا دا جاقسى كۇرەسكەن. ەكى وليمپياداعا قاتىسقان مىقتى اتلەت. الايدا قازاقستاندىق بالۋان قىزدار جولداما يەلەنە المادى. بۇيىرسا، بولا جاتار.
- سوڭعى ەكى كۇن بويى قازاقستاندىق ب ا ق-تىڭ ءسىز تۋرالى جارىسا جازىپ جاتقانىن وقي الدىڭىز با؟
- جوق، وقي المادىم. بىشكەكتە ىرىكتەۋ تۋرنيرى اياقتالعان سوڭ تاماقتانۋعا بارعان ەدىك. وزبەكستان مەن قازاقستان قۇراماسى ءبىر-بىرىنە جاقىن وتىردى. قازاقستاندىق كومانداداعى اعايلار مەنى بۇرىننان تانيدى. ولاردىڭ قاسىندا وتىرعان ءبىر كىسى «سەن قازاقسىڭ با؟» دەپ سۇرادى. «ءيا» دەگەن ەدىم، ارتىنشا رۋىمدى سۇرادى. سوسىن ۆيدەوعا ءتۇسىپ، ءبىر-ەكى سۇراعىنا جاۋاپ بەرۋىمدى ءوتىندى. مەن ول كىسىنى باپكەر ەكەن دەپ ويلادىم. ول كىسى الگى ۆيدەونى ينتەرنەتكە جۇكتەسە كەرەك. ءوزىم كورە المادىم، الايدا تۋىستارىم كورىپتى.
- قازاقستاندا سىزگە جانكۇيەر بولىپ، تاقىمىن قىسىپ وتىرعان قانداستارىڭىزعا نە ايتار ەدىڭىز؟
- مەنىڭ جەڭگەنىمدى قالاپ، ماعان تىلەكتەس بولىپ وتىرعان بارشاڭىزعا شەكسىز العىسىمدى بىلدىرەمىن! ارا-تۇرا پىكىرلەردى وقىپ قالسام، كوپشىلىك «جوق، ول - وزبەك»، «ول - قاراقالپاق»، «جو-جوق، ول - قازاق» دەپ جازعانداردى كوزىم شالىپ قالادى. مەنىڭ ۇلتىم - قازاق، تەگىم - قازاق. دەگەنمەن مەن تۋىپ-وسكەن ەل - وزبەكستان نامىسىن قورعايمىن. مەن ۇلتشىل ەمەسپىن. مەن ءۇشىن ءبىز - ءبارىمىز تەڭبىز. قازاق بولعاندا تۇرعان نە بار؟ وزبەك بولسا نە بولىپتى؟ ءبارىمىز ءبىر ەمەسپىز بە؟! ءبارىمىز - تۇركىمىز. تۋىسپىز. باۋىرمىز. اعايىنبىز. سول ءۇشىن ءوز ارامىزداعى دوستىققا سىزات تۇسپەسە ەكەن دەيمىن!
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت! اللا پاريج تورىندە اتوي سالۋعا جازسىن!
سۇحباتتاسقان
ءاليا تىلەۋجان قىزى